წმიდა ნიკოლოზ კავასილა
51. იმის შესახებ, თუ რატომ უწოდებს ღვთისმსახური მსხვერპლს სიტყვიერ მსახურებას
51. იმის შესახებ, თუ რატომ უწოდებს ღვთისმსახური მსხვერპლს სიტყვიერ მსახურებას
ღვთისმსახური ამ შეწირვას სიტყვიერ მსახურებას იმიტომაც უწოდებს, რომ აქ ის არავითარ საქმეს არ აღასრულებს, მაგრამ ძღვენს აღმასრულებელი სიტყვებით სწირავს.
პირველი შეწირვა - ადამიანთათვის შესაძლებელი საქმეა; და რადგან ღვთისმსახურის მიერ აღესრულება, ამიტომ მას შეიძლება ქმედითი მსახურება ვუწოდოთ. ხოლო მეორე, ანუ ძღვნის ღვთაებრივ ხორცად და სისხლად გარდაქცევა, რაც მსხვერპლს წარმოადგენს, ადამიანურ ძალებს აღემატება: მას მადლი აღასრულებს, ხოლო ღვთისმსახური ამ დროს მხოლოდ ლოცულობს.
ამიტომაც, მართალია, მსხვერპლი ჭეშმარიტი საქმე და საგანია, მაგრამ რადგან ღვთისმსახური ამ დროს არაფერს აკეთებს, არამედ მხოლოდ ლაპარაკობს, მაშინ ის სამართლიანად აღნიშნავს, რომ არა ქმედით, არამედ სიტყვიერ მსახურებას შესწირავს.
52. იმის შესახებ, რატომ იწოდება ევქარისტიად (სამადლობლად) მხოლოდ ეს მსახურება
ეს საკითხიც ასევე არის განხილვის ღირსი.მართლაც, თუკი ეს საიდუმლო მოქმედება - სამადლობელიცაა და სავედრებელიც, მაშინ რატომ ასევე არ იწოდება, არამედ მხოლოდ ევქარისტიად (სამადლობლად) მოიხსენიება?
სახელწოდება უმეტესით არის განპირობებული, რადგან უმეტესი საბაბი მადლიერებისა გვაქვს, ვიდრე ვედრებისა. ჩვენ უკვე იმაზე მეტი მივიღეთ, ვიდრე ჯერ კიდევ გვჭირდებოდა; ეს მხოლოდ ნაწილს შეადგენს, ის კი - მთელს; ის, რის მიღებასაც ვითხოვდით, ამ მთელის, რომელიც მივიღეთ, მხოლოდ მცირედი ნაწილია. რაც შეეხება ღმერთს, მისგან მივიღეთ ყველაფერი და მას არაფერი გამორჩენია, მაგრამ რაღაცით სარგებლობის დრო ჩვენთვის ჯერ კიდევ არ დამდგარა. ასე, მაგალითად, სხეულის უხრწნელობა, უკვდავება და ზეციური სასუფეველი; სხვა მივიღეთ, მაგრამ ვერ დავიცავით, მაგალითად, ცოდვათა შენდობა და საიდუმლოთა შედეგად მიღებული სხვა ძღვენი; დავკარგეთ იმიტომ, რომ ცუდად გამოვიყენეთ (მაგალითად, კმაყოფილება, ჯანმრთელობა, სიმდიდრე, რომელთაგანაც სიამოვნებისა და ბიწიერების საშუალება შევქმენით) და იმისთვის, რომ ცუდები არ გავმხდარიყავით, აწმყო სიკეთეს მეტი სარგებლისთვის მოვაკლდით, ისევე როგორც იობი.
აქედან ჩანს, რომ ღმერთმა სავედრებლად არავითარი ადგილი არ დატოვა, ხოლო სამადლობლად ყველა შესაძლო საბაბი მოგვცა. მაგრამ ჩვენი დაუდევრობითვე ვიხმობთ გასაჭირს და ამიტომ ვსაჭიროებთ ვედრებას.
ვნახოთ, მართლაცდა რას ვითხოვთ.
შენდობას? მაგრამ ეს ჩვენ სრულად, ჩვენი მხრიდან ყოველგვარი გარჯის გარეშე მივიღეთ წმიდა ნათლობის შედეგად. მაშ, კვლავ რატომ ვითხოვთ იმავეს? იმიტომ, რომ ცოდვებში დამნაშავენი კვლავ გავხდით. მაგრამ რა გახდა ჩვენი ბრალის მიზეზი? თავად ჩვენ. შესაბამისად, ჩვენშივეა თხოვნის მიზეზიც.
ჩვენ ასევე ზეციურ სასუფეველზე ვლოცულობთ, რათა იგი მემკვიდრეობად მივიღოთ. მაგრამ ჩვენ ხომ უკვე მოგვეცა ეს მემკვიდრეობა, რადგანაც თვით სასუფევლის მპყრობელ ღვთის შვილებად ვიქეცით, ვინაიდან, ვინ არის მემკვიდრე, თუ არა ძე? და მამის ქონებიდან რა არ გადაეცემა მემკვიდრეს? არაფერი. როგორღა ვითხოვთ იმას, რაც უკვე მოცემულია? ღმერთისგან შობილებმა და ამგვარ პატივს მიღწეულებმა შვილობილისთვის შეუფერებელი საქმეები გავბედეთ და შვილობიდან მზაკვარ მონებად ვიქეცით, ამიტომაც ვითხოვთ ზეციურ სასუფეველს ლოცვებში ისე, თითქოს ის ჩვენთვის უცხოა და ჩვენ არ გვეკუთვნის. შესაბამისად, თავად ჩვენ ვართ დამნაშავენი, ამ ვედრების აღსრულება რომ გვიწევს.
ხოლო ხორციელ სიკეთეებზე მაცხოვარმა მცნება დაგვიტოვა: "ხოლო თქუენ ეძიებდით პირველად სასუფეველსა ღმრთისას და სიმართლესა მისსა, და ესე ყოველივე შეგეძინოთ თქუენ" (მათ. 6:33). ნუ იზრუნებთ საკვებისა და სასმლისთვის და თქვენი ზეციური მამა ყოველივეს საჭიროს მოგცემთ (მათ. 6:25-32). ხოლო თუ ამ სიკეთეებს ვსაჭიროებთ, ამას ვითმენთ - ან ჩვენივე დაუდევრობითა და ურწმუნოებით და მათ შესახებ მოცემული მცნების დაუცველობით (ასეთ შემთხვევაში, როგორც საჭიროება, ასევე საჭიროებისამებრ ლოცვა ჩვენი საქმე ხდება), ან ღვთის განგებულებითა და კაცთმოყვარეობით, იობის მსგავსად უკეთესისა და უძვირფასესის მისაღებად (ამ შემთხვევაში, თუმცა გაჭირვება საღვთო საქმეა, მაგრამ ვედრებისა და მუდარის საბაბი კი არა, არამედ სადიდებლისა და სამადლობლის მიზეზია, მსგავსად იობის მიერ თქმულისა: "კურთხეულ იყოს უფლის სახელი" (იობ. 1:21) აწდა მარადის და უკუნითი უკუნისამდე).
ხედავ, რომ ყველაფერი, რაც ღვთისაგან გვებოძა, მხოლოდ განდიდებისა და მადლიერებისკენ აღგვძრავს, ხოლო ამ მუდარასა და ვედრებაში ჩვენ თავად ვართ დამნაშავენი. ამიტომაც ღვთისადმი ყველა ფიზიკური და სულიერი სიკეთის შესახებ ლოცვით მიმართვაში მათ ვახსენებთ მადლიერებისთვის, გვაქვს თუ არა, რადგან მან ერთხელ ყველაფერი გვაჩუქა და თავისთვის არაფერი დაიტოვა. იცოდა რა ეს ნეტარმა მოციქულმა, გვამცნო, რომ ყოველივესთვის ვმადლობდეთ: "მარადის გიხაროდენ და ყოველსა შინა ჰმადლობდით" (თეს. 5:16-18).
ამიტომ ღმერთთან სრულყოფილი და ყველაზე საჭირო საუბარი საიდუმლო ზიარებაა, რომელშიც ამა თუ იმ წყალობას კი არ მოვიხსენიებთ, არამედ ყველა ახლანდელ თუ მომავალ ღვთაებრივ სიკეთეს. აქედან გამომდინარე, ბუნებრივი იყო ამ მსახურების ევქარისტიად სახელდება, რაც იმით კი არ არის განპირობებული, რომ საჭიროებას განვიცდით და ვითხოვთ, არამედ იმ სიკეთეებიდან გამომდინარე, რომლითაც ღმერთი გვაჯილდოებს არა ჩვენი სიგლახაკის გამო, არამედ მისი მოწყალების სიუხვით.
მართალია, რომ ჩვენ ამ დროს ღმერთს ვთხოვთ და ვმადლობთ, მაგრამ რადგან მადლიერება, როგორც აღვნიშნეთ, საღვთო საქმეა, ხოლო ვედრება - ადამიანური უსუსურობისა, ამიტომ მადლიერებისთვის საბაბი მეტია, ხოლო ვედრებისთვის - ნაკლები. მადლიერება, საერთოდ, ყველა სიკეთისთვისაა, ხოლო ვედრება - ზოგიერთისთვის, ამიტომაც იყო საჭირო, რომ ამ საიდუმლოს სახელდებისას მას უკეთესისა და უდიდესის სახელი დარქმეოდა - მადლიერება. ასეა ადამიანიც, თუმცა თავის თავში რაღაც უგუნურსაც ატარებს, გონიერ ცხოველად იწოდება, რადგან თავისი სახელდება უკეთესი და უდიდესი ნაწილიდან მიიღო.
სხვა მხრივ, მან, ვინც ამ საიდუმლოზე პირველად მიუთითა, უფალმა ჩვენმა იესო ქრისტემ, იგი ვედრებით კი არ აღასრულა, არამედ მხოლოდ მადლიერებით მამისადმი. ამიტომაც ეკლესიამ, როგორც მიიღო იგი, ასევე მოიხსენიებს - ევქარისტიად.
მაგრამ კმარა ამის შესახებ.
53. საიდუმლოთა ზიარებისთვის საერთო მადლიერებისა და ღვთისმსახურების დამამთავრებელ ლოცვებზე
ამასობაში ღვთისმსახური საიდუმლოში მონაწილეებს ზიარების მომნიჭებელი ღვთისადმი მადლიერებისკენ მოუწოდებს, არა მცონარედ, არამედ გულმოდგინედ. ანუ მადლიერებისას არ უნდა ვიწვეთ ან ვისხდეთ, არამედ ღვთისადმი სულითა და გულით უნდა ვეშურებოდეთ.შემდეგ მღვდელმსახური მრევლს მოუწოდებს, ილოცონ, რისთვისაც ჩვეულებრივ ლოცულობენ ხოლმე, გამოდის საკურთხევლიდან, კარების წინ დგება და ყველასთვის ლოცულობს.
უნდა აღინიშნოს, რომ იგი ღვთისმსახურებისა და ამისთვის აღსრულებული სადიდებელის შემდეგ (რადგან ახლა უკვე ყველაფერი აღსრულებულია, რაც ღმერთთან მიმართებით უნდა აღსრულებულიყო) თითქოს ღმერთთან თავის ურთიერთობასა და იმ სიმაღლეს ტოვებს, რომელზეც იდგა და ნელ-ნელა თვალსაჩინოდ ხალხთან ურთიერთობისკენ ჩამოინაცვლებს. და ამას იგი ისე აღასრულებს, როგორც ღვთისმსახურს შეეფერება, რადგანაც აღასრულებს ლოცვით. ლოცვის სახეც და მღვდელმსახურის ადგილიც მისი დაღმავლობის მაჩვენებელია.
აქამდე ის საკურთხეველსა და გულში ლოცულობდა ისე, რომ არავის ესმოდა და მთლიანად ღვთისკენ იყო მიმართული, ხოლო ახლა საკურთხევლიდან გამოდის და ხალხში დგება და ყველასთვის გასაგონად ეკლესიისა და ყველა მორწმუნისთვის საერთო ლოცვას აღასრულებს. შემდეგ გამოტანილი პური, რომლისგანაც წმიდა პური იქნა ამოღებული, ნაწილებად იყოფა, მორწმუნეებს ურიგდება, როგორც პური, რომელიც წმიდა გახდა, რადგან ღვთისთვის იქნა მიტანილი და მიძღვნილი. ხოლო მორწმუნეები მას მოკრძალებით იღებენ და ღვთისმსახურის ხელს ეამბორებიან, როგორც ხელს, რომელიც ცოტა ხნით ადრე ქრისტე მაცხოვრის ყოვლადწმიდა ხორცს ეხებოდა, თავადაც მიიღო ამის შედეგად განწმენდა და მისი გადაცემა შეუძლია ყველასთვის, ვინც მას შეეხება.
ამავე დროს ისინი ამ სიკეთის მომნიჭებელსა და მომცემელს განადიდებენ წერილიდან აღებული სადიდებლით: "იყავ სახელი უფლისა კურთხეულ" (იობ. 1:21) და სხვა. და ამის რამდენჯერმე წარმოთქმის შემდეგ კითხულობენ სადიდებლითა და სამადლობლით სავსე ფსალმუნს. რომელია ეს ფსალმუნი? "ვაკურთხო უფალი ყოველსა ჟამსა" (ფს. 33).
პურის გაცემისა და ფსალმუნის წაკითხვის შემდეგ ღვთისმსახური ბოლო ლოცვას ხალხისთვის წარმოთქვამს, არა მხოლოდ საკურთხევლის გარეთ და ყველას გასაგონად, არამედ თავად ხალხისკენ მიმართული ლოცვის სიტყვებით და ამით მათთან მეტ ურთიერთობას წარმოაჩენს, ვიდრე მანამდე. რას შეეხება ეს ლოცვა? იმას, რომ უფალმა შეგვიწყალოს და გვიხსნას, რადგანაც დამოუკიდებლად ხსნისთვის რაიმე ღირსეულის შემატება არ შეგვიძლია, არამედ მხოლოდ იმის კაცთმოყვარეობისა გვეიმედება, რომელსაც ჩვენი ხსნა შეუძლია. ამიტომაც ღვთისმსახური აქ სხვა შუამავლებსაც მოიხსენიებს და ყველას უწინარესად ყოვლადწმიდა ღვთისმშობელს, რომლის მეოხებითაც ადრეც მივიღეთ შეწყალება.
ხოლო ეს ლოცვა ასე იწყება - "ქრისტემან ჭეშმარიტმან ღმერთმან ჩუენმან"; განა რომელიმე ცრუ და მატყუარა ღმერთი, რომლებსაც ოდესღაც მრავლად ვეთაყვანებოდით, არამედ ჩვენი ჭეშმარიტი ღმერთი, რომელიც ძლივს მოვიპოვეთ.
ამიტომაც, მხოლოდ მას, როგორც ღმერთს, შეჰფერის ყოველგვარი დიდება, პატივი და თაყვანისცემა, თანადაუსაბამოით მამით მისით და ყოვლადწმიდით და სახიერით და ცხოველმყოფელით სულით მისითურთ, აწ და მარადის და უკუნითი-უკუნისამდე, ამინ.
დასასრული