"ღმერთი მრწამს, მღვდელი კი - არა", - ალბათ ბევრ ჩვენგანს მოგვისმენია ამგვარი გამონათქვამები. ჩემთვის, როგორც მოძღვრისთვის, ძალზე შემაშფოთებელია ხალხის ასეთი განწყობილება. ჩემი შეშფოთება, ცხადია, პირადული მოსაზრებით კი არ არის გამოწვეული, არამედ ზოგიერთი ადამიანის სამღვდელოებისადმი დამოკიდებულებით. მოგახსენებთ, ვმოღვაწეობ საქართველოს მთიან, სასაზღრო რეგიონში და გულისტკივილს ვერ ვმალავ ადამიანთა ეკონომიური სიდუხჭირის გამო, რამაც აქტიური მიგრაციული პროცესი გამოიწვია. მართალია, ამჟამად აღდგენილ ეპარქიებში ადგილობრივი ეპისკოპოსები და მღვდლები თავიანთი სამწყსოს სულიერი საზრდოთი გამოკვებას ცდილობენ, მაგრამ ცოცხალ, მოაზროვნე, მშრომელ და ხორციელ ადამიანს, ბუნებრივია, მხოლოდ სულიერით ვერ ასაზრდოებ. მით უმეტეს, თუ იმასაც გავიხსენებთ, რა ხდებოდა ჩვენს ქვეყანაში XIX-XXსს-ში, ნამდვილად გასაგები ხდება სასულიერო ფენის მიმართ კრიტიკული და ხშირად შეურაცხმყოფელი დამოკიდებულებაც კი. აბა, თავად წარმოიდგინეთ, ჯერ რუსეთის ცარიზმისგან შევიწროებული ქართველი სამღვდელოება და შემდეგ საბჭოთა ხელისუფლებისგან დახვეწილი იდეოლოგიით დევნილი ქრისტიანული ეკლესია. ამ იდეოლოგიის ერთ-ერთ უპირველეს წარმმართველ პრინციპს სასულიერო პირთა დისკრედიტაცია წარმოადგენდა, რასაც ადვილად ახერხებდნენ დევნისა და ტანჯვა-წამებისგან შემცირებული სამღვდელოების ფონზე. ამასთანავე, აქა-იქ შემორჩენილი ღირსეული სამღვდელოების გვერდით მოძღვართა სამოსს ამოფარებული უზნეო ადამიანებიც გამოჩდნენ. ყოველივე ამას ემატებოდა გამალებული ათეისტური პროპაგანდა მასობრივი ინფორმაციისა თუ საბჭოური ხელოვნების საშუალებით.

საბოლოო ჯამში, კომუნისტური წყობილების შემდგომ საკმაოდ მძიმე სურათი შეგვრჩა ხელში: დანგრეული და გაძარცული ეკლესია-მონასტრები, დაკნინებული საეკლესიო სისტემა და თითებზე ჩამოსათვლელი სასულიერო პირები.

ამიტომაც არ უნდა გვიკვირდეს მოძღვართა მიმართ უნდობლობა. მიუხედავად ზემოთ აღნიშნულისა, ქართველი ადამიანი გულში მაინც ღვთის ერთგულებას ინარჩუნებდა და დღესაც ინარჩუნებს. ოღონდ ესაა, საზოგადოება ღმერთის მიმართ მოწიწებასა და მსახურებას მოძღვრის გარეშე მიეჩვია, რამაც მრავალსაუკუნოვანი ქრისტეს ეკლესიისთვის უჩვეულო, სახეშეცვლილ და დამახინჯებულ ღვთისმსახურებამდე მიგვიყვანა.

საბედნიეროდ, მეოცე საუკუნის მიწურულისთვის, საქართველოს ეკლესიის მწყემსმთავრის, უწმინდესისა და უნეტარესის ილია II-ის მეცადინეობითა და დაუღალავი შრომით, ნელ-ნელა დაიწყო ეკლესიის აღმშენებლობის პროცესი. თავდაპირველად ქალაქში მომრავლდენენ სასულიერო პირები, რომლებმაც შემდეგში სოფლადაც გადაინაცვლეს, რის შედეგადაც, დღევანდელი გადასახედიდან, უკვე საკმაოდ ბევრი რამ გაკეთდა საქართველოს ეკლესიის ნორმალური ცხოვრებისთვის.

ამ პროცესში მცირედი მონაწილეობის უფლება, როგორც სასულიერო პირს, ღმერთისგან მეც მერგო. მოუვლელი, ყამირი მიწის დამუშავება და შემდგომში მისგან ნაყოფის მიღება ხანგრძლივი და შრომატევადი პროცესია. საკმაოდ რთული აღმოჩნდა მოძღვარს მიუჩვეველ ადამიანებთან სათანადო ურთიერთობის ჩამოყალიბებაც. დღეს ეს ურთიერთობა დამთბარია, ხალხი სასულიერო პირებს მიეჩვია - არც მათთან ურთიერთობა ეთაკილებათ, პირიქით, ბევრი ოჯახისთვის მოძღვარი სასურველი სტუმარი, ახლობელი და მეგობარია. თუმცა მოძღვართან ეს ურთიერთობა ხშირად მყარდება არა როგორც სასულიერო პირთან, არამედ მხოლოდ როგორც პიროვნებასთან... ჩემთვის, როგორც მოძღვრისთვის, მიუღებელია ამგვარი დამოკიდებულება. მოძღვარი მოძღვრობამდეც კეთილშობილი პიროვნება უნდა იყოს და მით უმეტეს - ღმერთთან მუდმივი ურთიერთობის პირობებში, მოძღვრობაც ხომ უდიდეს კეთილ ზეგავლენას მოახდენს მის პიროვნებაზეც, ისევე როგორც ნებისმიერი ხელობა ან პროფესია ადამიანზე. სწორედ ამიტომ ჩემი ტკივილის მიზეზი ჩემ მიმართ უპატივცემულობის გამოხატულება კი არ არის, არამედ ხალხის ეკლესიისა და მოძღვრებისადმი დამოკიდებულება. მაგრამ ეს საკითხი რომ მხოლოდ ჩემი პრობლემა იყოს, დროს ნამდვილად არ წაგართმევდით.

დღევანდელი რეალობიდან გამომდინარე, აშკარაა, რომ ადამიანთა ეკლესიასთან დამოკიდებულებას ხშირად განაპირობებს მოძღვრებზე მათი შეხედულება. ზოგიერთისთვის მიუღებელია სასულიერო პირთა ქცევა, ზოგისთვის - განათლება, ზოგისთვის - წარსული და ასე შემდეგ. თუმცა ამგვარი მიუღებელი ფაქტორების არარსებობის შემთხვევაშიც კი საზოგადოების ნაწილი ინერტულია საზოგადოდ ეკლესიის მიმართ. ინერტულობა კი იმით აიხსნება, რომ მათთვის საჭიროებას არ წარმოადგენს არც მოძღვარი და არც ეკლესია.

პირველ რიგში, სასულიერო პირთა წარმოშობის ისტორიას შევეხოთ. ქრისტეს ჯვარცმას, აღდგომასა და ამაღლებას მალევე სულთმოფენობის საოცარი მოვლენა მოჰყვა. ჩვენ უკვე ვიცით, რომ სწორედ ის მიიჩნევა ახალი აღთქმის ეკლესიის დაარსების დღედ. ისიც ვიცით, თუ როგორ განმტკიცდნენ, გაძლიერდნენ და ღვთის განსაკუთრებული მადლით აღივსნენ მოციქულები, რომლებმაც მემკვიდრეები ეპისკოპოსთა სახით დაგვიტოვეს.

სწორედ მოციქულებიდან ეპისკოპოსთათვის გადაცემული ძალაუფლება და მადლი წარმოადგენს ეკლესიის სულიერ საზრდოს. ამრიგად, მოციქულების შემდგომ უკვე ეპისკოპოსები ასაზრდოებდნენ მორწმუნე საზოგადოებას. თუმცა თანდათანობით თავად მოციქულებს დასჭირდათ დამხმარეები შვიდი გამორჩეული დიაკვნის სახით. ადვილი წარმოსადგენია, მრევლის გამრავლებასთან ერთად რამდენად აუცილებელი შეიქნებოდა ეპისკოპოსთა თანაშემწეების არსებობა. ამიტომ, მოციქულთა კვალდაკვალ, ეპისკოპოსთა გვერდით, შვიდი დიაკვნის ნაცვლად, თანდათან მღვდელთა და დიაკვანთა გაზრდილი დასი ჩამოყალიბდა. მღვდელთა დანიშნულებას ეპისკოპოსის ძალაუფლებისა და პასუხისმგებლობის განაწილება წარმოადგენს, ხოლო დიაკვანთა დანიშნულებას - ღვთისმსახურებაში დახმარება. აი, ამგვარად ჩამოყალიბდა ეკლესიის სამღვდელოება. ის სამხარისხოვანია: ეპისკოპოსები, მღვდლები და დიაკვნები.

ეკლესიის ისტორიამ უამრავი სახელგანთქმული და მსოფლიო მნიშვნელობის ღვთისმსახური შემოგვინახა. მათი ღვაწლი განუზომელია კაცობრიობის წინაშე, თუმცა, ამავე დროს, მათ გვერდით თითქმის ყოველთვის გამოჩნდებოდნენ ხოლმე ღვთისმსახურები, რომელთაც ზიანი მოჰქონდათ ეკლესიისა და ადამიანთა კეთილდღეობისთვის. მიუხედავად ამისა, ეკლესიასა და მოძღვარს ქრისტიანისთვის, კერძოდ კი ქართველი ხალხისთვის, არასოდეს დაუკარგავს თავისი უმთავრესი მნიშვნელობა, მსგავსად შემდეგი ვითარებისა: თუკი ოჯახში, სამეზობლოში, სოფელში უღირსი ადამიანი გყავს, იძულებული ხარ აიტანო იგი, მაგრამ, მისგან განსხვავებით, ეკლესიის წიაღში მყოფი უღირსი ღვთისმსახურები ადრე თუ გვიან განკვეთას ექვემდებარებიან - მაგალითისთვის გავიხსენოთ რუის-ურბნისის ცნობილი საეკლესიო კრების მიერ დასჯილი სასულიერო პირები. ეკლესიასთან პირადი ურთიერთობისას მოძღვართა ნაკლოვანებების ძიებასა და კვლევაში კი არ უნდა დავიხარჯოთ, არამედ კარგად გავიაზროთ ჩვენი ადგილი და როლი ღმერთისა და ადამიანთა წინაშე. ამის ფონზე კი ადვილად დავინახავთ იმ უამრავ წყალობას, რომელსაც ეკლესია მოძღვართა ხელით გვთავაზობს.

მოდით, ამჯერად ჯერ მოძღვართა ძირითად დანიშნულებაზე გავამახვილოთ ყურადღება და შემდეგ პასუხი გავცეთ ამ თემის უმთავრეს კითხვას: რას დავკარგავ მე, როგორც ეკლესიის წევრი, მოძღვრის უღირსობის შემთხვევაში?

როგორც აღვნიშნეთ, მოძღვარი (მოძღვარი შეიძლება ეპისკოპოსიც იყოს და მღვდელიც) მოციქულთა საქმიანობის გამგრძელებელია. აქედან გამომდინარე, ჯერ ეპისკოპოსს, მისგან კი მღვდლებს მიცემული აქვთ სულიწმინდის მადლი. ამ მადლის მეშვეობით უხილავი ქრისტე თავის შვილებს აპურებს და გამოზრდის, რაშიც, პირველ რიგში, იმ შვიდი საიდუმლოს დადგინება იგულისხმება, რომლებიცაა: ნათლობა, მირონცხება, ზიარება, აღსარება, ქორწინება, ზეთის კურთხევა და თავად მღვდლობა (მღვდლად კურთხევას მხოლოდ ეპისკოპოსები აღასრულებენ). მიუხედავად იმისა, თუ რომელი და როგორი შინაგანი მდგომარეობის ღვთისმსახური აღასრულებს ამა თუ იმ საიდუმლოს, ამ ღვთისმსახურებებს არაფერი აკლდება, ისინი მთელი თავისი სისავსით აღესრულება. ნათლობა ადამიანის მონათვლით მთავრდება, ზიარება - მორწმუნეთა მიერ ძღვნის მიღებით და ასე შემდეგ. ეკლესიაში აღსრულებული ყოველი ღვთისმსახურება ადამიანისთვის ღმერთამდე ამაღლების საშუალებაა.

ამრიგად, ამ გადასახედიდან იმის განცხადება, რომ მიუღებელია ამა თუ იმ მოძღვრის გამო ეკლესიასთან სიახლოვე, საზიანოა და თანაც გაუგებარი. განა ვინმე უარს იტყვის თავის გამომუშავებულ ხელფასზე უფროსისადმი უნდობლობის გამო, ან ხელოსანი იუარებს მისი საქმიანობისთვის საჭირო მასალის მიღებას უღირსი ადამიანის მხრიდან, თუკი ამ მასალის ხარისხში თავად ეჭვი არ ეპარება? ამიტომაც დავფიქრდეთ და მეტ გონიერებასა და წინდახედულებას მოვუხმოთ, რათა, საბოლოოდ, თავად ჩვენ არ დავრჩეთ წაგებული და უღირს მღვდელსაც უფრო მეტად არ დავუმძიმოთ ისედაც დამძიმებული სული.

ეკლესიაში აღსრულებული ყოველი მსახურება, პირველ რიგში, მრევლისთვის არის განკუთვნილი, მათ სანუგეშებლად, საზრდელად და განსამტკიცებლად. ამიტომაც ღვთისმსახურები ამ საქმეს ემსახურებიან ავად თუ კარგად - რათა ჩვენ ვიყოთ სულიერად ძლიერები და ღმერთის ნამდვილი შვილები. აბა, როგორ წარმოგვედგინა? სხვანაირად როგორ მოგვხედავდა უხილავი ქრისტე? ვისაც ქრისტეს გზაზე სიარული სურს, დროა, გარემო მიზეზების ძიებას თავი ანებოს და უფრო მეტად გულახდილი იყოს საკუთარი თავის წინაშე, თვითონვე ხომ არ არის მიზეზი თავისი ურწმუნოებისა? ხომ არ ეზარება ეკლესიაში სიარული, მარხვა და ლოცვა ან იქნებ რაიმე მანკიერ ცდუნებას ვერ თმობს? სხვა რაიმე მიზეზიც ხომ არა გვაქვს ღმერთის წინაშე გასამართლებლად? ამგვარ მიზეზთა მოძიებას დასასრული არ ექნება, ამასობაში გავა დრო და დავრჩებით ღმერთის პირისპირ. მაშინ რაღას ვეტყვით მას? რატომ ვამბობდით უარს მის მიერ მოცემულ წყალობაზე? იმიტომ, რომ უწმინდური ხელით გვეძლეოდა? კი მაგრამ, ეს წყალობა ხომ შეუბილწავი და წმინდაა!

აქამდე ჩემს (როგორც მოძღვრის) ნაკლოვანებებს ხელს ვაფარებდი, არ მინდოდა, დაგენახათ. არ მინდოდა, ჩემ გამო დაბრკოლებულიყავით. არ მინდოდა, შეგეწყვიტათ ზეაღსვლა უზენაესისკენ. განა ვინ ვარ მე, რომ ხელი შეგიშალოთ იმასთან მიახლებში, ვინც არის თქვენი და მთელი სამყაროს შემოქმედი? ამიტომაც გემალებოდით. მეშინოდა თქვენი მზერის და ამის გამო თავის მართლება დავიწყე. ყველაფერი თქვენ გადმოგაბრალეთ, შეგზღუდეთ, უსამართლობის მიღება გაიძულეთ. რაც თქვენი თვალით გინახავთ, იმაზეც უარს გათქმევინებდით. აბა, რა მექნა? სხვაგან სად არის გამოსავალი? ეს იყო ჩემი მცდელობა. სიცრუე არ მიკადრებია, მაგრამ თვალის დახუჭვა გიბრძანეთ. ახლა რა ვქნა? როგორ ვაღიარო თქვენ წინაშე, რომ უძლური ვარ? ვაითუ სულ გაექცეთ იმას, ვისთანაც შუამდგომლად და შემაერთებელ ხიდად უნდა გავმხდარიყავი თქვენთვის. მაგრამ როგორ დაგიმალოთ ის, რაც მართალია? "ყოველი კაცი ცრუ არს" ღვთის წინაშე. არ დაგიმალოთ და ვაითუ აღარ მოინდომოთ ჩემ გამო იმასთან ყოფნა, ვინც ყოველ წუთს თქვენს მოლოდინშია. გიმალავთ და რა გამოდის - სიმართლეზე უარის თქმას გაიძულებთ, მაგრამ ვერ გავექცევით სიმართლეს - მეც და თქვენც კურნება გვჭირდება. მკურნალი ღმერთია. იგი გვზრდის, გვასაზრდოებს და ჩვენს განკურნებას ცდილობს უამრავი სულიერი დაავადებისგან. განა ოსტატი თავის შეგირდს მარტო არიგებს და არ აჩვენებს ნაკეთობათა ყველა წვრილმანს? ან განა ექიმი ჯერ თვითონ არ სწავლობს ადამიანის ორგანიზმს და შემდეგ არ ნიშნავს სამკურნალო საშუალებებს? მაშ, მე რა უფლება მაქვს დავდუმდე იმაზე, რაზე დადუმებაც არაფრით არ შემეფერება? განა მოძღვარი გამოცდილი მასწავლებელი და მკურნალი არ უნდა იყოს? განა ჯერ თვითონ არ უნდა იყოს განკურნებული, რომ მერე სხვას შედეგიანად უმკურნალოს? განა შეიძლება ამაზე გაჩუმება? არამც და არამც! მკურნალო, განიკურნე თავი შენი და შემდეგ იფიქრე სხვის კურნებაზე! თორემ სხვანაირად რა გამოვა - ბრმამ თუ ბრმას უწინამძღვრა, განა ორივენი უფრსკულში არ გადაიჩეხებიან?

აი, ჩემი მოკლე აღსარება. ხომ არ შეშინდით და დაბრკოლდით? დაბრკოლების გასაქარწყლებლად იმას გეტყვით, რომ წმინდა ეფრემ ასურისა და ნეტარი ავგუსტინეს აღსარებებზე ქრისტიანული თაობები იზრდებოდა. ასევე, იმასაც შეგახსენებთ, რომ ყველა დიდი წმინდა მამა საკუთარ თავს ყველაზე ცოდვილად მიიჩნევდა. მე მათ, რასაკვირველია, ვერ გავუტოლდები, მაგრამ თქვენთვის ერთი რამის გამოაშკარავება მინდა: მოძღვარი შუამავალი და დამაკავშირებელი უნდა იყოს ღმერთთან თავისი ქცევით, სიტყვითა და ღვთისგან ბოძებული მადლით. თუმცა ისიც ისეთივე ადამიანია, როგორიც თქვენ და მასაც ნაკლოვანებები აქვს. ისიც, თავის მხრივ, რაღაცისგან განკურნებასა და შველას ითხოვს. მასში ღვთისგან ბოძებული მადლი საიდუმლოს აღსასრულებლად ყოველთვის იქნება. თუმცა მან შეიძლება სიტყვა და ქცევა გაამრუდოს, იმიტომ რომ ისიც ისეთივე ადამიანია, როგორიც თითოეული თქვენგანი.

გასათვალისწინებელია, რომ წმინდა მამათა მიერ წარმოთქმული ყოველი ლოცვა მთლიანად მათ ცოდვილ ბუნებაზე მიგვანიშნებს. აქედან გამომდინარე, მოძღვრების მიმართ უნდა შევინარჩუნოთ ჯანსაღი და ზომიერი დამოკიდებულება. ნუ მოვთხოვთ მათ ისეთ რამეს, რაც მათ ადამიანურ შესაძლებლობებს აღემატება, რადგან ამით, უპირველეს ყოვლისა, ჩვენ დავზარალდებით.

ჩვენ განვიხილეთ მოძღვართან დაკავშირებული ორი მნიშვნელოვანი გარემოება: პირველი - მორწმუნე საზოგადოებისთვის მოძღვრის აუცილებლობა და მეორე - მოძღვართა ნაკლოვანებები. აღნიშნულ ფაქტორთა გათვალისწინებით შესაძლებელი ხდება მორწმუნე საზოგადოების ჯანსაღი ქრისტიანული ცხოვრება. დაინახა რა ადამიანმა ეკლესიისა და, აქედან გამომდინარე, მოძღვრის საჭიროება, რჩება ერთი - შეარჩიოს სულიერი მოძღვარი. სწორედ ეს ნაბიჯი განსაზღვრავს ჩვენს სულიერ მომავალს, ამიტომაც წმინდა მამათა რჩევა-დარიგებებისკენ მივმართოთ ჩვენი ყურადღება: "ყველა მღვდელს პატივი ეცი, მაგრამ კეთილთან იარე"; ან მეორე: "შენს ხელმძღვანელად ის აირჩიე, ვინც თავისი ცხოვრების წესით უფრო ასწავლის, ვიდრე იმით, რაც მისგან ესმით". აი, საკმაოდ მნიშვნელოვანი გარემოება სულიერი მოძღვრის არჩევის დროს, რაც ხშირად უგულებელყოფილია და აქცენტი ავტორიტეტულ, ტკბილად მოსაუბრე, წარმოსადეგი გარეგნობის, გავლენიან და სხვა გარეგნული ნიშნებით გამორჩეულ ღვთისმსახურებზე კეთდება. თუმცა აღნიშნული გარემოებები შემაფერხებელ ფაქტორებს კი არ წარმოადგენს მოძღვრის არჩევისას, არამედ არასაკმარის პირობებს სულის განკურნების მსურველისთვის.

ამრიგად, მოძღვარს ჩვენ უნდა მივანიჭოთ მისი კუთვნილი ადგილი - რასაც მოვითხოვთ მისგან, იმასვე მივიღებთ: თუ ჭრილობის მოშუშებას ვსაჭიროებთ, მას ჩვენთვის სასარგებლო მალამო უნდა ჰქონდეს; თუკი არ აქვს, მაშინ უკეთესი მკურნალი მოვიძიოთ, რომელიც ჩვენი დაავადების კურნებას უკეთესად მოახერხებს და ღმერთთან მისასვლელ გზაზე გვიწინამძღვრებს.