"მამაო ჩვენო" არის ლოცვა, რომელიც თავად უფალმა გვასწავლა. "ხოლო თქვენ ესრეთ ილოცევდით", - ამბობს უფალი და გვთავაზობს ლოცვის ღვთაებრივ მაგალითს. პატარაა უფლის ეს ლოცვა, მაგრამ მაცხოვრის მთელ სწავლებას მოიცავს, გვახსენებს ყველა მის შეგონებასა და მოძღვრებას ისე, რომ იგი ჭეშმარიტად "შემცირებული სახარება" არის. და მართლაც, რომელი ლოცვა შეიძლება იყოს უფრო მოქმედი ზეციური მამის წინაშე, ვიდრე ის, რომელიც თვით უზენაესი მამის მხოლოდშობილი ძის წმინდა ბაგეებით გამოითქვა?"

წმინდა მღვდელმოწამე გრიგოლ ფერაძე წერს: "მამაო ჩვენო" არაა მხოლოდ ლოცვა, არამედ იმავე დროს პროგრამაა, მოქმედება ყოველი წევრის ქრისტეს ეკლესიის - ესაა მანიფესტი ჩვენი სარწმუნოების, ესაა ანდერძი იესო ქრისტესი, მოცემული მის მიერ და სწორედ ამ ანდერძის წაკითხვა, მასში ღრმად ჩახედვა და დაფიქრება ვალია თითოეული ჩვენგანის..."

ამ საკითხზე გვესაუბრება თბილისის წმინდა კვირიკესა და ივლიტას სახელობის ტაძრის მღვდელმსახური მამა ზურაბ მჭედლიშვილი:

- "მამაო ჩვენო" სრულად მოიცავს ღვთის დამოკიდებულებას ადამიანისადმი, ასწავლის მას სრულყოფისკენ სწრაფვას, უფალთან ურთიერთობას, აცნობიერებინებს საკუთარ მდგომარეობას და ამავდროულად მიუთითებს ღმრთის შვილად გახდომის გზას. ეს ლოცვა მთლიანად მოიცავს ღვთის განკაცებასა და ადამიანის განღმრთობას. იგი ხშირად უნდა ვიკითხოთ გულითა და გონებით, რადგან ამ დროს წარმოჩნდება მრავალი ჩვენი მანკიერება და მათგან განკურნების არსებითი გზაც. რაღა თქმა უნდა, გაცნობიერებულად უნდა ვიკითხოთ "მამაო ჩვენო", რათა შედეგიც მივიღოთ სულიერი სრულყოფილების გზაზე.

- უფალმა თავად გვასწავლა, თუ რა უნდა ვითხოვოთ მისგან, რადგან ადამიანმა ზოგჯერ არ იცის, რა არის მისთვის ჭეშმარიტად სასიკეთო.

- უფლის მოქმედება ყოველთვის ადამიანის სიკეთისთვისაა განსაზღვრული. ადამიანმა ცოდვით დაცემის შემდეგ დაკარგა აღთქმა ჭეშმარიტი სიკეთისა, რაც მისთვის სამოთხეში ყოფნა იყო. აქედან მოყოლებული მისთვის გაუგებარი გახდა უფალთან სამარადჟამო ყოფა და მისი გონება წარმავლობისკენ მიიდრიკა. სწორედ ეს წარმავალი ყოფა ეღობება მის მარადიულობისკენ სვლას, თუმცა ამას ყველა ადამიანი თავისივე ნებით სჩადის, როგორც წმინდა მამები ამბობენ: ადამში ყველა ადამიანმა შესცოდა. ჩვენი სისუსტის გამო ჭეშმარიტებისკენ ლტოლვა შენელებულია, არ ძალგვიძს უფალთან ურთიერთობა და აღარც კი გვახსოვს, რომ სწორედ ამ გზით შეიძლება ჩვენი სრულყოფა. "მამაო ჩვენო" სწორედ ის საშუალებაა, რომელიც ჭეშმარიტების გზაზე გვაყენებს.

- რა ძალა აქვს გულით ლოცვას?

- როგორც წმინდა მამები ამბობენ, ლოცვა უფალთან საუბარია. ყოვლის შემოქმედ უფალს კი მუდამ სიმდაბლით, სიყვარულით, პატივისცემითა და მოკრძალებით უნდა მივმართოთ. ერთი მეორეს იმიტომ მიმართავს, რომ იცის, მისი ცოდნა რომელიმე კონკრეტულ საკითხში მას დაეხმარება. იგი ათასგვარად იმდაბლებს თავს და პატივისცემას გამოხატავს. აბა, დავაკვირდეთ საკუთარ თავს... იქნებ ხშირად კადნიერად მივმართავთ უფალს და გაუაზრებლად მოვითხოვთ მისგან ათასგვარ რამეს, რაც გვგონია, რომ იმ მომენტისთვის გვჭირდება. მაცხოვარი მოციქულებს და თითოეულ ჩვენგანს შეახსენებს, რომ ბავშვური გულწრფელობის, უფროსებისადმი ალალად მინდობის, უფალთან მათი დამოკიდებულების მსგავსად შესაძლებელია ცათა სასუფევლის ხილვა. ბავშვური თხოვნა-ვედრება ნებისმიერი ასაკის ადამიანს გაულღობს გულს. აი, ასეთი ურთიერთობაა უფალთან საჭირო.

- იესო ქრისტეს ლოცვის პირველი სიტყვაა - მამა, რაც გულისხმობს, რომ ჩვენი მისწრაფების სუბიექტი, ჩვენი ცხოვრების მიზანი უწინარესად ღმერთი უნდა იყოს. როგორ შესაბამისობაშია ღმერთთან მამულისა და მოყვასის სიყვარული?..

- მაცხოვრის მიერ მოტანილი პირველი სიტყვა - მამა კაცობრიობას შეახსენებს, რომ უფალი მარადიული მამაა ყოველივესი. ადამიანი, თავისი არსებით, ხატებაა ღვთისა, თუმცა მისი გონება, შეგნება ემალება მამის არსებას, გაურბის მასთან ურთიერთობას. ლოცვის ამ პირველივე სიტყვით მაცხოვარი მიაპყრობს ჩვენს ყურადღებას ღვთისკენ. იმის გასაგებად, თუ ვინ ვართ, უნდა ვიცნობდეთ მამას, მამას კი მხოლოდ მაშინ შევიმეცნებთ, როცა დავიწყებთ მისდამი მიმსგავსებას. სწორედ ამ სულიერი ზესვლის დროს შევიმეცნებთ, თუ რამდენად ღირსეულები ვართ, რამდენად სიკეთით და სიყვარულით ვართ შექმნილნი. ამ დროს ადამიანი თავადვე ხდება სრული სიკეთესა და სიყვარულში, განიცდის ამ ყოველივეს, რის შემდეგაც იცის, რომ არსებითი მიზანი ადამიანის მოვლინებისა, მისი ცხოვრებისა ღვთისკენ სვლაა. ასეთი ზესვლის დროს კაცი სიბრძნით ივსება, რადგან უფალთან თანაზიარყოფა მასაც ასეთად აყალიბებს.

თავად უფალი გვასწავლის, რომ ქრისტიანობა ორ ძირითად მცნებას ემყარება - სიყვარული ღვთისა და სიყვარული მოყვასისა. მაცხოვრის განკაცებით ორივე მცნება განხორციელდა: მამისადმი უსაზღვრო სიყვარულის გამო იესო ქრისტემ მისივე ნება აღასრულა და განკაცდა. ამავდროულად, ეს მოხდა კაცობრიობისადმი სიყვარულის გამო, რათა გამოეხსნა იგი. უფლის სიყვარული ადამიანის სიყვარულში უნდა გამოიხატებოდეს, სამშობლოს სიყვარული იქნება ეს თუ კაცობრიობისა, ასეთ სიყვარულში ხორციელდება ღვთის სიყვარული. მას მხოლოდ მაშინ აღასრულებ, როცა სხვა ადამიანის საცხოვნებლად გაწირავ თავს. ეს ორი სიყვარული - ღვთისა და მამულისა უერთმანეთოდ შეუძლებელია და ერთმანეთში ხორციელდება.

- წმინდა წერილის არაერთ ადგილას ღმერთი ჩვენს მამად არის წოდებული ("მამა ობოლთა და მსაჯული ქვრივთა"). ეს უპირატესობა (უფლის მამად წოდებისა) ძველი აღთქმის ადამიანებს არ ჰქონდათ, მხოლოდღა ახალი აღთქმის შვილებს მიენიჭათ. რამდენად დიდი მადლი, წყალობა და პატივია ის, რომ უფალმა მოგვცა ნება, მას მამა ვუწოდოთ და რამდენად ნეტარია კაცი, ვინც უფალს მამად იცნობს?

- ძველი აღთქმის ადამიანი სჯულდებითი ცხოვრებით ცხოვრობდა. პავლე მოციქული წერს: "სჯულითა კაცი ვერ ცხონდების, არამედ რწმენით". რწმენა ღვთის შეგნებას, მის სიყვარულს წარმოადგენს. მაცხოვრის განკაცებით ადამიანი ღვთის შვილად დგინდება. განკაცება გამოხატავს ღვთის დამოკიდებულებას ადამიანებისადმი. პავლე მოციქული ამბობს: "რამეთუ არა მიგიღებიეს სული იგი მონებისაი, რათამცა კვალად გეშინოდა, არამედ მიგიღებიეს სული იგი შვილებისაი, რომლითა ვღაღადებთ: აბბა, მამაო!" (რომაელთა მიმართ ეპისტოლე, 8,15). ეს მდგომარეობა ღვთისმიერი საჩუქარია. ვერც ერთი ადამიანი ვერ ცხონდება ღვთის განკაცების გარეშე. ქრისტეში ყველა კაცი ღმრთის შვილად იბადება, მამასთან ერთად სამარადჟამოდ ნეტარებაში იქნება. ეს მდგომარეობა, ძველი აღთქმის ადამიანის მდგომარეობასთან შედარებით, განუზომლად აღმატებულია. ძველი აღთქმის წინასწარმეტყველება განჭვრეტაა ქრისტესი, ხოლო ახალი - განხორციელება, სუფევა მისი. წმინდანად შერაცხულნი არსებითად ღვთის შვილნი არიან, რომელთაც სამარადჟამო პატივი მოიმუშაკეს.

- ღმერთს მამას რომ ვუწოდებთ, ამით მისდამი ჩვენს სიყვარულს ვადასტურებთ. რამდენად გვმართებს ზრუნვა იმისათვის, რომ ვიყოთ ამ სახელის წარმოთქმის ღირსნი, ანუ როგორ გავამართლოთ შვილის სახელი და გავწიოთ ღირსეული შვილობა?

- ყოველი ადამიანი ღვთის შვილობისკენ არის მოწოდებული, ყოველი ადამიანი თანაბარი სიყვარულით უყვარს უფალს და თავისი განკაცებით ის სამარადჟამო შვილობას გვთავაზობს. ამხელა სიყვარულის მიღებას ისევ სიყვარულითა და მადლიერებით თუ შეძლებს ადამიანი. უფლის მამად სახელდება მხოლოდ სიტყვით არ უნდა შემოიფარგლოს. ქრისტიანობა რელიგიური ცხოვრებაა, როდესაც ადამიანი თავის თავში ახორციელებს ღვთის მცნებებს. რამდენადაც სრულყოფს იგი საკუთარ თავს ღვთის სიყვარულში, იმდენად განიცდის ღვთის შვილობას. თუ ქრისტიანულად არ ვცხოვრობთ, თავისთავად, უღირს შვილებად ვრჩებით და უფალიც ჩვენს მიმართ ისე მოქმედებს, როგორც მამა ურჩი შვილისადმი - მცირედი წყრომით, რათა მიგვახვედროს ჩვენი შეცდომა.

წმინდა იოანე ოქროპირი ამბობს: "რომელმან ხადოს ღმერთსა მამად, ერთითა ამით სიტყვითა ყოველსავე ახსენებს და აღიარებს: მოტევებასა ცოდვათასა, და ხსნასა სატანჯველთაგან, და სიმართლესა, და სიწმინდესა, და გამოხსნასა, და შვილებასა ღმრთისასა, და მკვიდრობასა სასუფევლისასა, და ძმად მხოლოდშობილისა წოდებასა, და სულისა წმიდისა მონიჭებასა და სხვათა მათ მიუთხრობელთა კეთილთა სიმრავლესა, რომელნი აჩუენნა ჩვენზედა ღმერთმან. რამეთუ რომელი არა ღირს ქმნილ იყოს ამას ყოველსა, ვერცა ძალუძს მას წოდებად ღმრთისა მამად თვისსა. ორკერძოვე უკვე აღამაღლნა გონებანი მსმენელთანი უფალმან, დიდებულებისათვისცა მამად მათდა წოდებულისა და სიმრავლისათვისცა დიდთა მათ და მოუგონებელთა ნიჭთასა, რომელთა ღირს იქმნეს საკვირველითა მით შვილებითა". როგორც ვხედავთ, ღვთის მამად წოდება უდიდესი პატივია ადამიანისთვის, მეტიც, მაცხოვარი მას მხოლოდშობილის ძმად მოიხსენიებს. თავადვე ამბობს: "რომელმან ყოს ნებაი მამისა ჩემისა ზეცათაისა, იგი არს ძმაი და დაი და დედაი ჩემი" (მათე, 12,50). აი, ასეთ ღირსეულ მდგომარეობამდე აჰყავს მაცხოვარს ადამიანი, მაგრამ თუ იგი თავისი ცხოვრებით შერყვნის უფლისგან ბოძებულ პატივს, წაერთმევა უფლება ღვთის შვილობისა.

- რატომ ვამბობთ: "მამაო ჩვენოს" და არა "მამაო ჩემოს"? რადგან ღმერთი ყველას მამა და პატრონია, ხომ არ ნიშნავს ეს იმას, რომ მთელი კაცობრიობა ერთი დიდი ოჯახი ვყოფილვართ? რას გვავალებს ამით უფალი, რისკენ მოგვიწოდებს?

- ღმერთის გადაწყვეტილება ადამიანის ბუნების გამოხსნაა, რაც ბუნებრივად მოიცავს ადამიანების ურთიერთსიყვარულს და ერთმანეთისთვის აღვლენილ ლოცვას. რადგან ადამიანი ცოდვისკენ არის მიდრეკილი, "მამა ჩემოს" წარმოთქმა მას უფრო მეტად განუვითარებდა ეგოიზმს. მხოლოდ საკუთარ თავზე ზრუნვითა და სხვისი უგულებელყოფით ადამიანი გულმოწყალების, მოყვასის სიყვარულისა და თანადგომისგან დაიცლებოდა. ასეთი ადამიანის ცხონება კი შეუძლებელია.

- ჩვენ გვყავს ხორციელი მამა მიწაზე, ვინც ჩვენზე ზრუნავს ადამიანური შესაძლებლობებით, მაგრამ, ამავე დროს, გვყავს მამა ზეცაში ("რომელი ხარ ცათა შინა"), ჩვენს ჭეშმარიტ სამშობლოში. ამის შეგნება რამდენად გვამაღლებს მიწიერი სინამდვილიდან და გვასწავლის, მზერა მივმართოთ ზეცისკენ?

- უფალი ბუნებით ყველგანმყოფია და ამავე დროს არსად არ არის. არ არსებობს ადგილი, რომელიც მის არსებას მოიცავს, ის მადლითაა ყველგან, უფრო ზუსტად, ყოველივე მის მადლშია. ადამიანიც ყოველთვის შემოქმედს უნდა მიაპყრობდეს გონებით მზერას და იგი მიწიერიდან, წარმავლიდან სამარადჟამოსკენ, უფლისკენ უნდა მიმართოს. საკუთარი ცხონება თავადვე უნდა მოიპოვო, რაღა თქმა უნდა, უფლის შეწევნით. ადამიანის მოქმედების გარეშე შეუძლებელია ვნებებისგან განთავისუფლება, განწმენდა. რამდენადაც განიწმინდება ადამიანი, იმდენად მეტი შესაძლებლობა აქვს ცათა სასუფეველში დამკვიდრებისა, რადგან არა ადგილი მიანიჭებს მას ნეტარყოფას, განსაზღვრავს მის სულიერ მდგომარეობას, არამედ სულიერი მდგომარეობა განსაზღვრავს მის ადგილს ამქვეყნიდან გასვლის შემდეგ. ამიტომ ყოველთვის საქმით უნდა ცდილობდეს მამისკენ სვლას.

- რას გვავალებს სახარებისეული სიტყვები: "იყვენით თქვენ სრულ, ვითარცა მამაი თქვენი ზეცათაი სრულ არს?"

- ადამიანის სრულქმნა სიყვარულში ხდება. უფალიც სიყვარულს მოგვიწოდებს: "შეიყუარო უფალი ღმერთი შენი ყოვლითა გულითა შენითა და ყოვლითა სულითა შენითა და ყოვლითა გონებითა შენითა", "შეიყუარო მოყვასი შენი, ვითარცა თავი თვისი" (მარკოზი 12,30-31). ყველა ჩვენგანი საკუთარი ცოდვებით, აზრებით, წარმოსახვით, ურწმუნოებით ყოველდღიურად რამდენჯერ შეურაცხყოფს უფალს... მან ხომ წინასწარვე იცოდა, ვიდრე განკაცდებოდა, როგორ მოექცეოდა მას ადამიანი. მაგრამ უსაზღვროა ღვთის სიყვარული - რითაც დასაჯა ადამიანმა იესო, სწორედ იმითვე მოუტანა ადამიანს სამარადჟამო სიცოცხლე და ჯვარზე დაამსჭვალა სიკვდილი. უფალს უყვარდა ისინი, ვინც მას აწამებდა და უკანასკნელ ამოსუნთქვამდე ლოცულობდა მათთვის. ის ლოცულობდა პავლე მოციქულისთვის, როდესაც თავად სავლე ქრისტიანების ქვით ჩაქოლვისკენ მოუწოდებდა ხალხს. შემდგომში პავლე მოციქულიც ბევრჯერ იქნა "დაკრებილი ქვითა" ქრისტეს სიყვარულისთვის. აი, ასეთი სიყვარულისკენ მოგვიწოდებს უფალი ადამიანებს - სრულნი, ვითარცა ღმერთი, მოწამენი, მართალნი, წმინდანნი. გზა ძნელია, თუმცა არა შეუძლებელი; მისი გავლა შესაძლებელია უფალთან ერთად.

- როდესაც ამ ლოცვას ცხოვრებაში არ ვიყენებთ, რა გვაკლდება ამით, რამდენად აისახება ეს თითოეულის სულიერ მდგომარეობაზე, ზოგადად ერის ცხოვრებაზე?

- როცა ადამიანი არ ლოცულობს, არ მიმართავს უფალს, როგორც მამას, აკლდება მის შვილობას, მადლს, სიყვარულს, იცლება სიკეთისგან და იფიტება. უფლისგან ზურგშექცეულ და მადლს მოკლებულ ადამიანს გზა ათასგვარი უკეთურებისკენ ეხსნება... რაც უფრო მეტია ამგვარი ადამიანი ქვეყანაში, მით რთულია ასეთი ქვეყნისა და ერის ცხოვრება. ასეთ გარემოში შემდგომი თაობაც ურწმუნო და ლოცვის მადლს მოკლებული იზრდება, რაც მეტად ამძიმებს ჯერ ოჯახისა და შემდეგ ქვეყნის ცხოვრებას.

- ფსალმუნში წერია: "ვითარცა სწყალობს მამა შვილთა, ეგრეცა შეიწყალა უფალმა მოშიშნი მისნი". სახარებაში კი უფალი ბრძანებს: "თუკი თქვენ, ცოდვილებმა, იცით, რა უნდა მისცეთ თქვენს შვილებს, მით უფრო ზეციურმა მამამ". რამდენად დიდი ნუგეშია ამის შეგნება ქრისტიანისთვის?

- უფალი მარად ადამიანისთვის ზრუნავს და მისი ყოველი გადაწყვეტილება ადამიანის სიკეთეს ემსახურება, რადგანაც მთავარი მიზანი კაცის ცხონებაა და ყველა დანარჩენი - საშუალება მის მისაღწევად. თუ ჩვენი ნება-სურვილი არ სრულდება, სულაც არ ნიშნავს იმას, რომ უფალი ჩვენზე არ ზრუნავს. მან უკეთ უწყის, რა არის ჩვენთვის სიკეთის მომტანი და რა - საზიანო. ჩვენი სურვილის დაუკმაყოფილებლობით გამოწვეული განცდა რომ ჩაივლის, ისეთი რამ გვეძლევა ღვთისგან, რომ მერეღა ვხვდებით: ის, რასაც მანამდე ვითხოვდით, არასწორი და შეუსაბამო იყო ჩვენთვის. ამდენად, მადლობა უფალს, რომელმაც დიდ განსაცდელს აგვარიდა. როდესაც მადლიერების განცდა უჩნდება კაცს, ძალზე ბევრს ნიშნავს. უპირველესად, ეს არის უდიდესი ნუგეში მორწმუნისთვის, რადგან იცის, რომ მასზე თავად ყოვლისშემძლე უფალი ზრუნავს.

- "იყავნ ნება შენი" - ვთხოვთ უფალს. მართლაც, ღვთის ნებას მინდობილი სული სიმშვიდეს გრძნობს. როგორ აისახება ღვთის ნების წინააღმდეგ სვლა პიროვნების, ერის მდგომარეობაზე?

- თუკი ადამიანის ნება ეწინააღმდეგება ნებას უფლისას, რომელიც სრული სიკეთეა თითოეული კაცისთვის, მაშინ მისი ყოველი გადაწყვეტილება თავისთავად არასრულფასოვანი ხდება და მალე იმკის საკუთარი საქციელის შედეგს ათასი აგრესიის, ეკოლოგიური კატასტროფის, იმუნური დაავადებების, ნარკომანიის სახით. სამწუხაროდ, კაცს ვიდრე დიდი უბედურება არ დაატყდება თავს, მანამდე არ ახსოვს უფალი. ღვთისადმი წინააღმდეგობას ბოროტების მეტი არაფერი მოაქვს როგორც ცალკეული ადამიანისთვის, ასევე ერისა და მთელი კაცობრიობისთვის.

- რა იგულისხმება "პური არსობისაში", რას ვითხოვთ ამით უფლისგან და რატომ ვითხოვთ მხოლოდ დღევანდელი დღისთვის?

- "პური არსობისა" სხვადასხვა მამათა მიერ სხვადასხვანაირად განიმარტება. ზოგი ყოველდღიურ საზრდოდ მოცემულ პურად თვლის, ზოგი არსობრივ, სამარადჟამო პურად მიიჩნევს. ადამიანი, თავისი ბუნებით, ხორცისა და სულის მქონედაა შექმნილი, ამიტომ ხორცს, როგორც წარმავალს, ყოველდღიური საზრდო ესაჭიროება, რათა იცოცხლოს, სამარადჟამო საზრდელი კი სულისთვის აუცილებელია დაუსაბამო ცხოვრებისთვის. მაცხოვარი თავის თავს პურს უწოდებს: "მე ვარ პური არსობისა" (იოანე, 16-48), "ესე არს პური, რომელი ზეცით გარდამოხდა, უკუეთუ ვინმე ჭამოს მისგან, არა მოკუდეს. მე ვარ პური ცხოველი, რომელი ზეცით გარდამოვხედ. უკუეთუ ვინმე ჭამდეს ამის პურისაგან, არა მოკუდეს, არამედ ცხოვნდეს უკუნისამდე და პური, რომელი მე მივსცე, ხორცი ჩემი არს, რომელსა მე მივსცემ ცხოვრებისთვის სოფლისა" (იოანე, 6,50-51). სწორედ ამიტომ ადამიანი უნდა ღებულობდეს ქრისტეს, როგორც ცხოვრების არსს, არა მარტო სარწმუნოებით, არამედ საეკლესიო საიდუმლოებების მიღებით, მასთან მუდმივი თანაზიარყოფით.

- ღმერთი თითქოსდა ჩვენთან (უბრალო მოკვდავებთან) პირობას დებს და ჩვენ მიერ სხვათა ცოდვების მიტევების სანაცვლოდ თავად გვპირდება ცოდვების მიტევებას. მიტევება ყველას გვიჭირს. ამიტომ ამ მუხლის წარმოთქმა, გარკვეულწილად, გვაბრკოლებს. გამოდის, რომ თუ ჩვენ არა ვართ მიმტევებელნი, ეს ლოცვა სასჯელად გვექცევა.

- როდესაც ადამიანი სწორად ვითარდება სარწმუნოებაში, გარე სამყაროსთან დამოკიდებულებას ცვლის. უფრო მეტად აფასებს ღვთისგან ბოძებული ცხოვრების თითოეულ წუთს და სინანული უჩნდება განვლილი არარელიგიური ცხოვრებისა და აზროვნების გამო. სულის ცხონებაზე მოფიქრალს, რომელიც მუდმივად საკუთარ სულში იხედება და ცდილობს ჩამოიშოროს ვნებები, საჭიროების დონემდე მიიყვანოს მიწიერი მოთხოვნილებები, აღარ უჩნდება სხვათა განკითხვის სურვილი, რადგან იცის, რომ ისიც მასავით სუსტია, ხდება დამთმობი, თავმდაბალი, მიმტევებელი. თუ ადამიანს პატიება არ შეუძლია, მაშინ იგი ვერც საკუთარ ცოდვას განიცდის, მოკლებულია სიმდაბლესა და სიყვარულს. სინანულის უცოდინარს არც მიტევების მადლი უგემია. ამ მუხლის წარმოთქმა: თუ გვაბრკოლებს, დავფიქრდეთ იქნება მხოლოდ სახელად ვართ ქრისტიანები და არა ჩვენი ცხოვრებით.

- განსაცდელისას ადამიანი უკეთ ხედავს თავის სისუსტეს და მფარველს ეძებს... დღეს ჩვენს ერს განსაცდელის ჟამი უდგას. როგორ შევებრძოლოთ მას და რამდენად გვმართებს კეთილშემწედ დავიგულოთ უფალი?

- დიდი განსაცდელი რომ დაატყდება თავს ურწმუნოს და გრძნობს ყველა რესურსის ამოწურვას, საკუთარ უძლურებას, რომ აღარაფრის შეცვლა ძალუძს, რწმენა უძლიერდება. აფხაზეთის დაკარგვის (დროებითი დაკარგვის) შემდგომ საკუთარ კერიას მოწყვეტილი ადამიანების დიდი ნაწილი სწორედ დევნილობაში დაახლოვდა უფალთან, რამაც საქართველოს ეკლესიას მიძინებული მრევლი და მრავალი ღირსეული მღვდელმსახური აჩუქა. ასე რომ, განსაცდელს თან ახლავს დიდი სულიერი წინსვლა და ამ გამოცდას ყოველთვის სასიკეთო დასასრული აქვს. დღეს მრავალი ადამიანი ერთიანდება ღვთის რწმენით და უფრო მეტი გულმოდგინებით ლოცულობს. საქართველოს მთელი ისტორია და თავად მისი არსებობა ღვთის ერთ-ერთი აშკარა სასწაულია! დედა ღვთისა კვლავაც დაიცავს და დაიფარავს თავის წილხვედრ ივერიას ბოროტებისგან.

- ამ ლოცვის სათავეში დგას მამა ღმერთი, ბოლოს კი - ბოროტი. აქ ჩანს ადამიანის მიზანი, რომელიც ბოროტების ძლევაში მდგომარეობს. ბოროტისგან ხსნა კი ადამიანს მხოლოდ ღვთის ძალით შეუძლია...

- ბოროტება, თავისი ბუნებით, სამყაროში არ არსებობს. ასეთად შეიძლება კონკრეტული სუბიექტი ჩამოყალიბდეს, როგორც ეს დაცემული ანგელოზის შემთხვევაში მოხდა. როცა ადამიანი სიკეთეს - თავის ბუნებრივ მდგომარეობას - აკლდება, მისი ყოველი განზრახვა მანკიერი, ბოროტი ხდება. როცა ვამბობთ: "მიხსენ ჩვენ ბოროტისაგან", ვგულისხმობთ დაცემული ანგელოზის მიერ დაგებულ ხლართებს, როგორც ცალკეული ადამიანის, ასევე ზოგადად, კაცობრიობის მიმართ, და ვითხოვთ მისგან გამოხსნას, როგორც ყოველდღიური მზაკვრობის, ასევე მარადიული წარწყმედისგან. ამისგან მფარველობა მხოლოდ ღვთის მადლითაა შესაძლებელი. ქრისტეში ბოროტება აღარ არსებობს, ყველა ჩვენგანს მიეცა საშუალება ბოროტებისგან სამარადჟამო განთავისუფლებისა.

- ლიტურგიაზე, ზიარების წინ, სანამ კრეტსაბმელი გაიწევა და აღსავლის კარი დაიხურება, იგალობება "მამაო ჩვენო". რა დატვირთვა აქვს ამ ლოცვას ლიტურგიის ამ ნაწილში?

- ზემოთ უკვე ვისაუბრეთ მარადიული პურის - მაცხოვრის სისხლისა და ხორცის მიღებით დაუსაბამო ცხოვრების მოპოვებაზე, როგორც ეს თავად უფალმა ბრძანა და დაადგინა. ყოველი საღვთო ლიტურგიის დროს სწორედ ჩვენი არსობის პურს ვეზიარებით ისევე, როგორც მოციქულები აზიარა უფალმა საიდუმლო სერობის დროს. ამიტომაც წარმოითქმის მართალთა ლიტურგიის დროს "მამაო ჩვენო".