გარდა ღვთის ხატებისა, თითოეულ ჩვენგანს ადამისგან მემკვიდრეობით ცოდვით დაცემული ბუნებაც ერგო. საკმარისია, ოდნავ ღრმად ჩავიხედოთ საკუთარ სულში და ცოდვათა მორევი შეგვაძრწუნებს. და თუმცაღა ყოველივეს ვაცნობიერებთ, უძლურნი ვართ, მოვერიოთ საკუთარ თავს, ცოდვა ცოდვას ემატება და ჩვენც უფსკრულისაკენ მივექანებით.

ნუთუ დასაღუპავად ვართ განწირულნი?

არამც და არამც! ყოვლადმოწყალე, კაცთმოყვარე უფალმა მოგვცა საშუალება ცოდვათაგან განწმენდისა - გვიბოძა საიდუმლო სინანულისა, რომელიც წარხოცავს ჩვენს ცოდვებს და მათი ბორკილებისგან გვიხსნის. მხოლოდ ამისთვის ჩვენი ცოდვები ღვთის წინაშე, მოძღვართან უნდა შევინანოთ, რომელსაც უფლისგან უდიდესი ძალაუფლება აქვს მინიჭებული - ძალაუფლება ცოდვათა მიტევებისა.

გვესაუბრება თელავის ფერისცვალების მონასტრის მღვდელმსახური მღვდელი მიქაელი (ჭაბაშვილი).

- მამა მიქაელ, რა არის აღსარების საიდუმლო, რატომაა აუცილებელი ცოდვების აღიარება მოძღვართან?

- საიდუმლო სინანულისა ერთ-ერთია შვიდ საეკლესიო საიდუმლოს შორის, აღსარება კი მისი ნაწილი, მისი გარეგანი გამოვლინების ფორმაა. ეკლესიაში ყველაფერი წმინდა წერილიდან და წმინდა გარდამოცემიდან იღებს სათავეს. სახარებიდან ცნობილია, რომ როდესაც იოანე ნათლისმცემელი ადამიანებს უფლის სიტყვის მისაღებად ამზადებდა, მათ სინანულისკენ მოუწოდებდა. მაცხოვარმაც პირველად ეს იქადაგა: "შეინანეთ, რამეთუ მოახლოებული არს სასუფეველი ცათაო".

ბევრს აინტერესებს, რისთვისაა აუცილებელი აღსარება. სხვათა შორის, არაერთი სექტა მიიჩნევს, რომ თუკი ადამიანს სინანულის განცდა აქვს, შეცოდებათა აღიარება, სასულიერო პირთან მათი მიტანა აუცილებელი არ არის. განა გულთამხილავი უფალი უამისოდ ვერ დაინახავს ჩვენს სინანულს?

იმის მისახვედრად, რისთვისაა დაწესებული აღსარების მსახურება, უნდა გავაცნობიეროთ თვითონ სინანულის არსი.

სინანული გაცილებით მეტია, ვიდრე მხოლოდ ცოდვათა აღიარება. სინანული გულსა და სულში მიმდინარე ძვრაა. წმინდა მამები მას მეორე ნათლობას ადარებენ და ეს მხოლოდ ხატოვანი თქმა არ გახლავთ. შეიძლება ითქვას, რომ სინანულის ცრემლი ნათლისღების წყლის ტოლფასია. იგი ადამიანს ცოდვებისაგან ათავისუფლებს. ამიტომაც უწოდებენ მას მეორე ნათლობას. ზუსტად ასევე ხდება მონაზვნად აღკვეცისას - მონაზვნობის ძირი სწორედ სინანულია, მონაზონი მუდმივად იმ განცდით ცხოვრობს, რომ მასში კვდება ძველი ადამიანი და სინანულის ცრემლით ახალი იბადება.

უნდა ვიცოდეთ, რომ სინანული ღვთის დიდი წყალობაა, დიდი საჩუქარია, მაგრამ უფლისგან არაფერი გვეძლევა ისე, თუ თავადაც არ გავიღეთ მსხვერპლი. ამგვარი მსხვერპლია ჯვარი - ტვირთი, შრომა, ღვაწლი, რომლის სანაცვლოდაც უფალი ათასწილ მოგვაგებს. სინანულიც, როგორც ყველაფერი სხვა, რასაც ადამიანი სულიერ ცხოვრებაში იღებს, ჯვრის ტვირთვას, ტანჯვას, წვალებას უკავშირდება. მაშ, გარკვეულწილად მასაც ტანჯვა უნდა სდევდეს თან ბარიერების დაძლევის, ცოდვათა აღიარების სახით.

ცოდვათა აღიარება თავისთავად ღვაწლია, ამიტომ დასაფასებელიცაა. შეიძლება, ადამიანი გრძნობდეს სინანულს, მაგრამ მაინც ტყუვდებოდეს. უფლის სიტყვები გავიხსენოთ: თუკი შენი ხილული მშობელი არ გიყვარს, უხილავ ღმერთს როგორღა შეიყვარებო! ხილულთან და უხილავთან ურთიერთობის საკითხს ეხმაურება საიდუმლო სინანულისა და აღსარებისა. ხშირად ადამიანს სწორედ უხილავის შეცნობა უჭირს; ატარებს ცოდვას თავის სინდისთან ერთად და მშვიდად გრძნობს თავს, არაფერი აწუხებს, მაგრამ საკმარისია, ბარიერის გადალახვა დასჭირდეს, თუნდაც მოძღვართან - ადამიანური განზომილებით ისეთივე მიწიერ კაცთან, როგორიც თითოეული ჩვენგანია, რომ უეცრად ბრკოლდება. აქედან ჩანს, აქვს ჭეშმარიტი სინანული თუ არა, ესე იგი, არის თუ არა მზად, მსხვერპლი გაიღოს. ეს მსხვერპლი კი მუდმივი სირცხვილის, მუდმივი კდემის, მუდმივი კრძალვის გადალახვაა. ადამიანმა იცის, რომ ზეციდან მუდამ დაჰყურებს უფლის თვალი, მაგრამ ამის განცდა ყოველთვის არ აქვს, მოძღვარი კი, რომელსაც აღსარებას აბარებს, ის მიწიერი თვალია, რომელიც ადამიანურად ამ ბარიერს აძლევინებს. ამ ჯებირის გადალახვით კაცს ღვთისაგან უფრო და უფრო მეტი სინანული მიემადლება, რადგანაც სინანული მხოლოდ ერთჯერადი აქტი როდია - მას თავისი სიღრმეები გააჩნია, რომელთა მისაღწევადაც მუდმივი შრომაა საჭირო.

- ზოგმა იცის, რომ ესა თუ ის საქციელი ცოდვაა, მაგრამ ამბობს, რომ არ განიცდის ამ ცოდვას, არ გააჩნია სინანულის გრძნობა, ამიტომ ეჭვობს, მართებულია თუ არა მისი მოხსენიება აღსარებისას.

- ყველას გვახსოვს ეფრემ ასურის ლოცვა, რომელსაც დიდმარხვაში ვკითხულობთ - "მომანიჭე მე განცდა თვისთა ცოდვათა". წმინდა მამამ ეს ლოცვა პირველ რიგში საკუთარი თავისათვის დაწერა, ეკლესიამ კი მისი თხოვნა საყოველთაო გახადა. ეფრემ ასურს მიაჩნდა, რომ სრულფასოვნად ვერ განიცდიდა ცოდვებს და რაღა გასაკვირია, ჩვენც გვაკლდეს სინანული. სწორედ იმიტომ, რომ არ გაგვაჩნია, უნდა ვითხოვოთ, რათა მოგვეცეს. არ შეიძლება, ადამიანი ელოდოს ღვთის წყალობას და მიაჩნდეს, რომ ყველაფერი თავისთავად მოვა. უფალი ბრძანებს, რომ ადამიანმა თავისი მცდელობა, თავისი ნება უნდა გამოხატოს. პატრიარქი ხშირად ახსენებს სიტყვა "სინერგიას". ეს ცნება ორი ნების შერწყმას ნიშნავს, აქტს, როცა ადამიანური ნება უფლისას უერთდება. "იყავნ ნება შენი, ვითარცა ცათა შინა, ეგრეცა ქვეყანასა ზედა" - "მამაო ჩვენოს" ამ სიტყვებშიც ორი ნების ერთიანობაზეა ლაპარაკი. ადამიანური მცდელობა ღვთის ნებასთან, საღვთო განგებულებასთან უნდა იყოს შეერთებული. ადამიანი უფლის შემდეგ ერთ-ერთი მთავარი მოქმედი პირია, ამიტომ არ შეიძლება, პასიური იყოს და ელოდოს. ზოგს ლოცვა პასიური მდგომარეობა ჰგონია. არავითარ შემთხვევაში, ნამდვილი ლოცვა არასოდეს არ არის პასიური.

როცა ადამიანი მთელი სისავსით ვერ განიცდის ცოდვას, მაგრამ აღსარებაში იხსენიებს მას, ეს იმას ნიშნავს, რომ მასზე ფიქრობს, ეს კი უკვე სინანულის დასაბამია. და რაკი მის სულში გაჩნდა სინდისის ქენჯნა, ორჭოფობა, მან შრომა უნდა დაიწყოს, რათა უფრო მეტი მიეცეს. ამიტომაა საჭირო, ერთი მხრივ, ლოცვა, მეორე მხრივ - აღიარება. ამ დროს არ შეიძლება ფარისევლური სიტყვის თქმა და ცრემლთა ღვრა; მონანიემ სწორედ ის უნდა აღიაროს, რომ ამის შესახებ მცირედი წარმოდგენა აქვს, რათა მოძღვარმა სწორად შეაფასოს მისი სულიერი მდგომარეობა.

ბევრს აშინებს საკუთარი ცოდვების განცდა. დღეს კაცობრიობის მწირი სული იმდენადაა კომფორტზე გადაგებული, რომ ადამიანი გამუდმებით სულიერ დისკომფორტს განიცდის, ამის გამო გამუდმებით შფოთშია. მაგრამ მუდმივი სინდისის ქენჯნა, მოქცეული სასოებაში, სწორედ ის მდგომარეობაა, რომელშიც ყველა ქრისტიანი უნდა იმყოფებოდეს. ეს ჯებირია, რათა კაცი დიდი ცოდვით არ დაეცეს ანდა სასოწარკვეთილებამ არ შეიპყროს და არ თქვას, რაღა მეშველება, დავიღუპეო.

- მამაო, პირველი აღსარების ჩაბარება, როგორც წესი, ძალიან უჭირთ, არ იციან, რაზე გაამახვილონ ყურადღება, რა თქვან. როგორ მოვემზადოთ პირველი აღსარებისთვის?

- ეკლესია არანაირად არ ზღუდავს აღსარების სათქმელად მოსულ კაცს - გინდა თუ არა, ეს ისტორია მოყევი, მთელი წარსული გამაცანიო. ასე არ არის. საეკლესიო მსახურებისას ადამიანი თავისუფალი უნდა იყოს, აღიარებაცა და ნებისმიერი სხვა წესის აღსრულებაც მის თავისუფალ არჩევანს უნდა წარმოადგენდეს. თუმცაღა მოძღვართან მისვლით ადამიანი გარკვეულწილად იზღუდავს თავს, მაგრამ რაკიღა ეს არჩევანი ნებაყოფლობითია, მაინც ვერ ვიტყვით, რომ მისი თავისუფლება შეზღუდულია.

აღსარების მისაღებად სხვადასხვა პრაქტიკა არსებობს. ყველა მოძღვარი ამას სხვადასხვაგვარად აკეთებს. ზოგს აქვს იმის ენერგიაც, ძალაც, შემართებაც, რომ ადამიანს დაუჯდეს და ყველაფერი დაწვრილებით აუხსნას. ამ ყველაფერს უზარმაზარი სულიერი და ფიზიკური ძალა მიაქვს და ნამდვილი მსახურებისთვის ხშირად აღარც დრო გრჩება და აღარც ენერგია. მე ვცდილობ, რაც შეიძლება ნაკლებად ჩავერიო პირველ აღსარებაში და ეს პრაქტიკა სხვა მოძღვრებთანაც შემინიშნავს; ადამიანს ვთავაზობ, მოემზადოს, დაფიქრდეს, იაროს ტაძარში, დაუკავშირდეს ეკლესიურ ხალხს, შეეგუოს აქაურ გარემოს, წაიკითხოს სასულიერო ლიტერატურა, მოუსმინოს საეკლესიო გადაცემებს, ერთი სიტყვით, დაიწყოს ეკლესიასთან ცოცხალი კავშირი და ისე მოვიდეს აღსარებაზე. ასეთ შემთხვევაში პირველ აღსარებას უფრო ბუნებრივად, ადვილად ჩააბარებს.

აღსარებისთვის მომზადება მხოლოდ გონებრივ მომზადებას არ გულისხმობს. სინანული, აღსარების სურვილი ისეთი რამაა, შეიძლება გონების ჩაურევლადაც გაუჩნდეს ადამიანს. შეუძლებელია, დადიოდე მონასტერში, უყურებდე იქაურ ცხოვრებას და არ დაფიქრდე; ისეც ხდება, ერთ მშვენიერ დღეს უეცრად მოგეწურება გული და სინანულის ცრემლი წამოგივა...

ზოგჯერ ადამიანს გულზე რაღაც აწევს და ამიტომ მოდის, ვთქვათ, დანაშაული აქვს ჩადენილი და მონანიება სურს. სხვათა შორის, ასეთი ხალხი უფრო იოლად ერთვება ეკლესიურ ცხოვრებაში. ზოგი ტაძარში სიარულს გარემოს ზეგავლენით იწყებს. მაგალითად, მაშინ, როცა ისეთი ადამიანები დადიან ეკლესიაში, ვის აზრსაც ის პატივს სცემს. ასეთების მიმართ მკაცრები არ ვართ, ვაძლევთ საშუალებას, უფრო მეტად დაუახლოვდნენ ეკლესიას. მერე თვითონვე ხვდებიან, რა არის მათ ცხოვრებაში შესაცვლელი. ასე რომ, პირველი აღსარების ჩაბარების საყოველთაო სქემა არ არსებობს, ეს კონკრეტულ მოძღვარსა და კონკრეტულ ადამიანზეა დამოკიდებული.

- არის ხალხი, ვინც მოწიფულობისას ინათლება. ბევრი კითხულობს, ამით თავისთავად მიეტევა ყველა ცოდვა, რაც კი ნათლობამდე ჰქონდა ჩადენილი თუ მაინც უნდა მოიხსენიოს ისინი აღსარებისას?

- ერთი მხრივ, ეჭვი, რომ ადამიანს ნათლობის შემდეგ რაიმე ცოდვა მიუტევებელი დარჩა, დანაშაულია, რადგანაც ჩვენი სარწმუნოების სიმბოლო, მრწამსი, გვასწავლის: "აღვიარებ ერთსა ნათლისღებასა მოსატევებელად ცოდვათა". თუ ამაში ეჭვი გვეპარება, იმაზეც უნდა დავფიქრდეთ, ვართ თუ არა მართლმადიდებლები. მაგრამ არის მეორე მხარეც. საქმე ის გახლავთ, რომ ადამის ცოდვა მკვიდრად ჩაჯდა ადამიანის სულიერ ორგანიზმში და მთელს კაცობრიობას მოედო; კაცის ბუნება ცოდვისკენ მიიდრიკა. ამიტომ ნათლობამდე ჩადენილი ცოდვის ფაქტი კი არ არის შესანანებელი, არამედ ამ ცოდვისაგან დატოვებული მიდრეკილება, ჩვეულება, კვალი, რომელიც მუდმივად ებრძვის ადამიანს, თავს ახსენებს და შეიძლება, ახალი ცოდვის წყაროდაც იქცეს. ყველა ცოდვა ეშმაკისთვის სულში შემოსაძვრომად დატოვებული ხვრელია. აღსარება სწორედ ამ ხვრელისკენ გვახედებს. ძველი ცოდვა მოძღვართან იმ მიზნით კი არ უნდა ვახსენოთ, ვაითუ არ მომეტევაო, არამედ იმიტომ - ეს ჩვეულება აქამდე მებრძვისო. საერთოდ, ზრდასრული ადამიანის ნათლობას აუცილებლად აღსარება, ანუ სინანული უნდა უსწრებდეს წინ. თუ რაიმე მიზეზის გამო ცოდვა არ გაუმხელია, ის შემდეგში (ნათლობის მერე უნდა ითქვას აუცილებლად).

ბიბლიიდან გახსოვთ, რომ როდესაც უფალი სოდომსა და გომორს ცეცხლის წვიმით წვავდა, ლოთი ოჯახთან ერთად სოდომიდან გამოვიდა, მისმა ცოლმა კი, გაფრთხილების მიუხედავად, უკან მიიხედა და მარილის სვეტად იქცა. წმინდა მამების განმარტებით, ეს აქტი სიმბოლურად ადამიანის ცოდვისკენ მიხედვას ნიშნავს. თუ გამარჯვება გვინდა, ცოდვას უნდა გავეცალოთ, ზურგი ვაქციოთ. ამ მხრივ დიდი სიფრთხილეა საჭირო, რათა ფიქრით, გონებით არ მიიდრიკო, არ გაიხსენო წარსული შეცოდება. ეს კი მით უფრო გაგვიადვილდება, რაც უფრო უკეთ შეგვიძლია საკუთარი თავის ფლობა, მართვა, მიმართულების მიცემა. ეს თვისებები ყველას მოეთხოვება, ბერსაც და ერისკაცსაც.

- ვიცით, რომ უფალი განსაცდელს ხშირად ჩვენი ცოდვების გამო მოგვივლენს. ამავდროულად დარწმუნებულები ვართ, აღსარებისას მონანიებული ცოდვა მოგვეტევება. ამის მიუხედავად, ჩვენი ცხოვრება მაინც სავსეა განსაცდელით. ჩნდება კითხვა - ნუთუ საკმარისად არ შევინანეთ?

- ასე გადაჭრით თქმა ძნელია. განსაცდელი მხოლოდ ცოდვებისგან განწმენდის საშუალება არ გახლავთ. მაგალითად, იობს არ ჰქონია ცოდვა, მაგრამ უფალმა დიდი განსაცდელი მოუვლინა. სახარებაშიც ნათქვამია დაბადებიდან ბრმაზე: ვინა სცოდა, ამან თუ მისმა მშობლებმაო? - არავის შეუცოდავს, იმისთვის არის უსინათლო, რომ უფლის დიდება გაცხადდესო. ამგვარად, განსაცდელი ყოველთვის არ არის ჩადენილი ცოდვის სასჯელი. ამას გარდა, შეიძლება შევინანოთ და მოგვეტევოს, მაგრამ საკმარისი სინანული ვერ გამოვხატოთ და, ამის კვალობაზე, საკმარისად ვერ განვიწმინდოთ.

განსაცდელი წმენდს ადამიანს, ისევე, როგორც ოქროს ცეცხლი. იყავით სრულ, ვითარცა მამა თქვენი ზეცათა სრულ არსო... სწორედ სრულყოფილების უფრო მაღალ საფეხურზე ასასვლელად გვჭირდება ეს განსაცდელი. ზოგ შემთხვევაში იგი ცოდვათა გამოსასყიდია, ზოგ შემთხვევაში - ბრძმედი. თუმცა ჩვენ ყველა შემთხვევაში უნდა ვიფიქროთ, რომ იგი ჩვენი ცოდვებით მოვიწიეთ, მუდმივად უნდა გვქონდეს იმის განცდა, რომ ჩვენი სინანული არასრულყოფილია, მწირია. თუმცა ამან, ვიმეორებ, სასოწარკვეთილების საბაბი არ უნდა მოგვცეს. არ უნდა დავივიწყოთ, რომ უფალი კაცთმოყვარეა.

- როგორ უნდა შეარჩიოს ადამიანმა მოძღვარი ანუ ადამიანი, ვისთვისაც აღსარების ჩაბარებას შეძლებს?

- საერთო ჯამში, მოძღვარი ერთია - უდიდესი და უზენაესი უფალი, სხვები ყველანი მისი მსახურები ვართ. ამიტომ, ჩემი აზრით, პირველ ეტაპზე ადამიანმა ეკლესიური ცხოვრება უნდა დაიწყოს. სანამ არ ჰყავს ნაპოვნი სულიერი მამა, ყველა მოძღვრად უნდა მიიღოს, და თუკი რამე შეკითხვა გაუჩნდება, მივიდეს ნებისმიერთან, ვისგანაც იგრძნობს, რომ პასუხის მიღება შეუძლია. მერე ყველაფერი ბუნებრივად მოხდება. უფალი თვითონ გამოუჩენს სულიერ მოძღვარს.

როცა ეს სპონტანურად ხდება, ადამიანი იგი საკუთარ თავზეა ორიენტირებული და არა ღვთის ნებაზე. ასეთ შემთხვევაში მოძღვარი მისი თავმომწონეობის დანამატი ხდება. დღევანდელი ადამიანების უმრავლესობა ეგოცენტრულია, საკუთარი გადასახედიდან იყურება, თავს სამყაროს შუაგულში აყენებს, მოძღვარსაც "მე"-ს ნიშნით ირჩევს. "მე"-ს ადამიანში ვერ წაშლი, მაგრამ ეს "მე" გარკვეულ ჩარჩოებში უნდა იყოს მოქცეული.

მოძღვარს ჩვენი სულიერი პრობლემების დაძლევის მიზნით უნდა დავუკავშირდეთ. ამ მხრივ ყველა მღვდელს აქვს გარკვეული გამოცდილება. საბოლოოდ საკითხი ასე უნდა დაისვას: ვისთან გავიხსნები ყველაზე უკეთ, - რადგანაც მოძღვრის დანიშნულება ის არის, ბოლომდე ჩასწვდეს ადამიანის სულს და უფალს გახსნილი, ნაოფლარი, ნაამაგარი ჩააბაროს. ასე რომ, ვისთანაც ყველაზე უკეთ მოახერხებ გულის გადაშლას და იგრძნობ, რომ მისი მორჩილების აღსრულებას შეძლებ, ის ადამიანი ბუნებრივად გახდება შენი მოძღვარი.

- შეიძლება თუ არა აღსარების ჩაბარება სხვა მღვდელმსახურთან?

- საკუთარ მოძღვართან შეთანხმებით ნებისმიერ მღვდელთან შეიძლება მისვლა. აღსარება ხომ სინანულის წესია. თუკი ადამიანს შეუძლია, საკუთარი სინანული სხვასაც მიუტანოს, უკეთესიც კია, მაგრამ ეს იმას არ ნიშნავს, რომ სულიერი წინამძღოლი თავისი შეხედულებისამებრ იცვალოს და ღვთის წინაშე თავი მოიტყუოს.

- ბოლო დროს ბევრგან დამკვიდრდა აღსარების წერილობითი ფორმით ჩაბარება. შეიძლება თუ არა, ადამიანმა აღსარება დაუსწრებლად ჩააბაროს, მოძღვარს გაუგზავნოს ან დაუტოვოს ცოდვათა ჩამონათვალი?

- ზუსტად უნდა ვიცოდეთ, სადამდე შეიძლება მისვლა, რათა პრაქტიკულმა მოქმედებამ სულიერი საიდუმლო არ დააზიანოს. შეიძლება, დაწერო, რისი თქმაც გსურდა, შეიძლება, მოძღვარს ტელეფონითაც ესაუბრო, მაგრამ საიდუმლო აუცილებლად შეხვედრის, ცოცხალი ურთიერთობის დროს უნდა აღსრულდეს. შენდობის ლოცვას ვერც ფურცელს წაუკითხავ, ვერც სურათს და ვერც ტელეფონის ყურმილს.

თავისთავად აღსარების წერილობითი ფორმის დამკვიდრება იმის ბრალია, რომ მოძღვარი ცოტა გვყავს, მრევლი კი - დიდი. ამასთანავე, მოსაწესრიგებელია მრევლისა და მოძღვრის ურთიერთობაც. ჩვენს ეკლესიას ჯერ კიდევ აკლია ამის გამოცდილება, რადგანაც, ფაქტობრივად, რეანიმაციიდან გამოვდივართ.

ერთი მხრივ, მოსულს ვერ გააბრუნებ, ამისთვის ღვთის წინაშე აგებ პასუხს - რომელმან დააბრკოლოს ერთი მცირედი ამათთაგანი, ის ურჩევნია, ვირით საფქველი წისქვილის ქვა მოიბას და ზღვაში გადავარდესო. რომც არ გეცალოს, უარს ვერ ეტყვი, სხვაგან ვერ გაგზავნი, დიდი-დიდი, სხვა დროს დაიბარო. ძირითადად ასეც ხდება. თანაც მრევლის უდიდესი ნაწილი მარხვის დასასრულს მოდის აღსარების ჩასაბარებლად. ასეთ დროს საუკეთესო გამოსავალია აღსარების წერილობით ჩაბარება, მაგრამ, წმინდა სამოძღვრო პრაქტიკიდან გამომდინარე, არ შეიძლება, აღსარება მხოლოდ წერილობითი ფორმით სრულდებოდეს. მოძღვრები ყველანაირად უნდა ვეცადოთ, საუბრისთვის დრო მაინც გამოვძებნოთ, - აღსარება ხომ მხოლოდ ცოდვათა აღიარება და შენდობის ლოცვის წაკითხვა არ არის; მას რჩევა-დარიგების მიცემაც ახლავს. ადამიანი სწორედ ამ საუბრის დროს იხსნება, ჭეშმარიტ შვებას, ლხენას, სულიერი სიხარულის განცდასაც ამ საუბრიდან იღებს და ამისავე მეშვეობით იზრდება.

- აუცილებელია თუ არა აღსარების წინა ლოცვების წაკითხვა?

- რაკი აღსარება სინანულის საიდუმლოს შემადგენელი ნაწილია, თავისთავად, ლოცვაცაა საჭირო. ლოცვა გამზადებს, გულს გიხსნის. აღსარების წინა ლოცვების წაკითხვას არავის ვავალდებულებთ; მონანიე თვითონ უნდა გრძნობდეს ამის მოთხოვნილებას. მათ, ვისაც სურს ამ ლოცვების წაკითხვა, მოძღვარი, მათი ყოფითი ცხოვრების წესის კვალობაზე, ცალ-ცალკე უდგენს კანონსა და ფორმას. არსებობს შვიდეულის დღეების სინანულის ლოცვებიც, რომლებიც ყოველდღიურად იკითხება და ადამიანს სულიერ რეჟიმში ამყოფებს. ეს ძალიან კარგი ლოცვებია და ხშირად ვაძლევთ მათი წაკითხვის კურთხევას. როცა ადამიანი ეძიებს ღვაწლს და ცდილობს, მეტი მოიმუშაკოს, მოძღვარიც ხელს უწყობს ამაში.

- ცნობილია, რომ აღსარებისას მოძღვრისა და აღმსარებლის საუბარი ბოროტისაგან დაფარულია. აქედან გამომდინარე, შეიძლება თუ არა, აღსარებისას მიღებული რჩევა-დარიგება სხვასაც გავუზიაროთ?

- აღსარება საიდუმლოა, ამიტომ არ შეიძლება, მას გარეშე პირი უსმენდეს, თუნდაც პატარა ბავშვი. რამდენიმეჯერ აღსარების მიღება ჩემს სახლში მომიხდა. განტევების ლოცვების წაკითხვის შემდეგ ოჯახში ერთი ამბავი ატყდა... ბავშვების გაგულისების უკან აშკარად ვიგრძენით ბოროტის მანქანება. მას შემდეგ ვცდილობ, შინ აღარ მივიღო აღმსარებლები. ამ პროცესს დიდი სულიერი ბრძოლა ახლავს თან და ყველა ცოდოა მასში მონაწილეობისთვის, იქ დგომისთვის, სადაც არაფერი ესაქმება.

რაც შეეხება რჩევა-დარიგებას, ის, რასაც მოძღვარი გვეუბნება, მხოლოდ ჩვენთვისაა განკუთვნილი. არც სულიერი თვალი გვაქვს საკმარისად გაფაქიზებული, რომ სხვისთვის ნათქვამი ჩვენს თავზე სწორად გადმოვიტანოთ. თუკი ვინმე ამის გაკეთებას ცდილობს, ეს ნიშნავს, რომ საკუთარ თავს ეკლესიის გარეთ აყენებს. რაც, საზოგადოდ, მრევლისთვისაა სათქმელი, ის ამბიონიდან იქადაგება, ხოლო როცა სულიერ გამოცდილებას გვიზიარებენ და გვასწავლიან, ეს დარიგება მხოლოდ ჩვენ გვეკუთვნის და დიდი სიფაქიზით უნდა მოვეპყრათ. თუ მაინცდამაინც გვგონია, რომ შეიძლება, ეს სხვასაც გამოადგეს, აუცილებლად უნდა შევუთანხმოთ მოძღვარს, ვის ვუთხრათ, ვის გადავცეთ, რადგანაც სწავლება სულიერი პროცესია და დიდი სულიერი გამოცდილება სჭირდება.

ზოგმა იცის, კარებთან დადგება და ყველას ეკითხება: "რა გითხრა?" ასეთი ადამიანი უნებლიეთ შედარებას იწყებს: როგორ, მეც ასე ვარ, ისიც; იმას კურთხევა მისცა ზიარებისა, მე - არა... და განიკითხავს. ყველამ უნდა იცოდეს, რომ რაც მოგვეცა, ღვთის პირით, ღვთისგან მოგვეცა და ისაა ჩვენი ჯვარი.

- მამაო, აღსარების გარეგნულ ფორმასაც შევეხოთ. ზოგი ფეხზე დამდგარი აბარებს აღსარებას, ზოგი - დაჩოქილი. რა სიმბოლური დატვირთვა აქვს ჯვარს, სახარებას, რომლებსაც აღსარების შემდეგ ვემთხვევით?

- აღსარების გარეგნულ მხარეს არც ისე დიდი მნიშვნელობა აქვს. განმწმენდელი ძალა სინანულია, თუმცა ფორმა ეკლესიაშია დადგენილი და მას პატივი უნდა ვცეთ, დავიცვათ. ზოგს ჰგონია, მღვდელს აბარებს აღსარებას, სინამდვილეში უფალს აბარებს, მღვდელი ამ შემთხვევაში მხოლოდ მოწმეა. მისი ყოფნა არის საიდუმლო კანონის აღსრულება - სადაც ორნი ან სამნი შეიკრიბოთ ჩემი სახელით, თქვენთან ვარო. დაჩოქებითაც სახარების წინაშე ვიჩოქებთ და არა მღვდლის წინაშე. სახარება ღვთის სიტყვის, უფლის სახეა, ჯვარი კი განმწმენდელი საშუალებაა. ამიტომაა ისინი ანალოღიაზე დაბრძანებული. პრაქტიკულად ეს ყოველთვის ასე არ ხდება - ხან მხოლოდ ჯვარს ვემთხვევით, ხან არ ვიჩოქებთ, ფეხზე ვდგავართ, - რა ფორმით მიიღოს აღსარება, ამას მოძღვარი წყვეტს; ჩვენ კი უნდა გვახსოვდეს, რომ აღსარების ჩაბარებისას მთავარია მოვიყაროთ არა ფეხის მუხლნი, არამედ მუხლნი გულისანი, როგორც ეს საიდუმლო ლოცვებში წერია.