მართალთა ლიტურგია
მესამე ნაწილს საღმრთო ლიტურგიისას, რომელზეც სრულდება წმინდა საიდუმლო ზიარება - ევქარისტია, ლიტურგია მართალთა ეწოდება, რადგან მასზე დასწრების უფლება მხოლოდ მონათლულ მორწმუნეებს აქვთ.
მართალთა ლიტურგია პირობითად რამდენიმე ნაწილად შეიძლება დავყოთ:1. დიდი გამოსვლა;
2. მორწმუნეთა მომზადება წმინდა ძღვნის კურთხევისთვის;
3. წმინდა ძღვნის კურთხევა;
4. მორწმუნეთა მომზადება საზიარებლად;
5. ზიარება;
6. მადლობის შეწირვა და განტევება.
დიდი გამოსვლა
ორი მცირე კვერექსის შემდეგ "ქერუბიმთა" საგალობელი იგალობება. მღვდელი და დიაკონი სამგზის წარმოთქვამენ ქერუბიმთა საგალობელს და ორივენი სამკვეთლოსთან მიდიან, საიდანაც წესისამებრ აიღებენ ბარძიმსა და ფეშხუმს და ჩრდილოეთის კარიდან ამბიონზე გამოდიან. აღსავლის კართან დგებიან, პირით მორწმუნეთაკენ, და ხმამაღლა იხსენიებენ მართლმადიდებელი ეკლესიის მღვდელმთავრებს, სამღვდელო, სამონაზვნო და საერო პირებს, ცოცხალთ და გარდაცვლილთ. შემდეგ აღსავლის კარით შეაბრძანებენ წმინდა ძღვენს ტრაპეზზე და კარიცა და კრეტსაბმელიც იხურება, ნიშნად იმისა, რომ ამ უდიდესი საიდუმლოს აღსრულების ღირსი არავინაა, მღვდელმსახურთა გარდა. გუნდი იწყებს "ქერუბიმთა" საგალობლის მეორე ნაწილის გალობას.ამ მღვდელმოქმედებას "დიდი გამოსვლა" ეწოდება და გაგვახსენებს იესო ქრისტეს ნებსით მსვლელობას გოლგოთაზე - ტანჯვისა და ჯვარცმისთვის. ამ დროს მორწმუნენი თავდახრილნი უნდა იდგნენ და სთხოვდნენ უფალს, მოიხსენიოს ისინი და მათი ახლობლები ცათა სასუფეველში.
მორწმუნეთა მომზადება წმინდა ძღვნის კურთხევისთვის
წარმოითქმის თხოვნითი კვერექსი, რომელშიც დიაკონი წინამდებარე "პატიოსანი ძღვნისათვის" აღავლენს ლოცვას.ასამაღლებელზე "კარნი, კარნი, სიბრძნით, მოხედენ" იხსნება კრეტსაბმელი და აღსავლის კარი და იგალობება ან იკითხება მრწამსი - სიმბოლო სარწმუნოებისა. ძველად სიტყვები "კარნი, კარნი" მეკარეებს შეახსენებდა, არავითარ შემთხვევაში არ დაეშვათ ტაძარში კათაკმეველნი.
წმინდა ძღვნის კურთხევა
ლიტურგიის ეს ნაწილი იწყება ღვთისმსახურის სიტყვებით: "ვმადლობდეთ უფალსა". გუნდი პასუხობს: "ღირს არს და მართალ თაყვანისცემა მამისა და ძისა და წმიდისა სულისა, სამებისა ერთარსებისა და განუყოფელისა".ამ დროს მღვდელი საიდუმლოდ ლოცულობს - სამადლობლის შეწირვას განაგრძობს და ბოლოს ხმამაღლა ამბობს: "მიიღეთ და სჭამეთ, ესე არს ხორცი ჩემი, თქვენთვის განტეხილი, მისატევებელად ცოდვათა".
შემდგომ წარმოთქვამს: "შენი შენთაგან, შენდა შემწირველნი, ყოველთა და ყოვლისათვის". მგალობლები განგრძობილად გალობენ: "შენ გიგალობთ, შენ გაკურთხევთ, შენ გმადლობთ, უფალო, და გევედრებით შენ, ღმერთო ჩვენო".
ღმრთისმსახური საიდუმლო ლოცვაში სთხოვს უფალს, წმინდა ძღვენი ქრისტეს სისხლად და ხორცად შეცვალოს. აკურთხებს პურსა და ღვინოს, მათ სისხლად და ხორცად გარდაქცევის ლოცვას წარმოთქვამს საიდუმლოდ და ბოლოს მოუხმობს უფალს: "შესცვალე სულითა შენითა წმიდითა". დიაკონი სამგზის პასუხობს: "ამინ!" ღვთისმსახური დიდ მეტანიას აღასრულებს უფლის წინაშე - ეს ლიტურგიის უმნიშვნელოვანესი წუთებია. ამის შემდგომ მღვდელი საიდუმლოდ ლოცულობს მაზიარებელთათვის, იხსენიებს მათ, ვისთვისაც იწირება წმინდა მსხვერპლი, ყოველთა წმიდათა, უმეტესად კი ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლისთვის.
მორწმუნეთა მომზადება საზიარებლად
თხოვნითი კვერექსის შემდეგ ითქმის საუფლო ლოცვა: "მამაო ჩვენო". მღვდელი აკურთხებს მრევლს, აღსავლის კარი და კრეტსაბმელი იხურება. დიაკონი ყურადღებისკენ მოუხმობს მორწმუნეებს: "სიბრძნით, მოხედენ..."ღვთისმსახური აღამაღლებს წმინდა ძღვენს და ხმამაღლა ამბობს: "წმიდა წმიდათა", ანუ სიწმინდეს მხოლოდ ის ეზიარება, ვინც თავი ლოცვით, მარხვითა და სინანულით განიწმინდა. გუნდი გალობს: "ერთარს წმიდა, ერთარს უფალი იესო ქრისტე სადიდებელად ღმრთისა მამისა, ამინ!"
ზიარება
წესისამებრ, ღვთისმსახური საკურთხეველში ეზიარება და შემდგომ წმინდა ძღვენს დიაკონს გადასცემს.იღება აღსავლის კარი. მღვდელი ბარძიმს გამოაბრძანებს და იტყვის: "შიშითა ღმრთისათა და სარწმუნოებით მოვედით". აღსავლის კარის გაღება მაცხოვრის საფლავის გახსნას მოასწავებს, წმინდა ძღვნის გამობრძანება კი ქრისტეს აღდგომას. იკითხება: "მრწამს, უფალო, და აღვიარებ..."
მორწმუნეები გულზე გადაჯვარედინებული ხელებით მიდიან ბარძიმთან. ზიარების შემდეგ მაზიარებელნი იღებენ მდუღარებას (წყლით განზავებულ ღვინოს), რათა პირის ღრუში წმინდა ძღვნის უმცირესი ნაწილიც კი არ დარჩეს. ზიარება უმნიშვნელოვანეს მოვლენას - საიდუმლო სერობას მოგვაგონებს.
ზიარების შემდეგ წმინდა ძღვენი კიდევ ერთხელ გამობრძანდება მორწმუნეთა თვალწინ. დიაკონი წარმოთქვამს: "ყოვლადვე, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე".
მღვდლის ასამაღლებელი გვახსენებს უფლის ამაღლებას და მის აღთქმას, რომ "ვიდრე აღსასრულამდე ქვეყნისა" განუშორებლად წმინდა ეკლესიასთან იქნება.
მადლობის შეწირვა და განტევება
უკანასკნელად გამობრძანებულ წმინდა ძღვენს ქედს უხრიან მორწმუნეები, გალობით განადიდებენ უფალს და მადლობენ წმინდა ზიარებისთვის.მღვდელი აკურთხებს მრევლს, რასაც მოსდევს მღვდლის განტევების ლოცვა. ლიტურგია ღმრთისმსახურის ქადაგებით სრულდება.