ამჯერად ორ ადამიანზე უნდა გიამბოთ, რომლებიც უფლის წმინდა განგებულებამ ქართულ ეკლესიას, ერთმანეთს და ჩვენს პატრიარქს სამუდამოდ დააკავშირა...

ჩვენი პატრიარქის ნათლიის, იღუმენია ზოილე დვალიშვილის სხეულს სამთავროს წმინდა მიწა ინახავს...

დიდი მცდელობის მიუხედავად, მასზე მხოლოდ რამდენიმე მოგონება და საარქივო დოკუმენტი მოვიძიე, მაგრამ შემდეგ მივხვდი, - დედა ზოილეს სრულყოფილი მატიანე მისივე უღრმესი, მანათობელი თვალები იყო - უხმო მოწმობა ღვთისთვის მიძღვნილი სიცოცხლისა...

პატრიარქი თურმე ყრმობიდანვე ხშირად სტუმრობდა სამთავროში თავის ნათლიას.

ამ შეხვედრებს უწმინდესი შემდეგ ასე იგონებდა: - "სულ პატარა ვიყავი, რომ იქ დავდიოდი ჩემს ნათლიასთან, დედა ზოილე დვალიშვილთან... იგი იყო უკანასკნელი წინამძღვარი ბედიის მონასტრის, რომლის დროსაც ხსენებული მონასტერი დახურეს, ღამით დედები იქიდან გამოიქცნენ და დაიფანტნენ... უწმინდესმა კალისტრატემ (ცინცაძემ) კი ისინი სხვადასხვა, ჯერ კიდევ მოქმედ მონასტრებში გაანაწილა, ზოგი მათგანი კი ოჯახებს დაუბრუნდა და იქ დაიწყო მოღვაწეობა..."

ღვთის განგებითა და დედა ზოილეს წყალობით, სწორედ სამთავროში შეხვდნენ ერთმანეთს საქართველოს ორი პატრიარქი - უწმინდესი კალისტრატე ცინცაძე და იმ დროს ჯერ კიდევ სამი წლის ირაკლი შიოლაშვილი, რომელსაც, ნათლიის შემწეობით, ლოცვა-კურთხევაც მიუღია პატრიარქისგან.

დედა ზოილეს უთქვამს, - ეს გიორგი და ნატო შიოლაშვილების შვილიაო, რაზეც უწმინდეს კალისტრატეს უპასუხია, - ვიცნობ ამ ოჯახს და ვლოცულობ მათთვისო...

არქიმანდრიტი რაფაელი (კარელინი), რომელსაც კარგად ახსოვს პატრიარქის ნათლია, იგონებდა: - "დედა ზოილე იყუოდა ხოლმე: - ყმაწვილქალობიდან მონაზონი ვარ, მამაკაცის ხელი არ შემხებია, ღმერთს იმ მეძავივით ვთხოვ ხოლმე შენდობას, მირონი რომ სცხო და ცრემლით დაულტო ფეხებიო...

ახალგაზრდობაში, როდესაც ვნებები მებრძოდა, საღამოობით, ლოცვის შემდეგ უჩუმრად ავდიოდი ზედაზენზე, მის კედელთან ვლოცულობდი, დილით კი სამთავროში წირვისთვის ვბრუნდებოდი... იქ ცრემლით ავდიოდი და სიხარულით ვბრუნდებოდი, თითქოს ჩემს იარებს ღირს მამა იოანე ზედაზნელთან ვტოვებდიო...

ერთხელ დაეკითხნენ, - საერო პირებთან ურთიერთობა შინაგან ლოცვას ხომ არ გაკარგვინებთო, რაზეც უპასუხა: - ამ დროს მოსაუბრეს ვუსმენ და თავად ვლოცულობ, ვცდილობ, ნაკლები ვილაპარაკო, თან ჩემთვის, ჩუმად, მისთვის ვლოცულობ... ჩემთან ერიდან ამოსული ადამიანი რომ არ მივიღო და გაწბილებული უკან გავუშვა, ეს ხომ დიდად შემაბრკოლებს ლოცვაშიო...

იმის მაგალითად, თუ რაოდენ ამშვენებს ადამიანს თავმდაბლობა და მოკრძალება, ცნობილი მცხეთელი მებაღის, მიხეილ მამულაშვილის ამბავი მოჰყავდა: - იგი ჩვენს მონასტერში არ შემოდიოდა და ჩვენც საერო საქმეებში პირთამდე ჩაფლულ ადამიანად მივიჩნევდით...

როდესაც მონასტრიდან გამოგვაძევეს, მამულაშვილი მოულოდნელად გამოჩნდა... მილიციას ალყაში ჰქონდა მოქცეული სამთავროს ეზო, ხელისუფლების ნაწილიც იქ იყო... გვემუქრებოდნენ, - თუ რომელიმე შეყოვნდებით, ციხეში გიკრავთ თავსო... სიწმინდეები და ნივთები კელიებიდან გადმოგვიყარეს... მამულაშვილმა სთხოვა, - მონაზვნებს ხელი არავინ ახლოს, ჩემთან მიმყავს სამუშაოდო, შემდეგ თავადვე გაიტანა ჩვენი ნივთები, ხატები და წიგნები... ყველა ჩვენგანი შეიფარა, მამასავით და ძმასავით გვივლიდა და გვპატრონობდა, რისთვისაც შეეძლოთ, ციმბირს ეკრათ თავი...

რამდენიმე თვეში კი, დღემდე არ ვიცი, ვისი შეწევნით, ჩვენსავე დარბეულ კელიებში დაბრუნების უფლება მოგვცეს (მათი ნაწილი ტუბდისპანსერს გადაეცა)... გადასვლაში ისევ მამულაშვილი დაგვეხმარა და ამის შემდგომ აღარც გვინახავს, თუმცა უჩუმრად, ვიღაცის ხელით გვიგზავნიდა ხოლმე შესაწირსო...

დედა ზოილე ხშირად ამბობდა: - მონასტრის იღუმენია ღვთისმშობელია, მე მხოლოდ ტრაპეზარი ვარ, რომელიც დედებს პურს უნაწილებსო, ხოლო როდესაც ჰკითხეს, - თქვენს შემცვლელად ვის ამზადებთო, მიუგო: სიკვდილის წინ იღუმენიას კვერთხს კელიასთან ავაყუდებ, ჰოდა, ვინც ისურვებს, მივიდეს და აიღოსო.

იტყოდა ხოლმე: - მონაზონთათვის დიდად სარგოა ღვთისმშობლის დაუჯდომლის გალობა ღამით, ეს დაუჯდომელი მათ ზეპირად უნდა იცოდნენო.

ერთხელ დაეკითხნენ, - განრისხებული არასოდეს გვინახიხართ, მაგრამ რას მოიმოქმედებდით, ორი მონაზვნის ჩხუბი რომ გენახათო?

- ვეტყოდი, - თუ ჩხუბი გინდათ, ბალიშებით იჩხუბეთ-მეთქი.

- დედაო, რით საზრდოობდით შიმშილობის წლებში?

- გაჭირვებას განვიცდიდით, მაგრამ არა შიმშილს. როცა საკვები გვითავდებოდა, ღმერთი სასწაულებრივად გვიგზავნიდა, როცა და რამდენიც საჭირო იყოო და შემდეგ ღიმილით დასძინა: - მონაზვნებმა და მგლებმა თუ იძინეს, მშივრები დარჩებიანო (ღამეულ ლოცვას გულისხმობდა).

ერთხელ თქვა: - დედების ტრაპეზის შემდგომ მსურდა ხოლმე, ჭურჭელი გამერეცხა, მაგრამ ისინი არ მანებებდნენ და მეც ვემორჩილებოდიო".

დედა ზოილეს დროინდელი სამთავროს მონაზვნები დიდი სითბოთი იხსენიებდნენ წილკნელ ეპისკოპოსს, უსათნოეს ტარასის (კანდელაკს), რომელმაც დიდი ღვაწლი დასდო ქართულ ეკლესიას და მეცნიერებას. სწორედ მას აღუსრულებია ნათლობის საიდუმლო ჩვენი პატრიარქის ნათლისღებისას ვლადიკავკაზის ქართულ ტაძარში...

ალბათ, ეს ფაქტიც იკმარებდა მამა ტარასის უკვდავსაყოფად, მაგრამ იგი თითქოს ცოცხალი მატიანე იყო იმდროინდელი ქართული სინამდვილისა. სწორედ მამა ტარასი ახლდა ნებაყოფლობით შორეულ გადასახლებაში, სინაქსარის უდაბნოში პატრიარქ კირიონ მეორეს (აწ წმინდა კირიონს) და დევნილობის მთელი სიმძიმე მასთან ერთად დაითმინა.

მონასტერში უწმინდესი კირიონისთვის ერთი ცივი სენაკი მიუჩენიათ... ფიცრულ ტახტზე სქელი ყინული ყოფილა დაკრული, რომელიც მამა ტარასის დიდი წვალებით, თითქმის ფრჩხილებით აუფხეკია, შემდეგ ანაფორა გაუხდია და უფლებააყრილი პატრიარქი მასზე დაუწვენია...

წმინდა კირიონის უმდიდრეს არქივსაც მეუფე ტარასიმ უპატრონა და გადაარჩინა.

მისი დიდი ბიოგრაფიიდან ამჯერად მხოლოდ მცირედს გთავაზობთ:

იგი 1871 წელს, გორის მაზრის სოფელ კოხტისხევში დაიბადა. ახალგაზრდა მშობლებმა თბილისის სათავადაზნაურო პროგიმნაზიაში მიაბარეს. 1899 წლიდან მსახურობს ზაქათალის ოლქის სოფელ ქოთუჭალის ტაძრის მედავითნედ, სადაც დიდად იღვაწა ინგილოთა რწმენის განსამტკიცებლად.

1900 წლიდან გადაიყვანეს ალავერდის მონასტერში, სადაც იმავე წელს ალავერდელმა ეპისკოპოსმა კირიონმა ბერად აღკვეცა ტარასის სახელით, 1902 წლიდან გადავიდა ხირსის მონასტერში, მომდევნო წელს კი - ხერსონისა და ოდესის ეპარქიაში, სადაც ხაზინადრობდა. 1904 წლიდან ეპისკოპოს კირიონთან ჯერ ორიოლის ეპარქიის ხაზინადრად მოღვაწეობს, შემდეგ კი - ეკონომოსად, ამასთან, შეთავსებით მუშაობდა საეკლესიო არქეოლოგიური მუზეუმის გამგედ.

არქიმანდრიტი ტარასი ეპისკოპოს კირიონთან ერთად მოღვაწეობდა სოხუმის ეპარქიაში და დიდად შეეწეოდა უპოვართ და ქვრივ-ობოლთ.

1908 წლიდან ეგზარქოს ინოკენტის მიერ დაინიშნა თბილისის ფერისცვალების ტაძარში...

არქიმანდრიტი ტარასი აქტიურად მონაწილეობდა საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის პირველი კრების მუშაობაში 1917 წელს. უწმინდესი პატრიარქის, კირიონ მეორის მიერ აღყვანილ იქნა არქიმანდრიტის ხარისხში და გაიგზავნა იოანე ნათლისმცემლის უდაბნოს წინამძღვრად და შემდგომ კიდევ არაერთი ქართული ტაძრის წინამძღვრად და მთავარხუცესად.

1931 წლის ნოემბრიდან კი იგი ვლადიკავკაზის წმინდა ნინოს სახელობის ტაძრის წინამძღვარია...

მეოცე საუკუნის 30-იანი წლებიდან ვლადიკავკაზში ქართული ეკლესიისა და მრევლის შევიწროება დაიწყო. იმავე წელიწადს იქაური მღვდელი, გიორგი ნათაძე კათოლიკოს ქრისტეფორესადმი გამოგზავნილ წერილში იუწყებოდა: - "რუსი მღვდლები უკეთეს მდგომარეობაში არიან, ჩვენ კი ყოველთვიურად გვიმატებენ გადასახადებს. ეგებ, ვინმე ყოჩაღი ბერი ნახო და აქ გამოგზავნო, თუ არა, ოჯახიანი მღვდელი თავს ვერ შეინახავსო".

ეს "ყოჩაღი ბერი" არქიმანდრიტი ტარასი აღმოჩნდა, რომელმაც ჩვეული ენერგიით იწყო მოღვაწეობა.

სამწუხაროდ, რამდენიმე წელიწადში მდგომარეობა შეიცვალა და 1938 წელს, როდესაც ქართული ეკლესია გაუქმდა, არქიმანდრიტი ტარასი სამშობლოში გამოემგზავრა, თუმცა უკეთესი ხვედრი არც აქ ელოდა.

იმავე წელს უწმინდესი კალისტრატეს ლოცვა-კურთხევით იგი სვეტიცხოვლის წინამძღვრის მოადგილედ დაინიშნა, 1939 წლიდან კი წილკნელი ეპისკოპოსია.

ორმოციან წლებში ჯანი შეერყა და 1951 წელს, უკვე მხცოვანი, აღესრულა და სვეტიცხოვლის გალავანში განისვენებს...