ეკლესიის წინააღმდეგ ბრძოლის დასაწყისში მარადიული ქალაქი ხანძრით გაცისკროვნდა. 64 წლის 16 ივლისს რომის დიდი ნაწილი გადაიწვა და მოქალაქეთა უმრავლესობამ ხანძრის გაჩენაში თავად იმპერატორი დაადანაშაულა: თავის ავადმყოფურ წარმოდგენებში ნერონი ახლებურ აღმშენებლობაზე ოცნებობდა, და ეს არ არის ერთეული შემთხვევა წარმართ ხელისუფალთა ცხოვრების ისტორიაში. იმისათვის, რათა თვითმპყრობელს საკუთარი პიროვნების მიმართ არსებული ეჭვები გაეფანტა, დანაშაული გადააბრალა "ხალხს, რომელიც საზოგადოების თვალში უხეირო, ნაბოლოვარი ავტორიტეტით სარგებლობდა და რომლებსაც ქრისტიანებად მოიხსენიებდნენ..." თავდაპირველად შეიპყრეს, ვინც საკუთარ თავს ქრისტიანად აღიარებდა და ხანძრის გაჩენა დააბრალეს, შემდეგ კი უამრავ ადამიანს აპატიმრებდნენ და მათ უკვე ხანძრის გაჩენას კი არა, კაცთა მოდგმის სიძულვილს სდებდნენ ბრალად. მართალია, ეს ხალხი დამნაშავე იყო, - წერს იმდროინდელი რომაელი წარმართი ისტორიკოსი პუბლიუს ტაციტუსი, - მაგრამ თანაგრძნობას მაინც იწვევდნენ, რადგან საყოველთაო კეთილდღეობის გამო კი არა, არამედ ერთი სასტიკი და უწყალო ადამიანის კაპრიზის გამო ისჯებოდნენ. ამ რამდენიმე ფრაზით შემოიფარგლება ჩვენი ცოდნა ქრისტიანების უმიზეზო და დაუნდობელი დევნის შესახებ, რომლებსაც რომაელი ისტორიკოსი ზიზღით "მავნე სექტად" მოიხსენიებს. მაგრამ ამ სიტყვებში ისიც ნათლად ჩანს, რომ ქრისტიანობა რომის მმართველ წრეებში უკვე "ცნობილია" და რომში ქრისტიანების არსებობის შესახებ ყველა მოქალაქემ იცის, სხვა შემთხვევაში ამ ცილისწამებას არავითარი აზრი არ ექნებოდა.

მიუხედავად იმისა, რომ ნერონის დროინდელი დევნა მხოლოდ რომით შემოიფარგლებოდა და ის ცილისწამებით დაიწყო, - პოლიტიკური თვალსაზრისით პირველად სწორედ ამ მოვლენის შემდეგ დაისვა საკითხი სახელმწიფოში ქრისტიანთა ცხოვრებისა და მნიშვნელობის შესახებ. საუკუნის დასასრულს რომს ერთი შეხედვით თითქოს არ სცალია ქრისტიანებისთვის, ქვეყანა აღსავსეა გადატრიალებებითა და ამბოხებებით. მიუხედავად ამისა, ეკლესიის წმინდა გადმოცემა სწორედ ამ პერიოდს მიაკუთვნებს მოციქულების პეტრესა და პავლეს წამებასა და მკვლელობას, იოანე მახარებლის გადასახლებასა და სხვა წმინდა წამებულთა აღსასრულს. ამრიგად, ამ დროს სახელმწიფოსა და ქრისტიანობას შორის ღია კონფლიქტი მზადდება და უკვე მომწიფებულია კიდეც.

მეორე საუკუნის დასაწყისში იწყება რომის ისტორიის ოქროს წლები. ეს არის რომის აყვავების ბოლო პერიოდი. ამდროინდელი რომის იმპერატორების ზნეობრივი სახე იმდენად მომხიბვლელი იყო, რომ იმპერატორ მარკუს ულპიუს ტრაიანეს მკვდრეთით ცხონების ლეგენდა თვითონ ქრისტიანებმა შექმნეს; იმპერატორ მარკუს ავრელიუს ანტონინუსის ფილოსოფიური აზრები დღესაც დიდი პოპულარობით სარგებლობს. მაგრამ სწორედ ამ იმპერატორების დროს, მაშინ, როდესაც ბერძნულ-რომაული ზნეობრივი ფასეულობები ბრწყინავდა, ქრისტიანობასთან კონფლიქტმა ახალი ძალა შეიძინა და ტრაგიკულ ზღვარს მიაღწია.

შემორჩენილია იმპერატორ ტრაიანეს მიერ გაგზავნილი საპასუხო წერილი მისი მეგობარი მწერლის პლინიუს გაიუს უმცროსისადმი, რომელიც ერთ-ერთი პროვინციის გუბერნატორი იყო და აინტერესებდა: როგორ მოქცეულიყო - სიკვდილით დაესაჯა თუ არა ქრისტიანები მხოლოდ მიკუთვნებული სახელწოდების გამო? ეძებნა ისინი სახელის მიხედვით თუ დალოდებოდა, სანამ რაიმე ფორმალურ დანაშაულს ჩაიდენდნენ? იმპერატორმა ერთმნიშვნელოვნად უპასუხა: საკმარისია მხოლოდ "სახელწოდება", ანუ სიკვდილით უნდა დაისაჯონ მხოლოდ ქრისტიანობისთვის, მხოლოდ იმ დანაშაულისთვის, რომ "ქრისტიანად" იწოდებიან. მიუხედავად იმისა, რომ შემდეგ იმპერატორმა აკრძალა ქრისტიანთა საგანგებოდ ძებნა და უარყო მათ მიმართ ანონიმური დაბეზღებების პრაქტიკა, "ჩვენი დროისთვის უღირსნი" ქრისტიანობისთვის მაინც რომის კანონმდებლობის მთელი სიმკაცრით ისჯებოდნენ.

ყველა, ვინც "ქრისტიანობაში" იყო დადანაშაულებული და ღმერთებისადმი მსხვერპლშეწირვით არ გამართლდებოდა, სიკვდილმისჯილად ითვლებოდა. "თქვენ არ უნდა არსებობდეთ", - ასე გამოცხადდა ქრისტიანობა კანონგარეშე. თუმცაღა ისიც უნდა ითქვას, რომ თავად რომის სამართალწარმოება მსჯავრდადებულ ქრისტიანებს არსებობის საშუალებას მაინც აძლევდა. რომს არ ჰყავდა სახელმწიფო პროკურორი: ყოველი ქრისტიანის წინააღმდეგ "კერძო" მსჯავრმდებელი უნდა გამოსულიყო, თავად სახელმწიფო კი თავდაპირველად ქრისტიანთა დევნის ინიციატივაზე უარს აცხადებდა. ამ თავისებურებით აიხსნება, ერთი მხრივ, დევნის პროცესში საკმაოდ ხანგრძლივი პაუზები, ხოლო, მეორე მხრივ, ის, რომ დევნა "ინდივიდუალური" იყო: რომელიმე ქრისტიანი შეიძლებოდა თავისივე თანამოძმეების გარემოცვაში დაეპატიმრებინათ, სხვები კი ხელუხლებელნი დარჩენილიყვნენ. მიუხედავად ამისა, ყველა ქრისტიანი მაინც უმძიმეს მდგომარეობაში აღმოჩნდა - კანონგარეშე მყოფთა ერთი ღია დაბეზღება სიკვდილმისჯილობის ტოლფასი იყო.

ამ დროიდან ორი საუკუნის განმავლობაში ეკლესიური ცხოვრების საზომად წამებულთა სისხლი გადაიქცა. სხვადასხვა დროს, სხვადასხვა პოლიტიკური პირობებისა და მიზეზების გამო, ქრისტიანთა სისხლი ხან მეტი და ხან ნაკლები იღვრებოდა. მაგრამ სრულად სისხლისღვრა არასოდეს შეჩერებულა. ხანდახან ეს იყო მასობრივი დევნა, მაგალითად, 155 წელს სმირნაში, რის შესახებაც მეტყველებს სმირნელი ეპისკოპოსის, წმინდა იოანე ღვთისმეტყველის მოწაფის, წმინდა მღვდელმოწამე პოლიკარპეს ცხოვრება ლიონში 167 წელს, რაც მცირეაზიელ ქრისტიანთა მიმართ გაგზავნილ გალიელ ქრისტიანთა წერილში დაწვრილებითაა აღწერილი. ასევე შემორჩა ინდივიდუალური პროცესების აღწერა, მაგალითად: ღმერთშემოსილი მღვდელმოწამე ეპისკოპოსის ეგნატე ანტიოქიელისა იმპერატორ ტრაიანეს დროს; სვიმეონ იერუსალიმელისა ადრიანეს დროს; პოლიკარპესი და სხვა ქრისტიანებისა ანტონინუს პიუსის დროს; იუსტინე ფილოსოფოსისა და სხვათა მარკუს ავრელიუსის დროს. ასე იყო თუ ისე, ორასი წლის განმავლობაში არც ერთ ქრისტიანს არ შეეძლო თავი დაცულად ეგრძნო და, რა თქმა უნდა, გარიყულობის, განწირულობისა და ამქვეყნიური ცხოვრებიდან გაძევებულობის შეგრძნება მუდამ თან სდევდათ და მათი ცხოვრების მწარე გამოცდილებას წარმოადგენდა.

წამების ამსახველი აქტები, რომლებმაც ჩვენამდე მოაღწია, ნათლად მეტყველებს, როგორ პასუხობდა ეკლესია ამ სისასტიკეს. მათში გადმოცემულია სასამართლოს წინაშე წარმოდგენილი ქრისტიანული რწმუნებულებანი. ეს მასალები სრულ სურათს გვიხატავენ და გვიხსნიან, თუ რატომ მაინცდამაინც მოწამეობაში უნდა განხორციელებულიყო ქრისტიანული ჭეშმარიტებების მტკიცებულებები, ქრისტიანული ცხოვრებისა და ეკლესიის არსებობის "ნორმები". სამართლიანი არ იქნებოდა, მოწამეობა მხოლოდ გმირობამდე დაგვეყვანა და თავგანწირვასთან გაგვეტოლებინა - ასეთი მოწამეები და გმირები ყველა რელიგიას ჰყავდა. მეორე მხრივ, მსხვერპლის რაოდენობა რომ იყოს განმსაზღვრელი, მრავალი იდეოლოგია თუ რელიგია წარმოადგენდა თავის გრძელ სიას. სწორედ ამიტომ მნიშვნელოვანია, რომ წამებული ქრისტიანი გმირი არ არის, ის "მოწმეა": მას აწამებენ და კლავენ და ამით ის ამტკიცებს, ამოწმებს, რომ სიკვდილის ძალაუფლება დასრულდა და სიცოცხლემ გაიმარჯვა; წამებული ქრისტიანი არ კვდება ქრისტესთვის - ის ქრისტეში და ქრისტესთან ერთად კვდება, ქრისტეშივე ღებულობს სიცოცხლეს და "საფლავიდან გაბრწყინდება". ეკლესია ამგვარად აღამაღლებს მოწამეობას, რადგან სწორედ ეს არის საბუთი და მტკიცებულება ქრისტიანული რწმენისა: "ქრისტე აღსდგა მკუდრეთით, სიკუდილითა სიკუდილისა დამთრგუნუელი და საფლავების შინათა ცხოვრების მიმნიჭებელი".

კაცობრიობის ისტორიაში ამ უდიდესი მოვლენის შინაარსი ღმერთშემოსილ ანტიოქიელ ეპისკოპოს მღვდელმოწამე ეგნატეზე უკეთ არავის გამოუთქვამს. პატიმრობაში მყოფი ეპისკოპოსი სასიკვდილო განაჩენის აღსასრულებლად რომში მიჰყავდათ და მის გადარჩენაზე რომ არ ეზრუნათ, წმინდა ეგნატემ რომაელ მეგობრებს ასეთი შინაარსის წერილი გაუგზავნა: "...ნება მომეცით, მხეცების ლუკმა გავხდე. მე, სიცოცხლით აღსავსეს, დიდი სურვილი მაქვს, სიკვდილს შევხვდე... ჯვარცმულია ყველა ჩემი მიწიერი ვნება და ჩემში მჩქეფარე "წყალი ცხოველი" მუდმივად მიხმობს: წადი მამასთან! მე აღარ მსურს ამ მიწიერ ყოფაში ცხოვრება..." სიკვდილის სურვილში, რომელიც მოწამეობის ლაკონიური "აქტებიდან" გამოსჭვივის, არც პათოსია და არც აღფრთოვანება; მათშია ნათელი, ყოვლადძლიერი რწმენა გამარჯვებისა - ეს იმ გამარჯვების თანაზიარობაა, რომელიც იესო ქრისტემ სიკვდილზე მოიპოვა, და რწმენაა ჭეშმარიტი ცხოვრების რეალურად არსებობისა და იმ უსაზღვრო უპირატესობისა, რომელიც ჭეშმარიტ ცხოვრებას აქვს ამქვეყნიურ ცხოვრებასთან შედარებით, "რომლის ხატიც წარმავალია".

ამრიგად, ყოველი ქრისტიანის მოწამეობრივი აღსასრული "მოწმობაა", წვეთები კი მათი სისხლისა - ასაღორძინებლად დათესილი "მარცვლები". ამდენად, კონფლიქტი რომის იმპერიასთან თავად ეკლესიის ცხოვრებაში აღიქმება არა როგორც ტრაგიკული განუკითხაობა, არამედ როგორც აღსრულება ჭეშმარიტებისა: "ეს გითხარით, რათა მშვიდობა გქონდეთ ჩემში. ჭირი არ დაგელევათ ამქვეყნად, მაგრამ გამხნევდით: მე ვძლიე ქვეყანას" (იოან. 16:33), - ბრძანებს მაცხოვარი.

(გაგრძელება იქნება)