გამოვიკვლიოთ, თუ რატომაა, რომ როდესაც მღვდელმსახური ლოცვისას მრავალ და სხვადასხვა რამეს ითხოვს, მის წინაშე მყოფი მორწმუნენი მხოლოდ შეწყალებისთვის ლოცულობენ და ყოველთვის ამ ერთადერთი თხოვნით მიმართავენ ღმერთს?

პირველ რიგში, იმიტომ, რომ, როგორც ზემოთ ითქვა, თხოვნითი ლოცვა თავის თავში მადლიერებასა და სინანულს მოიცავს. ამასთან, ღმერთისგან წყალობის თხოვნა - მისი სასუფევლის ძიებას ნიშნავს, რომელიც ქრისტემ მძებნელს აღუთქვა და არა მარტო სასუფეველი, არამედ ამასთან ერთად ყველაფერი ის, რაც გვესაჭიროება; ამიტომაცაა, რომ ეს ერთი ლოცვაც საკმარისია, როგორც შუამდგომლობის ძალის მქონე.

კითხულობენ, საიდან ჩანს, რომ ღვთის მოწყალება მის სასუფეველს ნიშნავსო.

იქიდან, რომ როდესაც ქრისტე საუბრობს მოწყალესთვის განმზადებულ ჯილდოზე, რომელსაც მისი წყალობით მიიღებენ, ერთგან ამბობს, რომ ისინი შეწყალებულნი იქნებიან, ხოლო მეორეგან - რომ სასუფეველს მიიღებენ. ასე რომ, ერთი და იგივე გამოდის: მისგან მიიღებენ წყალობას ანუ სასუფევლის მემკვიდრეობას. "ნეტარ იყვნენ მოწყალენი, რამეთუ იგინი შეიწყალენ" (მათ. 5:7), - ამბობს იგი.

ხოლო სხვა ადგილას, თითქოს საკუთარ თავს განმარტავს და გვიჩვენებს, რას ნიშნავს "შეწყალებულ იქნა", ამბობს: ,,მოვედით, კურთხეულნო მამისა ჩემისანო, და დაიმკვიდრეთ განმზადებული თქუენთვის სასუფეველი დასაბამითგან სოფლისაით" (მათ. 25:34), - იგულისხმებიან მოწყალენი.

სხვა მხრივ, თუკი ვინმე მოწყალე ადამიანთაგან აღსრულებული საქმეების მიხედვით მოისურვებს ღვთის მოწყალე საქმეებზე დასკვნის გამოტანას, აღმოაჩენს, რომ იგი სწორედ სასუფევლის მიცემას ნიშნავს. რას აკეთებენ მოწყალენი? "მშიოდა და მეცით მე ჭამადი; მწყუროდა და მასუთ მე" (მათ. 25:35), - ამბობს მაცხოვარი. ასე რომ, ვისაც ქრისტე შეიწყალებს, მას თავის ტრაპეზს შესთავაზებს. რა ტრაპეზია ეს? "რაითა სჭამდეთ და სუმიდეთ ტაბლასა ზედა ჩემსა და სასუფეველსა შინა ჩემსა" (ლუკ. 22:30). რათა იცოდე, როგორი ნათელმოსილი იქნება ეს ტრაპეზი, რომ ეს არ არის მონათა ტრაპეზი, არამედ მეფეთა, ყურადღება მიაქციე იმას, თუ ვინ იმსახურებს იქ: თავად ის - ყველას მეუფე. "მოირტყნეს და დასხნეს იგინი, წარმოუდგეს და ჰმსახურებდეს მათ" (ლუკ. 12:37), - ამბობს წმიდა წერილი.

და იგი შემოსავს შეწყალებულ ადამიანს, თუკი ის შიშველია. ანუ სამეუფო სამოსელს მისცემს? დიახ, შემოსავს თავისი საკუთარი სამოსით; ხოლო მას, ჭეშმარიტ მეფეს, არაფერი აქვს მონური, ზუსტად ისევე, როგორც ჩვენ, მის მონებს, არაფერი გვაქვს საკუთარი, სამეფო. აი, ეს არის "საქორწინო სამოსელი" (მათ. 22:12), რომლით შემოსილნიც უსათუოდ სასუფეველში უნდა იყვნენ, რადგან მეფეს საფუძველი არ ექნება, სასახლიდან საყვედურით გამოყაროს ისინი.

კიდევ რა? ის მათთვის თავის საცხოვრებელს გახსნის, შეიყვანს მასში და მოასვენებს, რადგან ამბობს: "უცხო ვიყავ და შემიწყნარეთ მე" (მათ. 25:35). მაგრამ ვინც ამგვარი წყალობის ღირსი გახდება, ის უკვე მონა კი არა, შვილია, რადგან წმიდა წერილი ამბობს, რომ "მონამან არა დაიმკვიდროს სახლსა შინა უკუნისამდე, ხოლო ძემან დაიმკვიდროს უკუნისამდე" (იოან. 8:35); "ხოლო უკუეთუ შვილ, მკვიდრცა, მკვიდრ ღმრთისა თანა და თანამკვიდრ ქრისტესა" (რომ. 8:17).

ამრიგად, ქრისტესგან წყალობის თხოვნა - მისგან სასუფევლის მოთხოვნას ნიშნავს.

ყველაფრის შესახებ ლოცვის შემდეგ ღვთისმსახური ღმერთისთვის თავის მიძღვნას მოგვიწოდებს შემდეგი სიტყვებით: "ყოვლადწმიდისა, უხრწნელისა, უფროსადკურთხეულისა, დიდებულისა დედუფლისა ჩვენისა ღმრთისმშობელისა და მარადის ქალწულისა მარიამისა და ყოველთა წმიდათა მომხსენებელთა, თავნი თვისნი და ურთიერთას და ყოველი ცხოვრება ჩვენი ქრისტესა ღმერთსა ჩვენსა შევვედროთ".

ღმერთისთვის თავის მიძღვნა ყველასთვის როდი შეადგენს ჭეშმარიტ სიკეთეს: ამისათვის მარტო თქმა (თავს მთლიანად უფალს ვუძღვნიო) არ არის საკმარისი, ამასთან ღვთის ნებაც უნდა გქონდეს; აუცილებლად საჭიროა სითამამე (კადნიერება), ხოლო სითამამე სუფთა სინდისიდან მოდის, როდესაც ჩვენი გული არ გვარცხვენს (1 იოან. 3:21), როდესაც ვზრუნავთ იმაზე, რაც ეხება უფალს და ამ ზრუნვასთან ერთად გვძულს ის, რაც პირადად ჩვენ გვეხება. აი, მაშინ ჭეშმარიტად ვთავისუფლდებით საკუთარ თავზე ზრუნვისგან და თავს მთლიანად მივანდობთ ღმერთს მტკიცე რწმენით, რომ ის მიგვიღებს მასზე მინდობილებს და დაგვიცავს. ამისათვის საკმაო სიბრძნე და ძალაა საჭირო, ამიტომ ჯერ ყოვლადწმინდა ღვთისმშობელს და წმინდანთა მთელ დასს მივმართავთ თხოვნით, ხოლო შემდეგ ვუძღვნით საკუთარ თავს უფალს, რადგან აღნიშნული სიტყვები ნიშნავს: მხმობელი, პირველ რიგში, ითხოვს რწმენის ერთობას და სულიწმინდის ზიარებას, ხოლო შემდეგ საკუთარ თავს, ერთმანეთს და მთელ ჩვენს სიცოცხლეს მივუძღვნით ღმერთს.

რა არის ეს რწმენის ერთობა? "კაცი ორგული დაუდგრომელ არს ყოველთა გზათა მისთა" (იაკ. 1:8), - ამბობს წერილი. ორგული ადამიანი გაუბადავია, არაფერზე მყარად არ ჩერდება, ორივე მხარეს გადაიხრება და არც ერთ და არც მეორე მხარეს მყარად არ მიემართება. რწმენის ერთობა კი ამის საწინააღმდეგოს აღნიშნავს - სიმტკიცეს, შეუპოვრობას, ურყეობას, რადგან ვისაც მტკიცედ სწამს, მან საგნის შესახებ ერთი რამ იცის: ის ან არის, ან არა; გარდა ამისა, მერყევი ხან ერთ და ხან მეორე მხარეს ირხევა, ამას მოწმობს თვით ეს სიტყვაც.

აი, რას ნიშნავს რწმენის ერთობა: ეს არის ურყეობა, რომლისთვისაც უცხოა ყოველგვარი ორგულობა.

ხოლო სულიწმინდის ზიარება მის მადლს აღნიშნავს; ის ზიარებად იმიტომ იწოდება, რომ მას შემდეგ, რაც ქრისტემ ჯვრით ჩვენსა და ღმერთს შორის აღმართული კედელი დაარღვია (ეფ. 2:14), შეშვენის, შეაერთოს და აღადგინოს მათი ურთიერთობა, ვინც ერთმანეთისგან განშორებული იყო და ვისაც არაფერი ჰქონდა საერთო, დააახლოვოს ისინი და ურთიერთობა აღუდგინოს; აი, ეს აღსრულდა მოციქულებზე სულიწმინდის გარდამოსვლით. აქედან არის წმინდა ნათლობაც, და გაიხსნა ულევი ღვთაებრივი მადლის ყველა წყარო, გავხდით ღვთაებრივი ბუნების თანამონაწილენი (2პეტ. 1:4), - ბრძანებს ნეტარი პეტრე.

ამრიგად, მას, ვისაც სურს, ჭეშმარიტად მიუძღვნას უფალს თავი, მტკიცე რწმენა და სულიწმინდის დახმარება სჭირდება.

ჩვენ კი უფალს ვუძღვნით არა მხოლოდ საკუთარ თავს, არამედ ერთმანეთსაც, რადგან, სიყვარულის კანონის მიხედვით, უნდა ვეძებოთ არა მხოლოდ საკუთარი, არამედ ის, რაც სჭირდებათ სხვებსაც (1 კორ. 10:24).

იმ დროს, როდესაც დიაკვანი თხოვნას აღავლენს და ღვთისმოსავი ხალხი ლოცულობს, მღვდელი საკურთხევლის შიგნით ჩუმად წარმოთქვამს ლოცვას იქ მყოფი მრევლისა და წმინდა სახლისთვის, რათა ღმერთისგან მდიდარი წყალობა და მადლი გადმოვიდეს მათზე, და დაურთავს მიზეზს, რის გამოც თვითონაც ითხოვს და ღმერთს თავისი სიმართლის გამო შეუძლია მოსცეს - იმიტომ კი არა, რომ მლოცველები არიან ამის ღირსნი და გვაქვს მისი მიღების უფლება, არამედ იმიტომ, რომ ღმერთს "შვენის ყოველი დიდება, პატივი და თაყვანისცემა". შენი დიდების გამო, - ამბობს ღვთისმსახური, - გევედრები, რადგან ამგვარი კაცთმოყვარეობის გამოვლენა ჩვენთვის, უღირსთათვის, - შენი დიდებაა. ნეტარი დავითის სიტყვების თანახმად: "ნუ ჩუენთვის, უფალო, ნუ ჩუენთვის, არამედ სახელსა შენსა ეც დიდებაი" (ფს. 113:9).

უფალო, ჩვენ კი არა, შენს სახელს მართებს დიდება. ამიტომაც, ლოცვის წაკითხვის შემდეგ, რათა განასრულოს დიდება, ყველასთვის გასაგონად წარმოთქვამს, რომ ამ ქება-დიდებამ სადიდებელი გალობის ყველა მონაწილემდე მიაღწიოს და მთელმა ეკლესიამ ადიდოს უფალი. და, ჭეშმარიტად, მსმენელნი მისი სადიდებლის თანამონაწილენი ხდებიან, ვინაიდან, როდესაც მღვდელმსახური ასამაღლებელს ამბობს, ყოველი მორწმუნე ამტკიცებს: "ამინ". წარმოთქვამენ რა ამ სიტყვას, მოძღვრის მთლიან სიტყვას იმეცნებენ.

შემდეგ ღვთისმსახური წმინდა ფსალმუნის კითხვას იწყებს, ხოლო იქ მყოფნი განასრულებენ მას ბოლომდე, გალობენ რა წმინდა წინასწარმეტყველთა ღვთივშთაგონებულ გამონათქვამებს. "კეთილ არს აღსარებად უფლისა და გალობად შენდა, მაღალო" (ფს. 91:1). აი, დასაწყისისთვის შესაფერისი სიტყვა, რადგან თავად გალობის შესახებ ნათქვამია, რომ ის არის სიკეთე. ეს, რასაკვირველია, ყველა საგალობლის დაწყებამდე უნდა ვიცოდეთ. მღვდელი ამბობს: სიკეთეა აღსარება ანუ მადლიერება, ქება-დიდება.

როდესაც ეს და მთელი ფსალმუნი წესისა და რიგისაებრ წაიკითხება, დიაკვანი მორწმუნეებს ლოცვისკენ მოუწოდებს - კვლავ უბრძანებს, თხოვნა აღავლინონ.

ამასთან, როდესაც მორწმუნეები ფსალმუნთგალობის შემდეგ ლოცულობენ, მღვდელმსახური ჩუმად ევედრება ღმერთს მთელი ეკლესიისთვის, კერძოდ კი, წმინდა ღვთის სახლის მშვენიერების მოყვარეთათვის. ვინც მის განდიდებას ყველანაირად ცდილობს, დაე, ისინიც განდიდებულ იყვნენ მისთვის. ამასთან ღვთისთვის შესაფერის მიზეზზე მიგვითითებს: "რამეთუ შენი არს სიმტკიცე და შენი არს სუფევა". მისი თქმით, დიდება მეფეებსაც აქვთ, რომელნიც, როდესაც მოესურვებათ, მაშინ შეიმოსებიან ბრწყინვალებით; მაგრამ შენ მარადიული მეფე ხარ, შენია სიმტკიცე და შენი არს სუფევა.

ასამაღლებლის, როგორც მიზეზის, ყველა მორწმუნის გასაგონად აღვლენისა და მათი უფლის სადიდებელში მონაწილეობის დადასტურების (იგულისხმება საპასუხო "ამინ") შემდეგ ღვთისმსახური კვლავ ფსალმუნთგალობას იწყებს, ხოლო მორწმუნეები კვლავაც დაასრულებენ მას და შემდეგ, როგორც ზევით აღინიშნა, დიაკვნის ბაგეებით უფალს თხოვნას აღუვლენენ.

ღვთისმსახური კვლავაც მასთან ერთად მლოცველი მორწმუნეებისთვის ლოცულობს, რათა თითოეულმა მათგანმა უფლისგან ის სარგებელი მიიღოს, რასაც თავისთვის ითხოვს, და უფრო მეტიც - მათთვის მარადიულ ცხოვრებას გამოითხოვს. ამის მიღების მიზეზად ღვთის სახიერებასა და კაცთმოყვარეობას ამატებს და მას შემდეგ, რაც ამ დასასრულს ყველასთვის გასაგონად გამოთქვამს, იწყებს მესამე ფსალმუნთგალობას, რომლის დროსაც ეკლესიის მსახურთა, მნათეთა, საცეცხლურისა და ყველა ტრაპეზის მსახურის თანხლებით გამობრძანდება სახარება. მას დიაკვანი გამოაბრძანებს, ხოლო თუ დიაკვანი არ არის - მღვდელი.

მღვდელი საკურთხეველში შესვლამდე ჩერდება კარის სიახლოვეს და სანამ ფსალმუნთგალობა აღესრულება, უფალს ევედრება, მასთან ერთად საკურთხეველში წმინდა ანგელოზებიც შევიდნენ და შეუერთდნენ ღვთისმსახურებას, მიიღონ მონაწილეობა ღვთის ქება-დიდებაში და ურთავს ამის მიზეზს: რადგან მას შვენის დიდება და თაყვანისცემა ადამიანთაგანაც და ანგელოზთაგანაც, ვინაიდან სწორედ ამას ნიშნავს "ყოველი დიდება, პატივი და თაყვანისცემა" - ყოველი არსებისაგან, ვისაც უფლის დიდება და თაყვანისცემა შეუძლია.

ამ ლოცვით მღვდელი შედის საკურთხეველში და სახარებას წმინდა ტრაპეზზე დააბრძანებს.

აუცილებელია, ჯერ ფსალმუნთგალობის სიტყვები ნაწილებად განვიხილოთ.

წინასწარ აღვნიშნოთ, რომ ქრისტეს მნეობა როგორც თვით საიდუმლო მსხვერპლით, ასევე იმ მოქმედებებითა და სიტყვებით მოგვესწავება, რომლებიც წინ უძღვის და მოსდევს მსხვერპლს.

მსხვერპლი უფლის სიკვდილს, აღდგომასა და ამაღლებას გვაუწყებს, რადგან პატიოსან ძღვნად მაცხოვრის აღმდგარი და ზეცად ამაღლებული სხეული გარდაიქმნება.

ის, რაც წინ უძღვის მსხვერპლს, სიკვდილის წინა მოვლენებს მიგვანიშნებს: მოვლინებას, გამოჩენასა და მხსნელის მიერ კაცობრიობის გამოხსნის მსახურების შედგომას; ხოლო მსხვერპლის შემდგომი გვახსენებს მამის აღთქმას (ლუკ. 24:49), როგორც თავად ამბობდა, ე.ი. მოციქულებზე სულიწმინდის გარდამოსვლას, მათი საშუალებით ხალხის მოქცევასა და უფალთან ურთიერთობაში შეყვანას.

მთლიანი საიდუმლო თითქოს ისტორიის ერთიანი სხეულია, რომელიც დასაწყისიდან დასასრულამდე სიმწყობრესა და მთლიანობას ინარჩუნებს.

ფსალმუნები, რადგანაც საიდუმლოს დასაწყისში იგალობება, ქრისტეს მნეობის წინა პერიოდს აღნიშნავს, ხოლო რაც მის შემდგომ აღესრულება, კერძოდ, წმინდა წერილის კითხვა და სხვა, შემდგომ პერიოდზე მიგვანიშნებს.

მართალია, სხვა რამ დასახელდა ფსალმუნთგალობის მიზეზად (მომზადება და განწმენდა საიდუმლოსთვის) და სხვა - წმინდა წერილისა, მაგრამ ეს სულაც არ უშლის ხელს იმას, რომ ამ უკანასკნელს პირველის ძალა ჰქონდეს და ერთისგანაც და მეორისგანაც მორწმუნეები განიწმინდონ და მნეობაც მოგვესწავოს. კაბა, ერთი მხრივ, ჩაცმის მოთხოვნილებას აკმაყოფილებს და სხეულს ფარავს, ხოლო, მეორე მხრივ, შემოსილი პიროვნების საქმიანობას, ცხოვრებასა და ღირსებას აღნიშნავს. ასევეა აქაც: რადგანაც გალობით წარმოთქმული და წაკითხული ზოგადად წმინდა წერილია და ღვთივსულიერი სიტყვა, მკითხველსა და მგალობელს განწმენდს; ხოლო რადგან ამგვარია არჩეული და ასეა დადგენილი, მას სხვა ძალაც აქვს - იგი ქრისტეს მოსვლასა და მისი საქმეების რიგითობას მოასწავებს. არა მხოლოდ ნაგალობევი და წაკითხული, არამედ აღსრულებულიც თავისთავად აკმაყოფილებს საჭირო მოთხოვნილებასაც და ქრისტეს ღვაწლის ან ვნების რაიმე საქმესაც გვაუწყებს. მაგალითად, საკურთხეველში სახარების შებრძანება და პატიოსანი ძღვნით შესვლა აუცილებლობით აღესრულება: პირველი - იმისათვის, რომ სახარება იქნეს წაკითხული, ხოლო უკანასკნელი - რათა მსხვერპლი შეიწიროს; მაგრამ ორივე მოქმედება უფლის გამოცხადებასა და მოვლინებასაც აღნიშნავს: პირველი საწყის ანუ ბუნდოვან და არასრულყოფილ მოვლინებაზე მიგვანიშნებს, ხოლო მეორე - სრულყოფილსა და საბოლოოზე. თუმცა საიდუმლოს აღსრულებისას არის იმგვარი მოქმედებებიც, რომელთაც საჭიროების დაკმაყოფილების სახე არ გააჩნია, არამედ მხოლოდ მინიშნებისთვის სრულდება, ასეთია - ლახვარი და მისით პურის გახვრეტა, პურზე ჯვრის ნიშნის გამოსახვა და წმინდა ძღვენში წყლის ჩასხმა. მსგავსს სხვა საიდუმლოებებშიც ბევრს შეხვდებით: ასე მაგალითად, ნათლობისას ვინც იბანება, ტანსაცმელი და ფეხსაცმელი უნდა გაიხადოს და შეტრიალდეს დასავლეთისკენ, გაიწოდოს ხელები და შეჰბეროს. ამას და სხვა ამდაგვარს არ შეაქვს საიდუმლოში რაიმე არსობრივად აუცილებელი, მაგრამ მის მიმღებს უნერგავს იმ სიძულვილსა და მტრობას, რომელიც უნდა გვქონდეს ბოროტის მიმართ და ასწავლის, რომ ის, ვისაც ღირსეულ ქრისტიანად ყოფნა სურს, ყოველნაირად უნდა განუდგეს ეშმაკს.

ყოველივე ზემოთქმულის ამგვარად გააზრების შემდეგ შევუდგეთ ღვთისმსახურების ნაწილების განხილვას. მას მხსნელის მნეობის სახე აქვს.

უპირველეს ყოვლისა, განვიხილოთ ფსალმუნთგალობა.