დრო - ის საიდუმლოა, რომელშიც ვცხოვრობთ. ყველაზე ღრმა ახსნას მის შესახებ ნეტარი ავგუსტინე იძლევა თავის უკვდავ "აღსარებაში": "მე ვიცი, რა არის დრო, როდესაც არ მეკითხებიან, მაგრამ როდესაც მის შესახებ მეკითხებიან, რაც უფრო მეტს ვფიქრობ, მით ვიბნევი და ვიფანტებიო".

მეცნიერება და ფილოსოფია ვერ პოულობენ ისეთ ფორმულებს, დროსთან რომ არ იყოს კავშირში, ამიტომ არც მისი რამესთან შედარება და განსაზღვრება შეუძლიათ, ლოგიკურ ანალიზს რომ უძლებდეს.

დროის საიდუმლო მხოლოდ ეკლესიამ იცის, რომელიც გვასწვლის, რომ ქრონოსი - ადამიანის პიროვნებად ჩამოყალიბების და მისი, როგორც ღვთის მსგავსი არსების თვითგანსაზღვრის პირობაა. აქ, დედამიწაზე, ღვთისმსახურების რიტმში ჩართვისას დროის ახლებურ აღქმას ვიწყებთ - არა როგორც სწორი, უწყვეტი ხაზისას, არამედ როგორც მარადისობის კარიბჭისა.

როგორია და როგორი უნდა იყოს მიმართება იმ დროისადმი, რომელიც მოგვეცა, ან ეკლესიის მიმართ, რომელიც ბიბლიური სუნთქვით სუნთქავს და დროს ამ პრიზმიდან აღიქვამს?

გვესაუბრება საბურთალოს პანთეონის წმინდა გიორგის სახელობის ტაძრის წინამძღვარი, საპატრიარქოს წმინდა ანდრია პირველწოდებულის სახელობის ქართული უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორი, მღვდელი ლევან მათეშვილი:

- მამა ლევან, რა დამოკიდებულება ჰქონდა ძველ ეკლესიას დროსთან და რას ამბობს ამაზე წმინდა წერილი?

- საეკლესიო აზროვნებაში დრო ისეთივე ქმნილებაა, როგორიც ადამიანი. ბანალურადაც კი იქცა გამოთქმა: იყო დრო, როცა დრო არ არსებობდაო. საეკლესიო გადმოცემა კი იუწყება, რომ დადგება ჟამი, როდესაც დრო (ვგულისხმობ ამსოფლიურ დროს) განქარდება.

ნებისმიერი ეპოქის ადამიანს თავისი თანადროულობა საუკეთესო ჰგონია და ამ სტერეოტიპისგან არც ჩვენ ვართ თავისუფალნი.

ადამიანებს გადაჭარბებული წარმოდგენა აქვთ საკუთარ თავზე და, შესაბამისად, იმ პერიოდზეც, რომელშიც იშვნენ. პირველ საუკუნეთა სახარებისეული აზროვნება დროსა და, ზოგადად, ამსოფლიურ ჟამზე დღევანდელისგან მკვეთრად განსხვავდება. ბევრს მიაჩნია, რომ ეს საუკუნე ყველაზე სრულქმნილი, ცივილიზებული და პროგრესულია (ცივილიზაციაში ტექნოგენეზისს გულისხმობენ ხოლმე), მაგრამ ეს ერთგვარი ოპტიკური ტყუილია, მირაჟის მსგავსი მოჩვენება, რადგან ის, რითაც თანამედროვე ადამიანს თავი მოაქვს - ტექნიკური, საინფორმაციო თუ სამედიცინო მიღწევები, საბოლოოდ, არაფრის მომცემია, რადგან ადამიანის ფსიქოტიპს არ ცვლის. თქვენ წარმოიდგინეთ, გართობის ინდუსტრიაც კი არ შეცვლილა. ყველაზე მკაფიო არგუმენტი - სამედიცინო მიღწევებიც ერთგვარი ბლეფია, რადგან თუ რაღაც სნეულებებს ვუპოვეთ წამალი, ახალწარმოქმნილთ ვერაფრით ვკურნავთ. ძველ დროებასთან შედარებით სტატისტიკამ ვერც სიკვდილიანობის შემცირება დააფიქსირა.

ახალ აღთქმაში მართლაც ხშირად იხსენიება დრო და იგი ყოველთვის ქრისტეს უკავშირდება.

ბოლო ჟამის თემატიკა, რომელიც დღეს ძალზე პოპულარული და, როგორც ძველად, მავანთა სპეკულაციის საგანია, ახალ აღთქმისეულ წერილებსა და პირველქრისტიანთა აზროვნებაშიც ძალზე აქტუალური იყო, მაგრამ ჩვენგან განსხვავებით, ისინი ბოლო ჟამს ქრისტესთან მისვლის პერიოდს უწოდებენ. ჩნდება შეკითხვა: თუ ბოლო ჟამად უკვე პირველი საუკუნეებიც იხსენიებოდა, მაშ, ცდებოდნენ მოციქულები, ან ეს ორიათასწლიანი ხანა მთლიანად ბოლო ჟამია?

ამპარტავნული, ტენდენციური და ემოციურია განმარტება, თითქოს ეს ხანა, პირდაპირი გაგებით, ხვალ ან ზეგ დადგება. მაშ, რა ბოლო ჟამს გულისხმობენ მოციქულები? საკმარისია, ახალი აღთქმა გავიხსენოთ - ამ ჟამთა შესახებ არავინ იცის, ყოვლადწმინდა სამების გარდაო, - რომ ყველაფერი ნათელი გახდება.

- ახალი აღთქმა ახსენეთ. თავად სიტყვა "ახალში" უკვე დრო იგულისხმება...

- დიახ, ასეა. ძველი აღთქმაც და ახალიც დროს გულისხმობს. მოდით, განვმარტოთ: რა ტექსტთა კრებულია ან ერთი, ან მეორე? თანამედროვე ენაზე თუ ვთარგმნით, ეს ძველი და ახალი კონტრაქტებია, საურთიერთობო კანონები, მაგრამ ვისა და ვის შორის? ერთი მხრივ, ღმერთსა და ადამიანს, მეორე მხრივ კი - ადამიანსა და ადამიანს შორის. ახალი კონტრაქტი, რომელიც ძველის აღსრულება და ახალი ერის დასაწყისია, თავად მაცხოვარმა მოგვცა. სწორედ ამ კუთხითაა იგი ახალი და მხოლოდ მაშინ დასრულდება, როდესაც მატერიალური სამყარო შეწყვეტს არსებობას. სხვაგვარად თუ ვიტყვით, ახალი კონტრაქტი არ დაძველდება და არც უახლესი დაიდება. ასე რომ, ახალი აღთქმიდან ვიდრე ქვეყნის აღსასრულამდე პერიოდი, რა დროსაც უნდა მოიცავდეს იგი, სულ ბოლო ჟამია. სწორედ ამ შინაარსს გულისხმობენ მოციქულებიც, თუმცა, მავანნი ამ თემით დღემდე სპეკულირებენ და თავისეულ ინტერპრეტაციებს ისევ გვთავაზობენ.

როგორ უნდა გავიგოთ, ზოგადად, ახალი აღთქმის კოდექსი ჩვენს საუკუნეში? იგი ხომ 2000 წლის წინ დაიწერა და შესაბამისი დამოკიდებულება სჭირდება?! ან რა სიცხადით ისმის სახარებისეული ტექსტები ამდენი საუკუნის გადმოღმა, გაცვდა კი მისი მცნებები და შინაარსი?

ქრისტიანობის მოწინააღმდეგენი სწორედ დროის ფაქტორს იშველიებენ და იქედნურად კითხულობენ: ოცდამეერთე საუკუნეში წმინდა წერილის მოთხოვნები განა უხეში და აუდგილო არ არის, აღარ დადგა დრო, ეკლესიამ ყოველივეს გადახედოს და ,,გაალაითოს", თუნდაც მცნება ,,არა იმრუშო"?

რაღა თქმა უნდა, სახარება, ისევე, როგორც მოციქულთა ეპისტოლენი, დროში შეიქმნა და მისი ადრესატები, უპირველესად, იმ დროის კონკრეტული ადამიანები თუ ქალაქებია, მაგრამ ამბავი განკაცებული ღმერთის მიერ ჩვენთვის გაღებული გამომხსნელი მსხვერპლისა და საუკუნო წყევისაგან გათავისუფლების შესახებ მხოლოდ მათ კი არა, იმ ადამიანებსაც ეხება, ვისაც ოდესმე უცხოვრია, ცხოვრობს და იცხოვრებს. ქრისტე კაცობრიობის გამაერთიანებელია, სწორედ ამიტომაა მისი მსხვერპლი საყოველთაო. ასე რომ, მატერიალური დრო ამ სასიხარულო ამბავს ზიანს ვერ მოუტანს.

ჩინებული ქართული სიტყვაა "მედროვე", რომელსაც ხშირად ვიწრო მნიშვნელობით ვხმარობთ ხოლმე, მაგრამ მასში გაცილებით ფართო შინაარსი იგულისხმება. მედროვეა თავისი დროის მაქებარი და მეხოტბე კაცი. მათ გასაგონად მინდა, ვთქვა: მაცხოვრის განკაცებისას მცნება "არა იმრუშო" მაშინდელი, უკიდურესად დაცემული და გარყვნილი სამყაროსათვის ყველაზე მიუღებელი მოთხოვნა იყო. დღევანდელი ადამიანი ახლოსაც ვერ მივა იმ მდგომარეობასთან. მაგრამ მოხდა საოცრება და ასეთმა სამყარომ ეს მცნება, დღევანდელი, მეტ-ნაკლებად გაქრისტიანებული საზოგადოებისაგან განსხვავებით, მთელი სისავსით მიიღო და რაიმე შეღავათი ან გაიოლება არც უფიქრია.

მოდით, ვიკითხოთ: არის კი თანამედროვე ადამიანი თავის ახლო თუ შორეულ წინაპრებზე უკეთესი? ან რა არის პროგრესი? მართალია, ტექნიკური პროგრესი სახეზეა, მაგრამ ადამიანის ფუნდამენტურმა ღირებულებებმა, პირიქით, რეგრესი განიცადა. არც ბუნებრივი კატაკლიზმებისა და, საერთოდ, გარემოსაგან ვართ უკეთ დაცულნი. საკმარისია, ელექტროენერგია, გაზი, წყალი ან, თუნდაც, მობილური ტელეფონი გაგვითიშონ, ნერვული აშლილობის ზღვარზე მყოფ ყოვლად უსუსურ არსებებად ვიქცევით. ჩვენი ძველები ამდენ გარე ფაქტორზე დამოკიდებულნი არ ყოფილან. იმას არ ვგულისხმობ, რომ ტექნიკური მონაპოვრის გამოყენება ცუდია, პირიქით, მაგრამ რეალობის ადეკვატური გააზრებაც აუცილებელია: ამ სიკეთეებს კი ვიყენებთ, მაგრამ თან ვემონებით, მოკლედ თუ ვიტყვით, ამ ყველაფერზე დამოკიდებულნი უფრო ვართ, ვიდრე დაცულნი. ეს თავისუფლება კი არა, მონობა უფროა, თავისუფლება კი უფლისგან ნაბოძები ყველაზე დიდი საჩუქარია. მაშ, რაღა პროგრესზე ვსაუბრობთ?

მართალია, ძველი აღთქმაც და ახალიც დროში შეიქმნა, მაგრამ მათში მოცემული ინფორმაცია ყავლგაუსვლელია, რადგან ჭეშმარიტად მარადიული არსებისგან - ღვთისგან გვებოძა. უფალი მიღმიერი, ანუ ტრანსცენდენტული და, იმავდროულად, ყველგან მყოფი, ანუ იმანენტურია. ეს წმინდა წიგნები სწორედ ამგვარ მდგომარეობას - განღმრთობას, უფალთან შეერთებას და მის მსგავსად ყოფნას გვთავაზობენ.

შეუძლებელია, უფლის მცნებები ოდესმე გაცვდეს და რადგან თავად ვერ ვესადაგებით მას, ძალზე მარტივ გამოსავალს ვპოულობთ - იქით ვცდილობთ მათ მორგებას ჩვენს დაცემულ, ცოდვილ ბუნებაზე, რაც ოდენ სიბრმავე და თავის მოტყუებაა. სწორედ ამ სიბრმავით მოაქვთ თავი თანამედროვე მედროვეებს.

- რა მოხდა დროთა მანძილზე ეკლესიაში ან რა ცვლილებები მოხდა ლიტურგიკაში?

- მოგეხსენებათ, ეკლესია ადამიანების კი არა, ღვთისგან დაფუძნებული ორგანიზაციაა, სულთმოფენობა კი ახალი აღთქმისეული ეკლესიის შობის თარიღი. სწორედ ამ დღეს მიენიჭათ მადლმოქმედება და ძალმოქმედება მოციქულებს საქადაგებლად და ქრისტიანობის გასავრცელებლად და დღემდე ასეა. ეკლესია მატერიალურ სამყაროშია და დაარსებიდან უამრავი დაბრკოლების - ფარული თუ აშკარა დევნის, მწვალებლობათა მთელი რევოლუციის და ა. შ. გადალახვა მოუხდა, მისი მთავარი მისია - ადამიანთა სიყვარულით, თავგანწირვით და არა ძალით მობადურება, ქრისტეში გადარჩენა და მასთან ღვთის სიტყვის მიტანაა. ამ მხრივ, რაღა თქმა უნდა, ცვლილებები მოხდა, მაგრამ ცალსახად უნდა გავმიჯნოთ, თუ რას შეეხო იგი: დოგმატები, სჯული და სწავლა - მოძღვრება უცვლელია და გადახედვას არ ექვემდებარება. მაშ, რაღა სახის ცვლილებები ხდებოდა? ეს გარეგნული, ღვთისმსახურებასთან დაკავშირებული კორექტივებია და არამც და არამც - შინაარსობრივი.

განვმარტოთ: რა არის დოგმა? ეს გახლავთ ღვთივ გამოცხადებული ჭეშმარიტება ადამიანთათვის გასაგებ, ლინგვისტურად გამართულ ენაზე, რომლის განმცხადებელიც თავად უფალია. სწორედ წმინდა წერილი გვაუწყებს ამ მცნებებს და დოგმატებს, რადგან ადამიანი ღვთის ქმნილებაა, ქმნილება კი შემოქმედს ვერასოდეს ჩასწვდება, ან სწორედ იმდენი და ის იცის ღმერთზე, რამდენის გაცხადებაც უფალმა თავად მოიწადინა. ასე რომ, ღვთივ გამოცხადებულის შეცვლა, გამარტივება ან გაუქმება შეუძლებელია. ცვლილებას ექვემდებარება არა დოგმატიკა, არამედ მატერიალური, ყოფითი თუ ტექნიკური პირობები ეკლესიაში. მაგალითად: თუკი წარსულში სასულიერო პირები ცხენით, ჯორით, სახედრით თუ ნავით გადაადგილდებოდნენ, დღეს ავტოტრანსპორტით სარგებლობენ, სხვათა შორის, თავად უფალი და მისი მოციქულნი ყველა იმჟამინდელ ტექნიკურ მიღწევას იყენებდნენ და ამაში ექსტრაორდინარული არაფერია. ეს არც კარგია, არც ცუდი, უბრალოდ, ფაქტია.

ეკლესიის კანონები პირობითია, რაც სულაც არ ნიშნავს, რომ ისინი არ უნდა აღვასრულოთ. არავინ ამბობს, - სჯულის კანონი ზედმიწევნით უნდა აღსრულდესო, რადგან ეს იდეალური მდგომარეობა უფროა, ვიდრე რეალური, ამიტომ რამდენადაც იდეალური ადამიანი არ არსებობს, ვერც ამ კანონებს აღასრულებს ვინმე სრულყოფილად. კანონებს იდეალურად ფარისევლები აღასრულებდნენ, მაგრამ მთავარი განზე დარჩათ და ღვთის მკვლელებად იქცნენ. ეკლესიურ აზროვნებაში მთავარი ფასეულობა - ადამიანია და არა კანონი. ეკლესიის მიზანს მოციქული პავლე კორინთელთა მიმართ ეპისტოლეში ნათლად განმარტავს: იგი უმთავრეს კანონს - გიყვარდეს მოყვასი შენი, ვითარცა თავი თვისი - ეყრდნობა და მართლაც საოცარ სიტყვებს ამბობს: ყველასგან თავისუფალი ყველას დავემონე, რომ უფრო მეტი შემეძინა, იუდეველთათვის გავხდი, როგორც იუდეველი, რათა იუდეველნი შემეძინა, ურჯულოთათვის გავხდი ურჯულო, თუმცა, არა ვარ ღვთის ურჯულო, მაგრამ ქრისტეს რჯულიერი, რათა ურჯულოები შემეძინა, უძლურთათვის გავხდი, როგორც უძლური, რათა უძლურნი შემეძინა, ყველასათვის ყველაფერი გავხდი, რათა ზოგიერთნი მეხსნა როგორმე და ამას სახარებისთვის ვაკეთებ, რათა მეც გავხდე მისი თანამონაწილეო.

ფარისეველთა მსგავსად, მარტოოდენ ნორმატიული აქტებით არ უნდა ვიხელმძღვანელოთ, მთავარი ფასეულობა - ადამიანია, მისი ხსნა ქრისტეში და ამისათვის შეიძლება ყველა კანონი უარყო და მხოლოდ ერთით - სიყვარულის კანონით იხელმძღვანელო.

ერთ ფაქტს მოვიყვან: ქრისტეს აქეთ 49 წელს იერუსალიმში შედგა მოციქულთა კრება, რომლის მთავარი საკითხი ის გახლდათ, ებრაელობიდან მოსულ ქრისტიანთათვის აუცილებელი იყო თუ არა მოსეს სჯულის აღსრულება და წინადაცვეთა. მოციქული პავლე ამას საჭიროდ არ თვლიდა და ამტკიცებდა: თუკი ქრისტეში ნათელვიღეთ, ამის აღსრულება რაღა საჭიროაო, მაგრამ ამ კრების შემდგომ მან, ერთი შეხედვით, არაადეკვატური რამ ჩაიდინა: თავისი მოწაფე ტიმოთე საკუთარი ხელითვე წინადაცვითა, გარეგნული ნორმა დაარღვია, მაგრამ მთავარი - სიყვარულის კანონი აღასრულა, რადგან სხვა შემთხვევაში, ებრაელობას ვერ შეიძენდა. სიყვარულის გარეშე კი, მოგეხსენებათ, ყოველივე უფასურდება.

ცხადია, კანონები ის ორიენტირი და მოძრაობის წესებია, რომლებსაც გაუვალი ჯუნგლებიდან სინათლისკენ მივყავართ, მაგრამ დგება დრო, როდესაც ისინი, შესაძლოა, აღარ დაგვჭირდეს და სიყვარულის კანონითღა ვიხელმძღვანელოთ. მაგალითად, თუ მასპინძელი, ვთქვათ, სარწმუნოების უმეცარი, სიყვარულით გვემსახურება, ამისთვის შრომობს და ჩვენს პატივსაცემად არასამარხვო კერძებს გვთავაზობს, შესაძლოა, მარხვის კანონი გარეგნულად კი დავარღვიოთ, მაგრამ ისევ და ისევ სიყვარულის სახელით. ამ ადამიანის ქრისტეში შესაძენად მის დონემდე უნდა დაეშვა და გადარჩენის შანსი მასაც მისცე. მაგრამ ვინ იტყვის, რომ მარხვა საჭირო არ არის? იმის თქმა მსურს, რომ ყოველი კანონი კაცთათვის შეიქმნა და არა პირიქით. სწორედ გარეგნულ ცვლილებებს განიცდის სჯული.

იყო დრო, როდესაც მრუშობისათვის აღმსარებელ ქრისტიანებს 15-წლიანი უზიარებლობით სჯიდნენ, მაგრამ დღეს თუ ამხელა სასჯელი დავადეთ, ადამიანი ეკლესიისკენ აღარც მოიხედავს და საბოლოოდ დაიღუპება. ხსენებული კანონი დღეს აღარ სრულდება და ამით არც რჯული ირღვევა. თუ ამას ცვლილებას დავარქმევთ, ცვლილება სახეზეა, მაგრამ კანონი სიყვარულისა - უცვალებელია.

ცვლილება ლიტურგიკასაც შეეხო. მაგალითად, იაკობ მოციქულის ჟამის წირვა, რომელიც იერუსალიმში დღესაც აღევლინება წელიწადში ერთხელ, ჯერ შედარებით ხანმოკლე ბასილი დიდის, შემდეგ კი - იოანე ოქროპირის სახელობის წირვამ შეცვალა, თუმცა არსობრივად ყველაფერი იგივე დარჩა, - ადამიანთა ყოფიდან, საჭიროებიდან და უძლურებიდან გამომდინარე (რომელსაც ეკლესია მიწყივ ითვალისწინებდა) მხოლოდ საკითხავი ლოცვები შემცირდა, ღამისთევის მსახურება შუაზე გაიყო - მწუხრი და ცისკარი შაბათს იკითხება, ჟამნი და წირვა კი - კვირადღეს.

- არცთუ იშვიათია შემთხვევები, როდესაც მავანნი ის, რაც დოგმატური არ არის, დოგმად ნათლავენ...

ეს მართლაც ძალზე მტკივნეული თემაა დღეს. ხშირად ის, რაც დოგმა არ არის, დოგმის ხარისხს ვანიჭებთ ხოლმე. მოდით, ძალზე ბანალური თემა ავიღოთ: - უნდა ეცვას თუ არა ქალს შარვალი ეკლესიაში, რაც ხშირად დიდ გაუგებრობას იწვევს და მესანთლეთა და სხვათა (სასულიერო პირებს არ ვგულისხმობ) უხეშ მითითებათა შემდეგ ადამიანები ეკლესიას კარგავენ.

ეს თემა, რაღა თქმა უნდა, დოგმატის ხარისხში აღსაყვანი არ არის. თავად საკითხის ასე დასმა - ან შარვალი, ან ეკლესია, მარაზმული და არასწორია. მოდით, ადამიანები ჯერ ეკლესიაში მოვიყვანოთ და ცნობიერება ისე შევუცვალოთ, რომ თავად აღარ მოუნდეს შარვლის ჩაცმა. საუბარი სწორედ ვულგარულ სამოსზეა, ასე რომ, გამომწვევი არც კაბა უნდა გვემოსოს და არც შარვალი.

მავანი ბიბლიას იმოწმებს, - სწორედ იქ წერია, - დედაკაცისთვის შარვლის ჩაცმა დაუშვებელიაო, მაგრამ აღარაფერს ამბობენ, რა განმარტება, აკრძალვები და სასჯელი მოსდევს ძველი აღთქმის ამ მონაკვეთს. საქმე სწორედ სოდომურ ცოდვებს - ლესბოსურ და ჰომოსექსუალურ ურთიერთობებს ეხება, ცოდვას, რომელიც მაშინ სიკვდილით ისჯებოდა. მამაკაცის - ქალის, ქალის კი - მამაკაცის სამოსის ტარების აკრძალვაც სწორედ ამ სექსუალურ ფობიას, ფობიით ცოდვას ეხებოდა. ან ვინ დაადგინა, რომ ქალს, რომელსაც შარვალი აცვია, მამაკაცის სამოსი აცვია? (ვიმეორებ, გამომწვევ, ტანზე მომდგარ შარვალს არ ვგულისხმობ). ეს ქალის თარგზე და ფასონზე შექმნილი შარვალია, რომელსაც მამაკაცი ვერ ჩაიცვამს და თუ ჩაიცვამს, მისი მოტივაცია უკვე საეჭვოა და, შესაბამისად, დასჯადი. საქმე სწორედ მოტივაციაშია.

სხვათა შორის, იმ დროს, როდესაც სჯული იწერებოდა, ქალისა და მამაკაცის ტანსაცმელი ერთურთისაგან უმნიშვნელოდ განსხვავდებოდა, მისი მთავარი დეტალი - კვართი ორივე სქესისათვის თითქმის იდენტური იყო.

- თანამედროვე ტექნოლოგიები ეკლესიის ცხოვრებაშიც შეიჭრა... ზოგს ეს აღიზიანებს და თვლის, რომ ეს ადამიანებს სულიერ ცხოვრებაში ხელს უშლის...

- ზემოთ ვთქვი, ეკლესია ყოველთვის თანამედროვეა და გარემოს და ყოფით ადამიანურ მომენტებს ყოველთვის ითვალისწინებდა და ითვალისწინებს. თანამედროვე ტექნოლოგიებს ქრისტიანები სწორედ ქრისტიანობის უკეთ გავრცელებისთვის იყენებენ. მეტს გეტყვით: ძველები წარმართულ, ანტიკურ განათლებასაც იყენებდნენ. არაერთმა უდიდესმა საეკლესიო მოღვაწემ, მათ შორის, ბასილი დიდმა, გრიგოლ ღვთისმეტყველმა და იოანე ოქროპირმაც ანტიკურ აკადემიებში მიიღეს განათლება და ეს ცოდნა ქრისტიანობის სამსახურში ჩააყენეს. სწორედ ეს გახლავთ სწორი დამოკიდებულება განათლებისა და გარესამყაროსადმი და მაგალითი იმისა, როგორ მივიღოთ მისგან სარგებელი, ხოლო მიუღებელი კი - განვაგდოთ. თავის დროზე ამ პრინციპს გრიგოლ ხანძთელიც ითვალისწინებდა - ყველაფერს სწავლობდა, მაგრამ უკეთურს - განაგდებდა. რით არის ცუდი, თუ მონასტრები ელექტრო თუ მზის ენერგიით ნათდება? ნუთუ ეს სულიერ ცხოვრებაში ვინმეს ხელს უშლის? თუ დღეს ონკანიდან ვიღებთ წყალს და მის მოსატანად ცხრა მთას იქით აღარ მიწევს სიარული, ეს ქრისტიანად ყოფნაში ხელს მიშლის? რატომ ვეძებთ სარწმუნოებას ყოფაში და არა იქ, სადაც საჭიროა? ან რატომ უნდა განვიკითხავდეთ სასულიერო პირებს, რომლებსაც ავტომანქანები ჰყავთ და მათი მეშვეობით გადაადგილდებიან? ეს ხომ, უბრალოდ, გადაადგილების საშუალებაა და სხვა არაფერი! რატომ გვაქვს ასეთი გაცეცხლებული რეაქცია სწორედ სასულიერო პირების მიმართ? ქრისტიანად ყოფნაში არათუ მსგავსი რამ, სიკვდილიც კი არ უნდა გვიშლიდეს ხელს. ნახეთ, რას ამბობს პავლე მოციქული: სიკვდილი - ჩემი შენაძენია, რადგან ქრისტესთან მაახლოვებსო.

- გამოდის, საქმე დამოკიდებულებაშია...

- მართალი ბრძანდებით და ამგვარი დამოკიდებულება ნამდვილად დამაბრკოლებელია კარგ ქრისტიანად ყოფნაში.

ნებისმიერ ფაქტს თუ მოვლენას, ისევე, როგორც მედალს, ორი მხარე აქვს. ეკლესიას, ამ შემთხვევაში, ორი ალტერნატივა აქვს: ქრისტიანობის სამსახურში ან გამოიყენოს ტექნიკური მიღწევები, ან მხოლოდ იმიტომ თქვას უარი, რომ ჩვენს წინაპრებს ეს ყველაფერი არ გააჩნდათ, მაგრამ თუ გასულ საუკუნეთა მეთოდებით ვიხელმძღვანელებთ, უფლის ერთ სიტყვასაც კი ვერ მივიტანთ ადამიანებამდე. თავის დროზე ქრისტიანობამ წარმართული კალენდარიც გამოიყენა, ყოველი ადამიანური მიღწევა ქრისტიანობის სამსახურში ჩააყენა, თავისი სულით შემოსა და ისევ და ისევ ადამიანთა გადარჩენას მოახმარა.

- მაშ, რაღას ნიშნავს - არა თანაეხატო დროს?

- ეს იმას კი არ ნიშნავს, თანამედროვე ტექნოლოგიებზე უარი ვთქვათ, არამედ იმას, რომ დროის მიერ შემოთავაზებული სულისკვეთება არ მიიღო.