სიტყვაკაზმული ქართული მწერლობა ყოველთვის ეხმიანებოდა სახარებისეულ თემებს. ილია ჭავჭავაძეს თავის ნაწარმოებებში არაერთხელ აქვს აღნიშნული, რომ მოწყალება დიდი მადლია. მით უფრო, თუკი ის ფარულად აღესრულება.

ამასთან დაკავშირებით საგულისხმოა პროფესორ მარიამ ნინიძის წერილი "ფარული მადლი". (წიგნიდან: "მხატვრულ სახეთა სისტემა და რელიგიური დისკურსი "ოთარაანთ ქვრივში").

ოთარაანთ ქვრივი ყველა გაჭირვებულს შეეწევა, კარზე მიმდგარს უარით არავის ისტუმრებს და ზოგს თავადაც აკითხავს დასახმარებლად, მაგრამ არ უნდა, რომ ამით ვინმე უსაქმურობას მიაჩვიოს ან მისი სიკეთე ყველას სალაპარაკო გახდეს. ამიტომ თავის მადლს ზედ "მარილის" ნაცვლად "პილპილს" აყრის. მისი მწარე ლაპარაკი ქვეცნობიერი სიძუნწის წუწუნი ან ღვარძლიანი გულის ამოძახილი კი არ არის, არამედ გულშემატკივრის პირობაა.

ილიას აზრით, "გლახა მათხოვრობით ცხოვრება პირველი რომ... თითონ ადამიანის ღონის მომშლელი და დამდუნებელია და მეორე - არც შემძლებელია, რომ ადამიანი მართლა ფეხზე დააყენოს, გამოაბრუნოს და ოდესმე თავისით აცხოვროს, თავისით გამოაკეთოს. გლახა მთხოვარა, რამოდენადაც წაქეზებულია, სხვის გულშემატკივრობისაგან, იმდენად თანდათან უკან მიდის, იმოდენად სული და გული უღონდება, უკვდება და ბოლოს ისე გამოდის, რომ მთლად გადაეჩვევა თავის თავის პატრონობას და მოვლას. ამ გადაჩვევას ხომ უღონო, დაუძლურება სულისა და ხორცისა მოსდევს... კაცი, როცა მარტო სხვის ხელს შეჰყურებს, - აცა, როდის რას მომაწვდისო, როცა მარტო სხვის გულს შეჰკნავის, ღვთის გულისთვის მიშველე რამეო, იგი მთხოვარაა უქმი და არა მომქმედი და გამრჯელი. ამისთანა კაცმა დღეს რომ საქმე გაისწოროს, ხვალ ისევ იმავ დღეში ჩავარდება".

ამიტომ თუ აფხიზლებდა ქვრივი მთხოვარებს მწარე სიტყვით, რომ მათში მცირე შესაძლებლობას მაინც ხედავდა საკუთარი თავის მისახედად. ეს ჩანს ერთი გლახაკისთვის ნათქვამში, - იქნება ქალამნის ამოსხმაც არ იციო, განსაკუთრებით კი წვრილშვილიანი ქვრივი დედაკაცისადმი გამოთქმულ საყვედურში: "რისთვის მოუცია ღმერთს ეგ ბარძაყისოდენა მკლავები!.. ხელის განძრევა რომ არ გინდა და სხვას შეჰყურებ, აგერ, გამოხრულს ძვალს გადმომიგდებენო". მართალია, ქვრივი ძალიან მკვახედ ლაპარაკობს, მაგრამ იმის მიხედვით თუ ვიმსჯელებთ, რომ იმ ადამიანებზე მისი ამგვარი ლაპარაკიც კი არ მოქმედებს და მაინც ძველებურად ცხოვრობენ, უნდა ვიფიქროთ, ამ ქალმა იცოდა, რომ მათი გამოფხიზლება იოლი არ იყო.

ნაწარმოებში გმირის სახე წარმოჩნდება მისი სიტყვით, საქმით, ფიქრით, სხვათა შეფასებით. ამას ემატება სახისმეტყველებითი შრეები და თვით ავტორისეული რემარკებიც. ამიტომ ამა თუ იმ პერსონაჟის სახის განხილვისას არ არის საკმარისი ან საკუთარ თავზე მისივე შეხედულებით მსჯელობა ან მხოლოდ სხვათა აზრზე დაყრდნობა. ყველაფერი ერთმანეთთან უნდა შეჯერდეს, რომ მივიღოთ ავტორის ჩანაფიქრთან დაახლოებული მონოლითური სახე. ოთარაანთ ქვრივი იმდენად ღრმა პიროვნებაა, რომ მის ხასიათსა და საქციელზე დასკვნის გაკეთება მხოლოდ ზედაპირული ფაქტებით არ შეიძლება.

ილიას ზოგიერთი გმირის, მაგალითად ლუარსაბის სიტყვა და საქმე შორიშორს არის ერთმანეთისაგან, რისი მიზეზიც მისი მატყუარობა და საკუთარ თავზე დიდი წარმოდგენაა. "ოთარაანთ ქვრივის" ტექსტს თუ დავაკვირდებით, რამდენიმე ადგილას აქაც ვნახავთ მთვარი გმირის სიტყვასა და რეალობას შორის შეუსაბამობას, მაგრამ ამას სულ სხვაგვარი საფუძველი აქვს. გლახას რომ ქალამნები უყიდა, ფაქტია, იცრუა, მაგის ვალი მემართა თორემ საკუთარ თავს ლუკმას არ მოვაკლებდი და მაგას არ დავახარჯავდიო. გლახაკს საუკეთესო ღვინოს დაალევინებდა და ეუბნებოდა: "ნუ გეგონოს კი, რომ მადლს გიშვრებოდე რასმე, აი, ქვევრში რაღაც წუმპე ნაძირალა დამრჩა, მაინც გადასაღვრელია და ბარემ შენ ჩასცეცხლოო".

"ხოლო რაჟამს იქმოდე ქველის საქმესა, ნუ ჰქადაგებ წინაშე შენსა, ვითარცა იგი ორგულთა ყვიან შესაკრებელთა მათთა და უბანთა ზედა რათა იდიდნენ კაცთაგან. ამინ გეტყვი თქვენ, მიუღებიეს სასყიდელი მათი... ხოლო შენ რაჟამს ჰყოფდე ქველის საქმესა, ნუ სცნობნ მარცხენე შენი, რასა იქმოდის მარჯუენე შენი" (მთ. 6,2-3) ბრძანებს მაცხოვარი. "ჭეშმარიტ ღირსებას ყვირილი არ უნდა. მისი ბუნება და თვისება ის არის, რომ მით უფრო სასახელოა და საგულებელი, რაც უფრო მდუმარეა", წერს ილია.

სტატიაში "ცისკარი" 1857-1862 წლამდინა" მწერალი ასე მიმართავს თავის ქვეყანას: "შენს ღონიერს დედამიწაზედ იქნება ორიოდე კაცი იმისთანა დადიოდეს, რომელიც სადმე მარტო ჩუმად სტირის შენს მაგ ყოფას, ჩუმადა ტირის იმიტომ, რომ შენ შვილებს რომ თავისი ცრემლი დაანახოს, ის პატიოსანი, მდუღარე ცრემლი, - შენი კეთილი შვილები თითონვე დასცინებენ და პატიოსანს ცრემლს უპატიოდ გაუხდიანო". ესეც რომ არ იყოს, სიყვარულს, სიკეთეს, სათნოებას მაინც მალვა უნდა, რომ ადამიანთა ქებით და სახელის მოხვეჭით უფრო დიდი, ღვთიური ჯილდო არ დაკარგოს კაცმა და რაც კიდევ უფრო საშიშია, ამპარტავნებაში არ ჩავარდეს და არ დაიღუპოს. მადლის ქმნას რომ მალავდა, იმიტომ აღიზიანებდა ქვრივს წვრილშვილიანი დედაკაცის "მადლობაც", არჩილის ქებაც: "ბრძენი დედაკაცი ხარო" და ამიტომვე აფრთხილებდა გლახაკს, არ გეგონოს, რომ მადლს გიშვრებოდეო.

მოთხრობაში, "გლახის ნაამბობი", რამდენჯერმე არის ხაზგასმული, როგორ მდგომარეობაში ვარდებოდა მღვდელი, როცა ვინმე მის ქველმოქმედებას ან სხვა მადლს აღნიშნავდა. მის შესახებ ვკითხულობთ: "მოაშორა თვალი... თითქო თავის გულის მადლიანობა უნდა დაუმალოს"... "კიდევ არ დააცალა სიწითლემორეულმა მღვდელმა, თითქო შერცხვა და მადლობას თაკილობსო..." "ხმა არ გამცა, ყური მომარიდა. საკვირველია კეთილი კაცი! სარკეში ჩახედვა ეჯავრება, თავისთავის დანახვა ეთაკილება, ეზარება. რაც უნდა უყავ, თავის სიკეთეს კი ნუ დაანახვებ..." მაგრამ მღვდელი ვალდებულია, რომ იქადაგოს. ამიტომ მის კეთილ საქმეებს მაინც ყველა ხედავდა, მათ შორის გაბრიელიც და ამან ათქმევინა, "ჩემი ღმერთი შენა ხარო". მოძღვრის დარიგებაზე, რომ თავად მხოლოდ ღვთის მსახურია, ღმერთი კი ცაში სუფევს, გაბრიელმა მაინც არ შეიცვალა აზრი: "შენ ღვთის მსახური იყავ და მე კი შენი ვიქნებიო". შესაძლოა მისი რწმენა სწორედ ამიტომაც დარჩა ზედაპირული, ადამიანისადმი უფრო დიდი სასოება რომ ჰქონდა, ვიდრე ღვთისადმი. ოთარაანთ ქვრივი ბოლომდე ახერხებს თავისი მადლის დაფარვას.

არჩილი იმთავითვე ხედავს ქვრივის გამორჩეულ მადლმოსილებას და "ნათლიდედას", როგორც ჩანს, მეტაფორული მნიშვნელობით უწოდებს, რომელიც გულისხმობს ნათლიობას არა პირდაპირი გაგებით, არამედ ღვთაებრივი ნათლის მატარებლობას და გამავრცელებლობას. ოთარაანთ ქვრივი იმ სოფელში მართლაც ნათლის მფენელია, ყველას "ნათლიაა", ვინც კი ამ ნათელს არ უარყოფს და მიიღებს. მათ შორის პირველი სწორედ არჩილია. ის, რომ ახალგაზრდა თავადი მადლს და სწავლებას იღებს ამ დედაკაცისაგან თუნდაც ერთი ასეთი კონკრეტული მაგალითიდანაც ჩანს. ქვრივი და-ძმას ეუბნება: "ენამ გულისა უნდა სთქვას, ფერ-უმარილი რა საჭიროა", გარკვეული დროის შემდეგ კი ვიგებთ, რომ არჩილი თავადაც ასე ალაპარაკდა. ის კესოს ეუბნება: "მკვახედ, უფერუმარილოდ ლაპარაკს გულქვაობაში ნუ ჩამომართმევ". ადრე თავადები ნათლავდნენ გლეხებს, რადგან ამ მადლის მფლობელები და გამავრცელებლები იყვნენ, აქ კი, როგორც ვხდევათ, არჩილი თავად აღიარებს ქვრივს ნათლიად.