სქემმონაზონი ზოსიმა ამბობდა: "რამდენჯერ მოგატყუათ ეშმაკმა და თქვენ მაინც გჯერათ მისი... ხორციელი სიყვარული ადამიანებს ერთმანეთს სულიერად აშორებს. როცა გატაცება გაივლის, ასეთნი ერთმანეთისთვის უცხონი და უსიამოვნონი ხდებიან. ცოდვა არ შეკრავს ადამიანებს, ის მხოლოდ განყოფს".

თქვა დედა ზოსიმამ: "ცოდვის სახე დიდხანს გამახსოვრდება (ცოდვის მერე). სულიერი დანაკარგით მიღებული სიმწარე კი ადვილად გავიწყდება.

დედა ზოსიმა ამბობდა: "მონაზონთან ბერის ურთიერთობისას შეუძლებელია ვნებას (მისით გატაცებას) გაექცე. განსაკუთრებით ნათლად ხედავს ამას ის, ვინც უდაბნოში ცხოვრობს: მცირე ხნის საუბარი ანდა ვნებიანი შეხედვაც კი მათ შეიძლება ღრმა ჭრილობად ექცეთ, რომლითაც ისინი თავიანთ კელიაში ბრუნდებიან. მონაზვნები ზოგჯერ წლობით ებრძვიან ვნებიან მოგონებებს".

დედა ზოსიმა ასევე ამბობდა: "ვნებიანი კავშირი სულიერი სიყვარულივით იწყება, ციებ-ცხელებასავით გრძელდება და სიცარიელის გრძნობითა და დაკარგული დროის გამო ჯავრით მთავრდება".

დედა ზოსიმამ თქვა: "სულის სიწმინდის დამმარხველი მონაზონი ყოველთვის ბავშვივით მხიარულია, ხოლო არაწმინდა ფიქრებითა და სიტყვებით საკუთარი სულის შემბილწველი შფოთიანია, შეშინებული და სასოწარკვეთილი".

სქემმონაზონმა ზოსიმამ თქვა: "როცა ქალაქში ვარ, ტაძარში კი მიყვარს ჟამნების წაკითხვა, მაგრამ მე მოსახსენებლების წაკითხვასაც მაიძულებენ. ეს კი მამძიმებს. მირჩევნია ქვები ვათრიო, ანდა მიწა ვთხარო, ოღონდ გონება არ გამეფანტოს იესოს ლოცვისას".

* სამთავროს დედათა მონასტრის იღუმენიამ, დედა ზოილემ ბრძანა: "მონაზვნად ახალგაზრდობაშივე აღვიკვეცე, მამაკაცის ხელი არასოდეს შემხებია, მაგრამ შევთხოვ ღმერთს, შემიწყალოს იმ მემრუშე დედაკაცივით, რომელმაც უფლის ფერხთ ცრემლებშერეული მირონი სცხო".

დედა ზოილე ამბობდა: "ახალგაზრდობაში ვნებები მებრძოდა. მწუხრის ლოცვებზე, ღამით, დაფარულად ავდიოდი მთაზე, იოანე ზედაზნელის მონასტერში, ვლოცულობდი მის კედლებთან და მერე ცისკრის ლოცვაზე უკან, სამთავროს მონასტერში ვბრუნდებოდი. მივდიოდი ცრემლმდინარე და უკან სიხარულით აღსავსე მოვდიოდი, თითქოს ჩემს ტვირთს ღირს იოანესთან ვტოვებდი".

დედა ზოილეს ჰკითხეს: - ლოცვაში ხელს ხომ არ გიშლიან ერისკაცები, მონასტერში შენთან სასაუბროდ რომ მოდიანო. მან უპასუხა: "ლოცვაში დიდად დამაბრკოლებს, თუ კაცს არ მივიღებ და ჩემგან უნუგეშოდ წავაო".

ჰკითხეს დედა ზოილეს: "ერისკაცებთან საუბრისას შინაგან ლოცვას ხომ არ კარგავო". უპასუხა: "როცა ერისკაცებთან ვსაუბრობ, უფრო მეტად ვუსმენ, ვიდრე ვლაპარაკობ. ამ დროს ჩემთვისაც ვლოცულობ, მისთვისაც და იესოს ლოცვას შემდეგი სიტყვებით წარმოვთქვამ: "შეგვიწყალენ ჩვენ", ზოგჯერ კი ვამბობ: "მისი ლოცვების გამო შეგვიწყალენ ჩვენ".

დედა ზოილე ამბობდა: "კარგი მონაზვნები ღამით ღვთისმშობლის აკათისტოს გალობენ. მონაზვნებმა ეს აკათისტო ზეპირად უნდა იცოდნენ".

დედა ზოილეს უთხრეს: "განრისხებული არ გვინახიხარ, მაგრამ რას გააკეთებდი ანდა როგორ მოიქცეოდი, თუ ორ მოჩხუბარ დას დაინახავდი?" მან უპასუხა: "მე მათ ვეტყოდი: თუ ჩხუბი გინდათ, ბალიშებით იჩხუბეთ-მეთქი".

ჰკითხეს დედა ზოილეს: "რითი იკვებებოდით შიმშილობის წლებში?" მან უპასუხა: ძალიან გვიჭირდა, მაგრამ არ გვიშიმშილია. როცა საკვები გვითავდებოდა, უფალი სასწაულებრივად გვიგზავნიდა, რამდენიც გვჭირდებოდა". მერე კი გაიღიმა და დაუმატა: "მონაზვნები და მგლები ღამღამობით თუ დაიძინებენ, მშივრები დარჩებიან" (ის ამას ღამის ლოცვაზე ამბობდა).

დედა ზოილე ამბობდა: "ღვთისმშობელია მონასტრის იღუმენია, მე მხოლოდ ტრაპეზარი ვარ, დებს პურს რომ ურიგებს".

დედა ზოილემ თქვა: "დების ნატრაპეზალი ჭურჭლის გარეცხვა მინდოდა, მაგრამ ისინი ამის ნებას არ მაძლევენ და მეც ვემორჩილებიო".

დედა ზოილეს ჰკითხეს: "შენს მემკვიდრედ ვინ აირჩიეო". მან უპასუხა: "როცა სიკვდილის ჟამი მომიწევს, იღუმენიას კვერთხს ჩემს კელიაში დავტოვებ, ვისაც უნდა, დაე აიღოსო".

* ჰკითხეს ბერს: "რა საფრთხე იმალება იესოს ლოცვის წარმოთქმისას?" მან უპასუხა: "ეს არის გრძნობითი წარმოდგენა ღვთისა. ლოცვის განსჯით შეცვლა; დავიწყება იმისა, რომ ლოცვა ღვთის წინაშე წარდგომაა; სიზარმაცე და გულგრილობა; განსაკუთრებული, სულიერი შეგრძნებების ძიება; თავისი ლოცვით სიამაყე და პატივმოყვარეობა; სურვილი იმისა, რომ მაშინვე მიაღწიო მაღალ სულიერ საფეხურებს; უცოდინარობა იესოს ლოცვის შესახებ მამათა სწავლებებისა, "სათნოებათმოყვარეობა" რომ შეიცავს და არცოდნა ბოლო დროის წმინდანების წიგნებისა, განსაკუთრებით წმინდა მღვდელმთავრების - ეგნატესი (ბრიანჩანინოვი) და თეოფანე დაყუდებულისა". მას კვლავ ჰკითხეს: "რა არის ნიშნები იესოს ლოცვის არასწორად წარმოთქმისა?" "ეს არის სიამაყე, ფანტაზირების სურვილი; მრისხანება და გაღიზიანება; ხორციელი ვნებები, რომლებიც არცთუ იშვიათად დაცემით მთავრდება; ურჩობა, დაუჯერებლობა სულიერი მამისა და მუდმივი სურვილი საკუთარი მოძღვრის შეცვლისა, თითქოს სწორად ესმოდეთ მათ (მოძღვრებს) სულიერი საკითხები; ადამიანებთან ურთიერთობისას ხმის მბრძანებლური ტონი; წყენის, შეკამათებისა და, მით უმეტეს, შენიშვნების მდუმარედ დათმენის უუნარობა. ამის შესახებ ყველაზე უკეთ წმინდა ეგნატეს (ბრიანჩანინოვი) უწერია".

ერთი ბერი ამბობდა: "იესოს ლოცვისას დუმილია საჭირო. ყოველდღიურად მდუმარებისთვის (მყუდოებისთვის) ბრძოლით გამოსტაცე დრო ერისკაცულ საზრუნავს, ერთი საათი მაინც".

ბერს ჰკითხეს: "რა ვუპასუხო, თუ კაცი იესოს ლოცვის სწავლებას მთხოვს?" მან უპასუხა: "ეს მათი საქმეა, ვინც თვითონ განვლო ლოცვისა და მოღვაწეობის გზა. ჩემი მამა (სულიერი) პასუხის ნაცვლად გადაშლიდა "სათნოებათმოყვარეობას" ანდა "კიბეს" და მასში კითხულობდა იმას, რაც უნდა ეთქვა. ზოგჯერ თვითონ სტუმარს სთხოვდა, ხმამაღლა წაეკითხა მონიშნული ადგილი".

ერთ მამას ჰკითხეს: "ლოცვისას უმთავრესი რა არისო?" მან უპასუხა: "რწმენის შემდეგ უმთავრესი - ყურადღებაა, იგი ყოველთვის აუცილებელია, როგორც დამწყებთათვის, ასევე დიდი მოღვაწეებისთვისაც".

მამები ამბობდნენ: "ნუ გეშინია, დასაჯო ურჩი და შეაჩერო ცილისმწამებელი - ეს მათთვის სასარგებლოა".

გლინელი მამები ამბობდნენ: "მემრუშე ბერი - ძმაა იუდასი; იუდამ გასცა ქრისტე - მეორე ჰიპოსტასი წმინდა სამებისა, მრუში კი ღალატობს ღვთაების მესამე ჰიპოსტასს - სულიწმინდას. მამები ამბობდნენ: დაცემული ბერების შვილები ჩვეულებისამებრ ავადმყოფები იბადებიან და მათი შთამომავლობა მეორე ანდა მესამე თაობაში ამოწყდება ხოლმე".

მოხუც მეუდაბნოეს ჰკითხეს: "ნუთუ ყველა მეუდაბნოე ცხონდება?" მან უპასუხა: "ჩემი საზომის არ არის, ამ კითხვაზე გიპასუხო. მაგრამ ჩვენი მამები ამბობდნენ, არ ცხონდება უდაბნოში მყოფი, ხიბლში ჩავარდნილი ერეტიკოსი და ურჩი მორჩილი, რომელიც კადნიერად არღვევს სულიერი მამის კურთხევასა და ეპიტიმიას. მათ საკუთარი თავი დაწყევლეს".

მასვე ჰკითხეს: "დაუდევარი და ვნებებისგან ძლეული მეუდაბნოეები თუ ცხონდებიან?" მან უპასუხა: "უდაბნო ან განკურნავს, ანდა განაძევებს მათ". კვლავ ჰკითხეს: "ამაყები?" "უდაბნოში სულიერი სიამაყე სწრაფად გადადის ხიბლში და თვით აშკარა შეპყრობილობაშიც. ცხელ კლიმატში სწრაფად იზრდება როგორც ხორბალი, ასევე ღვარძლი. უდაბნოში კარგიც და ცუდიც ერთნაირად აღორძინდება. მამებმა თქვეს: "უდაბნო ადამიანს ან ანგელოზად აქცევს, ანდა დემონად. მაგრამ სულიერი სიამაყე ყოველთვის მალევე ვერ შეიცნობა, ის თავიდან სათნოებათა სახით იმალება და, უპირველესად, საკუთარ არსებას (თავს) უმალავს კაცს. მაგრამ ხდება საწინააღმდეგოც: ერთხელ გზაზე მეუდაბნოე მონაზონს შევხვდი, დამწუხრებული იყო. შემომჩივლა, - მამაო, სიამაყისგან ვიღუპებიო. რაშია საქმე-მეთქი და - გულისთქმები მიპყრობენ, რომლებიც მეუბნებიან: შენ წმინდანი ხარ, მაკარი დიდის თანასწორი ხარ, შენ დაფარულმცოდნეობისა და კურნების მადლი მოიპოვე. წადი სოფელში და სასწაული მოახდინეო. წარმომიდგება სურათები, თითქოს თვალწინ წიგნის ფურცლები გადამეშალა ანდა კინემატოგრაფიული ფირი დამიტრიალეს - სოფელ-ქალაქებში ღვთის სიტყვას ვქადაგებ, უამრავ ადამიანს ქრისტიანად მოვაქცევ, მივდივარ ჩვენს რელიგიის საქმეთა რწმუნებულთან და მას მთელ მის ცოდვებს ვუყვები, კომპარტიის ცეკას მდივანს ბავშვები განვუკურნე და ისინი ნათელს იღებენ, მერე კი ტაძარში მიდიან. თან ხალხი დამყვება. ძალით მაკურთხებენ მღვდლად; შემდეგ ჩემს მიერ განკურნებული ხალხის თხოვნით ეპისკოპოსად დამაყენეს. ხშირად გულისთქმები პირდაპირ ყურში ჩამძახიან, - წმინდანი ხარო. ვკითხე, სასწაულის ქმნა ხომ არ გიცდია-მეთქი. რას ამბობ, რის სასწაული, სიამაყისგან ვიღუპებიო. დავამშვიდე: "ძმაო, ნუ დამწუხრდები, შენი მდგომარეობა მთლად სასიკვდინე არ არის. სატანა სიამაყის გულისთქმებით გამოგცდის. მათ არ ასრულებ, ესე იგი, დემონს ეწინააღმდეგები. ამ ბრძოლის გამო ჯილდოს მიიღებ. გამიგია, რომ ახალგაზრდობაში ომში ყოფილხარ. ეს დრო, რამდენი ხანიც ეს გულისთქმები გაწუხებს, მიემატება შენს საბოლოო სტაჟს. წადი მშვიდად შენს კელიაში და გიხაროდეს უფლისა მიერ".

მანვე დაუმატა: "სულიერად ამპარტავანი ყველას ამაყად თვლის, საკუთარ თავს კი თავმდაბალს ეძახის". მას ასევე ჰკითხეს: "რატომ ცხონდებიან ისინი, ვინც უდაბნოში ბოლომდე რჩება?" უპასუხა: "უდაბნოში ცხოვრება თავისთავად მძიმე და მკაცრია. თუ კაცი გადაწყვეტს, სიბერეშიც კი დაითმინოს ეს ღვაწლი, იგი მოწამეა. თუ მას მოკლავენ ავაზაკები ანდა გარეული ნადირი დაგლეჯს - ის მოწამეა. მინახავს მონაზვნები, რომელთაც ვერ აღმოფხვრეს თავიანთი ზოგიერთი ვნება, მათ შორის - განკითხვისა. მაგრამ უფალმა სიკვდილის წინ თითქოს ფერი უცვალა მათ: ინანიებდნენ თავიანთ ცოდვებს, ცხონების წინდს იღებდნენ და კვდებოდნენ. ჩვენი მამები ამბობდნენ, რომ მონაზონი, რომელიც მრავალი წელი ცხოვრობდა უდაბნოში და მერე თავისი ნებით დატოვა იგი, მსგავსია სიმდიდრის დამკარგავი მეზღვაურისა, რომელიც ტალღამ გამორიყა - ცოცხალი კი გადარჩა, მაგრამ ვეღარ იპოვის იმას, რაც დაკარგა.

მასვე ჰკითხეს: "რა შემთხვევაში შეუძლია კაცს უდაბნო დატოვოს?" უპასუხა: "მაწანწალა ძაღლი ჯერ არ ეკუთვნის პატრონს, მან მხოლოდ ეზოში შეირბინა. უდაბნოში შემთხვევით მისული და სულიერი მომზადებისა და იქ კურთხევის გარეშე დარჩენილი კაცი ჯერ კიდევ არ არის მეუდაბნოე. მაგრამ სჯობია, ისევე თვითნებურად არ მიატოვო უდაბნო, როგორც მოხვედი, არამედ დაითმინო მწირი ცხოვრება და განსაცდელები, და მერე მოძღვრის ანდა მეუდაბნოე უფროს ძმათა რჩევით გადაწყვიტო, რა ქნა... თანამედროვე მონაზვნებმა დაკარგეს ადრინდელი მონაზვნური კეთილშობილება. ადრე მონაზვნები ერთმანეთს სახეში არ უცქერდნენ, ხმას არ იმაღლებდნენ. მცირე საუბარსაც კი "შემინდეო" - სიტყვით ამთავრებდნენ, რადგან გრძნობდნენ თავიანთ ცოდვილობას და ეშინოდათ, გაუფრთხილებლად ნათქვამი სიტყვით ანდა ხმის ტონით შეურაცხყოფა და ტკივილი არ მიეყენებინათ ადამიანისთვის. ახლა კი მონაზვნებს ჩვეულებად ექცათ სიტყვა "შემინდეს" თქმა, არც კი ესმით აზრი ამ სიტყვისა და ზოგჯერ გაბოროტებულნიც კი ამბობენ, თითქოს ამით იტყვიან: "თავი დამანებე, რა შენი საქმეა". ადრე, როცა "შემინდეს" ამბობდნენ, ახსოვდათ, რომ ყოველი კაცი ხატებაა ღვთისა და რასაც ადამიანს გავუკეთებთ, ამას ქრისტესთვის ვაკეთებთ - თუ შეურაცხვყოფთ ადამიანს, ამით ქრისტეს შეურაცხვყოფთ, ახლა კი სიტყვა "შემინდეს" თქმა მხოლოდ ჩვეულებად ექცევათ და მას თუთიყუშივით იმეორებენ, თვითონაც არ იციან, რატომ.