ბაღდათის ღვთისმშობლის ხატის სახელობის საკათედრო ტაძრის არქიმანდრიტი მაკარი (აბესაძე):
-საოცარია, ჩვენი თვალთახედვიდან ის, რომ ყველა მონასტერში უამრავი სიწმიდნეა დაბრძანებული. წარმოუდგენელი სიწმინდეებია. არამარტო წმინდანთა ნაწილები, არამედ სასწაულმოქმედი ხატებიც. არ არსებობს მონასტერი, სადაც არ არის სასწაულმოქმედი ხატები. თითოეულ მონასტერში ასობით წმინდა ნაწილია.ზოგიერთ მონასტერში არის ცალკე სამლოცველო ან ცალკე ეკლესია, სადაც სიწინდეებია გამობრძანებული, ზოგიერთ მონასტრებში საცავებშიც აქვთ დაბრძანებული და დროდადრო გამოაქვთ ხოლმე წმინდა ნაწილები, ზოგსაც დღესასწაულებზე გამოაბრძანებენ. ათონის მთაზე არის საოცარი აღქმადობა იმ წირვა-ლოცვისა, რაც იქ აღესრულება. ადამიანს ლოცვისთვის განაწყობს. მაგალითად, ძალიან მცირეა ტაძრებში ბუნებრივი განათება. სპეციალურად არის ზოგიერთ ტაძრებში განათება ჩაბნელებული მიუხედავად იმისა, რომ მონასტრებს მთელი თავისი დამოუკიდებელი ელქტრო წყაროები აქვს (ძირითადად ეს არის დიზელის საწვავზე მომუშავე გენერატორები). არცერთ მონასტერს ტაძარში არ აქვს ელექტროგანათება, ეს არის კანდლების შუქზე მსახურება. ლოცვის დროს ფაქტიურად ტაძარში განათება ჩამქარალია და მცირე განათება ადამიანს ლოცვისათვის განაწყობს. ეს არის ათონური ტრადიციიდან, წმინდა მამათა გამოცდილება თუ როგორ არის ადვილი უფრო ლოცვა, რა დროს იქნება ადამაინის გონება უფრო მობილიზებული ლოცვის დროს, ამ საუკუნეების განმავლობაში დაგროვილი ეს უძლიერესი სულიერი გამოცდილება პრაქტიკაშია განხორციელებული. ამიტომ ძალიან ადვილია ადამიანები განეწყონ ლოცვისათვის.

***
საერო მნიშვნელობის თვალსაზრისით ათონის მთა არის ცალკე ავტონომიური რესპუბლიკა საბერძნეთის შემადგენლობაში, ათონის მთას კინოტი მართავს. ეს არის ყველა მონასტრის, ათონის მთაზე მდებარე ყველა მონასტრის წარმომადგენლობა. ათონის მთაზე ოცი მონასტერია და მთელი ათონის მთა ოც ნაწილად დაყოფილი. თითო ნაწილი ეკუთვნის თითო მონასტერს, ასევე არის 15 სკიტი (პატარა მონასტერი), რომელიც ემორჩილება რომელიმე მონასტერს ანუ არა აქვს ისეთი უფლებები, როგორც დიდ მონასტერს და დამოუკიდებლად არ შეუძლია გარკვეული საკითხების გადაწყვეტა. ასევე არის დაახმლოებით 200 კელივა. კელივა ეს საკრებულოა, სადაც შეიძლება იყოს ერთი, ორი, სამი ან მეტი რაოდენობა ბერებისა, შეიძლება მეტიც იყოს. ათონის მთაზე ასეთი წესია, რომ 30 ბერზე ნაკლები არ შეიძლება იყოს მონასტერში. თუ მონასტერში 30 ბერზე ნაკლები დარჩა მონასტერი უნდა დაიხუროს. რა თქმა უნდა ეს ასე არ ხდება, რადგან სხვა მონასტრებიდან იკრიბებიან ბერები და გადადიან მონასტრებში რათა გააძლირონ. მონასტრის წინამძღვარს თავად მონასტრის წევრები, ბერები ირჩევენ. მაგალითად, ვათოპედის მონასტერში 150 ბერია, რომლებიც ვათოპედის მოანსტრის წევრებად ითვლებიან, წინამძღვარი ერთპიროვნულად ვერაფერს წყვიტავს, თუ საჭიროა ტიბიკონის შეცვლა ეს მონასტრის საერთო გადაწყვეტილებით ხდება. წინამძღვრის და საბჭოს მოვალეობა რა თქმა უნდა ის არის, რომ იზრუნონ მონასტრის სულიერ მდომარეობაზე, ასევე იმაზეც, რომ ტიბიკონის აღსრულებას მიაქციონ ყურადღება და თავადაც ამ ტიბოკონის დაქვემდებარებაში არიან. წინამძღვარი და საბჭო არ დგას ტიბიკონზე ზევით. ისინი არიან ტიბიკონზე დამორჩილებულები. მაგალითად, როცა ტიბიკონით ლოცვა იწყება გამთენიისას 4 საათზე, არ არსებობს არავითარი მიზეზი, რომ ლოცვა გამოტოვონ. მონასტრის ტრაპეზი არის ერთიანი და როგორი სტუმარიც არ უნდა იყოს, მონასტრის წევრებთან ერთად ტრაპეზობს. უმაღლესი რანგის პიროვნება, რომელიც ათონის მთაზე შეიძლება ჩავიდეს, ეს არის მსოფლიო პატრიარქი, რადგან უშუალოდ მის დაქვემდებარეობაშია ათონის მთა. მიუხედავდ იმისა, რომ ძალიან მდიდარია ათონის მთაზე მონასტრები ეს არ აისახება ბერების პირად ფუფუნებაზე. ყველა მონასტერში ტრაპეზზე აქვთ მეტალის ჭურჭელი. მსოფლიო პატრიარქიც რომ მივიდეს მოსალოცად იქ განსაკუთრებული ტრაპეზი არ გაიშალება, იქ ასეთი რამ არ ხდება. ეს არის სწორედ იმ ტარდიციის ერთგულება რაც ათონის მთას ახასიათებს.
ათონის მთაზე მორჩილება აღმატებულია. თავისი ნებით რომ არაფერი გააკეთო ეს მოწესრიგებულია, თუმცა, ისედაც არიან ისეთი ადამაინები, ვისაც არა აქვთ ეს მოწესრიგებული. ადამიანი ყველგან ერთნაირია სადაც არ უნდა იყოს. ადამიანს აქვს თავისუფალი ნება და ღვთის მცნებები უნდა აღასრულოს თავისუფალი ნებით. განსაკუთრებით საღვთისმსახურო პრაქტიკა არის ისეთი, რომ მობილიზაციას უკეთებს თავის თავს ლოცვის დროს. უფალი ისე განაგებს მონასტერში ადამიანის დამკვიდრებას, რომ ყველაზე საუკეთესო მდგომარეობა, სადაც იქნება უფალი იქ ამკვიდრებს, მაგრამ თუ ადამიანი ამ სარგებელს ვერ გამოიყენებს და დაღუპავს საკუთარ თავს უდებების გამო, იმას არ ნიშნავს რომ უფალმა განუწესა მას ისეთი ადგილი, სადაც ცხონებას ვერ მოიპოვებდა, ამიტომ ყველა მონასტერს აქვს სხვადასხვა ტრადიცია თუნდაც ლოცვების დაწყების ტარდიცია. საძმომ როგორც გადაწყვიტა იმ ტიბიკონს აღასრულებენ. როგორი წესი იქნება მონასტრისა ამას კი არ აქვს მნიშვნელობა ცხონებისათვის, არამედ ტიბიკონს თუ როგორ აღვასრულებთ.