მღვიმეებში მდებარეობს ორი ტაძარი: წმინდა ალექსი ღვთისკაცის და წმინდა იოანე ნათლისმცემლის შობის სახელობის. ასევე არის საძვალეები - წმინდა იოანე ჩაკეტილის კელია, სადაც მან 17 წელიწადი ლოცვაში გაატარა. წმინდა იოანეს ღარიბ კელიაში იდგა მაგიდა, რომელზეც ხატი იყო დასვენებული და ჩაუქრობელი კანდელი ენთო. წმინდანი საათობრივი ლოცვის შემდეგ ისვენებდა კუბოში, რომელშიც შემდეგ საუკუნოდ განისვენა.

წმინდა იოანე ნათლისმცემლის შობის მღვიმის ტაძრის დეტალები მიანიშნებს მის სიძველეზე. გადმოცემით, ამ ადგილას სატრაპეზო ყოფილა. წმინდა ნიკოლოზის ხატის გამოცხადების შემდეგ ხატი აქ გადმოაბრძანეს და სატრაპეზო ტაძრად გადაკეთდა. ტაძარი წმინდა ნიკოლოზის სახელზე აკურთხეს. ტაძრის სიძველეზე მიანიშნებს უძველესი ცარცის ტრაპეზი. წმინდა ნიკოლოზის ხატის გამოცხადების დრო ზუსტად არ არის ცნობილი, მაგრამ ეს მოხდა 1848 წელს. ტაძარი თავიდან აკურთხეს წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელზე.

წმინდა ალექსი ღვთისკაცის სახელობის მღვიმის ტაძარი მონასტრის ბერებმა დიდი ძალისხმევით გამოკვეთეს. ერთსულოვანი საძმო, უბრალო მორჩილები და უხუცესი ბერები, დიდი სიყვარულით აშენებდა ეკლესიას. ხანგრძლივი წირვის შემდეგ, დასვენების მაგივრად, მიდიოდნენ სამუშაოდ და ვისაც როგორ შეეძლო, ისე მსახურობდა. ამ ტაძარში შესვლისას იგრძნობა მათი ლოცვის და დაუღალავი შრომის მადლი. შეგვეწოს მათი წმინდა ლოცვა.

ლავრის განაპირას მდებარეობს ყოველთა წმინდათა სახლობის სკიტი, რომელიც 1912 წელს აკურთხეს. აქვეა ძმათა სასაფლაო. წმინდა მთის მონასტრის დახურვის შემდეგ მონასტრის ძმობა ამ სკიტში ცხოვრობდა, მამა იოანე (სტრელცოვის) ხელმძღვანელობით. 1931 წელს მონასტერი დახურეს, 1947 წელს კი დაანგრიეს. 2000 წელს დანგრეული მონასტრის საძირკვლის ახლოს დაიწყო ყოველთა წმინდათა სახელობის ხის ეკლესიის მშენებლობა. აქ ცხოვრობენ განდეგილი ბერები. ისინი აღასრულებენ მრავალ სამუშაოს; ზოგი კერავს საღვთისმსახურო სამოსს, ზოგს სამეურნეო საქმე ავალია, ზოგი საცხობში მეტრაპეზე ან სეფისკვერების მცხობელია. ზოგიც მეფუტკრეა, არიან ხატმწერები, მგალობლები, ზოგს სტუმრების მიღება აქვს დავალებული, ზოგი ლავრის მაღაზიაში ხატებს და სანთლებს ყიდის, ზოგი ექსკურსიამძღოლია... ყველა თავისი საქმით და მორჩილებით ადიდებს უფალს! - მიამბობს სალომე ვაშალომიძე. განდეგილ ბერთა სკიტი მთლიანად ხისაა და განსხვავებული არქიტექტურისა. ტაძრის გუმბათები ვერცხლისაა. სკიტში 15 ბერი ცხოვრობს. დილის 5 საათზე იღვიძებენ. 6 საათზე იწყება საბერო კანონი შუაღამიანი ("პოლუნოჩნიცა"), რასაც მოებმება საღვთო ლიტურგია. წინამძღვარია არქიმანდრიტი ამბროსი (ბობროვი). ისინი სკიტიდან არ გამოდიან. სკიტის ტიბიკონი ბევრად მკაცრია მონასტერთან შედარებით. ღვთისმსახურება ძალიან დიდხანს გრძელდება. მიტროპოლიტი ფილარეტი (დროზდოვი) ამბობდა: "სკიტი არის განმარტოვებისთვის და არა სხვათა ჩვენებისთვის". ამიტომ დაკეტილია ყოველდღიური მომლოცველებისათვის და მათთვის მხოლოდ წელიწადში ორჯერ იხსნება - ყოველთა წმინდათა ხსენების დღეს. ამ დღეს აღესრულება სადღესასწაულო ღვთისმსახურება, რის შემდეგაც ბერები მომლოცველებს ტრაპეზით უმასპინძლდებიან.

2004 წლის 9 მარტს, წმინდა სინოდის გადაწყვეტილებით, სრულიად უკრაინის მიტროპოლიტმა ვლადიმერმა მიიღო გადაწყვეტილება: "ვგულისხმობ დიდ ყურადღებას ამ მონასტრისა, ვხედავ თქვენს დაუღალავ ლოცვასა და შრომას და ვიღებ განჩინებას, ამ მონასტერმა მიიღოს ლავრის სტატუსი და იყოს "მიძინების წმინდა მთის ლავრა". იმავე წლის 17 აპრილს თანხმობა გასცა მოსკოვისა და სრულიად რუსეთის პატრიარქმა ალექსი II-მ.

ლავრაში დავყავით ორი დღე. მესამე დღეს მოვინახულეთ უამრავი ტაძარი და მონასტერი. დონეცკის რაიონში, "იზუმსკის" ამაღლების ტაძარში "პესჩანსკის" ღვთისმშობლის სასწაულთმოქმედი ხატია. ასევე ტაძარში იყო რამდენიმე მირონმდინარე ხატი და უამრავი სიწმინდე. ტაძრის ახლოს არის სამკურნალო განსაბანელი წყარო, რომელსაც არც ისე დიდი ხნის წინ აუგეს ტაძრის ფორმის შენობა. ყველა, ვინც რწმენით გაივლის ამ წყლის ქვეშ იკურნება. წყლიდან ამოსვლისას სულიერი და ფიზიკური სიმსუბუქე და სიხარული ვიგრძენით.

ხარკოვში მოვილოცეთ რამდენიმე ეკლესია. განსაკუთრებით დამამახსოვრდა ხარების სახელობის ეკლესია, სადაც წმინდა პატრიარქ ათანასეს უხრწნელი სხეულია ტახტზე მჯდარ მდგომარეობაში. ამიტომ მას "ათანასე მჯდომარეს" უწოდებენ. ძალიან გამიხარდა ამ წმინდანის ნახვა... გაგონილი მქონდა მის შესახებ, მაგრამ არ ვიცოდი, თუ ხარკოვში იყო, მადლობა უფალს... მას მარჯვენა გვერდზე ვემთხვიეთ და შევთხოვეთ ჩვენი სურვილების ასრულება.

წარმოშობით საბერძნეთიდან გახლდათ. დაიბადა 1580 წელს. წმინდანის მამა ფილოსოფოსი იყო. ათანასეს საერო სახელი ცნობილი არ არის. ის სწავლობდა ასკადის მონასტრის სკოლაში, სადაც საფუძვლიანი განათლება მიიღო და რწმენაში განმტკიცდა. კარგად იცოდა ძველბერძნული, ლათინური, არაბული და იტალიური ენები.

ბავშვობაში წმინდანი ლამაზი სახისა იყო და ნათელი, კეთილი მზერა ჰქონდა. ის იყო დიდი ღვთისმეტყველი, ფილოსოფოსი და პოეტი. გამოირჩეოდა თანამედროვეთა დიდი სიყვარულით. ხმაურიანი ცხოვრება, თანამედროვე გარემო არ იზიდავდა. მას იზიდავდა მშვიდი, ქრისტიანული ცხოვრება წმინდა მთის, სინას და ათონის მთისა. ცხოვრობდა სიმშვიდესა და ლოცვაში. მის გონებაში ყოველთვის იყო წმინდა მამათა სწავლებანი: ბასილი დიდის, იოანე ოქროპირის, განსაკუთრებით სახარება.

მშობლები ერიდან წასვლას უშლიდნენ, მაგრამ მან მტკიცედ განიზრახა ბერული ცხოვრება. სიცოცხლე გონებრივ ლოცვას მიუძღვნა. საათობით კითხულობდა სახარებას. მონაზონი ათანასე მალე გახდა ცნობილი ქალაქ კანეაში (ხანია, ხავია).

ათანასე აღიყვანეს მიტროპოლიტის ხარისხში, 1634 წლის მარტში მიტროპოლიტი ათანასე აირჩიეს კონსტანტინოპოლის პატრიარქად. პატრიარქს დაუდგა დიდი განსაცდელები, დევნა, ავიწროებდა ყოფილი კონსტანტინოპოლის პატრიარქი კირილე, შემდეგ ციხეშიც აღმოჩნდა. 1652 წელს წმინდა ათანასე მეორედ აკურთხეს კონსტანტინოპოლის პატრიარქად.

წმინდა პატრიარქი კონსტანტინოპოლისა მიიცვალა 1652 წლის 5 აპრილს, ოთხშაბათს - მგარის მონასტერში. ის დაკრძალეს მჯდარ მდგომარეობაში (ასე იყო მიღებული), ამბიონის ქვეშ.

1662 წელს ღაზის მიტროპოლიტი პაისი ლიგარიდი ჩავიდა და ითხოვა, ეჩვენებინათ მისთვის პატრიარქის საფლავი. გახსნეს. ათანასე განუხრწნელი იყო. ის შერაცხული იქნა წმინდანთა დასში. პატრიარქი განისვენებს არა სასახლეში, არამედ ტახტზე მჯდომი და ამიტომაც ხალხმა შეარქვა "ათანასე მჯდომარე".

გარდაცვალების შემდეგ წმინდა ათანასე ეცხადებოდა მიტროპოლიტებს, ის მისი გარდაცვალების შემდეგაც უამრავ სასწაულს აღასრულებს. ყველა რწმენით მისულს არ ტოვებს უსიყვარულოდ, ლოცავს და კურნავს ყველა მავედრებელს.

წმინდაო დიდო პატრიარქო ათანასე, ევედრე ღმერთსა ჩვენთვის!

ხარკოვში კიდევ რამდენიმე ტაძარი მოვილოცეთ, სადაც ასევე უამრავი სიწმინდე იყო. შევიარეთ მგარის ფერისცვალების მამათა მონასტერში. აქ ვნახეთ წმინდა ნინოს ულამაზესი ფრესკა. დავესწარით შაბათის ლოცვას, სახარების მოსმენისა და ზეთისცხების შემდეგ წამოვედით მონასტრიდან, რადგან წინ კიდევ დიდი გზა გვქონდა გასავლელი კიევამდე.

მადლობა და დიდება უფალს!