ღვთისმშობელი. "ისეთი საძაგლები იყვნენ ქართველები, ღვთისმშობელმა არ იკადრა მათ განსანათლებლად წამოსვლაო", - გვამუნათებდა დეკანოზი იოანე (ვოსტორგოვი, რუსული ეკლესიისგან აწ წმინდანად შერაცხული), თითქოს არ სცოდნოდა, რომ დედა უფლისა თუმცა თვითონ არ ჩამობრძანებულა საქართველოში, მაგრამ უფლის პირველწოდებული მოწაფე, წმინდა ანდრია გამოგზავნა ჩვენს მოსაქცევად, შემდეგ კი წმინდა ნინო და ასურელი მამები. მაგრამ, ამის გარდა, უფლის დედა მრავალგზის თვითონვე მოსულა ქართველთა შესაწევნელად: გამოეცხადა ულუმბოს მთის მამასახლისს, მკაცრად ამხილა ილარიონ ქართველის გაძევებისთვის: "ვინც მათ არ შეიწყნარებს (ანუ ქართველებს), ჩემი მტრები არიანო". უფლის დედა გამოეცხადა წმინდა სოლომონ II-ის კარის მღვდელს ბესარიონ ქიოტიშვილს, რომელიც მეფის ერთგულების და რუს ოკუპანტთა წინააღმდეგ ბრძოლის ფიცს არ შეუერთდა და მკაცრად უთხრა: "ბესარიონ, ბესარიონ! რადგან ჩემს ერს ეურჩე, ისეთ ადგილას გაგგზავნი, ქართული საერთოდ ვერ გაიგონოო". მამა ბესარიონს ცოლ-შვილი მოუკვდა სამ კვირაში და ბენედიქტედ აღკვეცილი ათონის მთაზე აღესრულა, სადაც ათეულობით წელი ქართულს იშვიათად თუ გაიგონებდა.
ეს ამბავი კი მონღოლთა ბატონობის დროს მოხდა. მონღოლები ქართველთა ნაწილს თავის გვერდითაც აომებდნენ. მათ ერთიან ლაშქარს ასასინთა ციხისთვის ჰქონდა ალყა შემორტყმული. ერთი ასასინი შეიპარა მონღოლთა ნოინის, ჩაღატას კარავში, განგმირა და მიიმალა ლერწმოვანში. ქართველები მოკლავდნენო - მონღოლებმა და ქართველთა ბანაკისკენ დაიძრნენ ამოსაწყვეტად. ქართველებმა მუხლი მოიდრიკეს და ღვთისმშობელს შეწევნა სთხოვეს. ამ დროს ლერწმოვანიდან დამალული მკვლელი გამოვარდა, სისხლიანი მახვილი აღაპყრო და დაიძახა: მან ქუშტემ ჩაღატა - მე მოვკალი ჩაღატაო. იგი შეიპყრეს და თავის გამომჟღავნების მიზეზი ჰკითხეს. "ლერწმოვანში დიდებული ქალბატონი მოვიდა და მითხრა: - კაცი მოკალი და დაიმალე, შენი მიზეზით კი უამრავი ადამიანი დაიხოცება. წადი, თქვი, რომ შენ ხარ მკვლელიო და ლერწმოვანიდან გამომიყვანა. როცა მკვლელობა ვაღიარე, დედაკაცი იგი უჩინო იქმნაო. ასე იხსნა უფლის დედამ განწირული ქართველი ერი.
ეს ამბავი კი მონღოლთა ბატონობის დროს მოხდა. მონღოლები ქართველთა ნაწილს თავის გვერდითაც აომებდნენ. მათ ერთიან ლაშქარს ასასინთა ციხისთვის ჰქონდა ალყა შემორტყმული. ერთი ასასინი შეიპარა მონღოლთა ნოინის, ჩაღატას კარავში, განგმირა და მიიმალა ლერწმოვანში. ქართველები მოკლავდნენო - მონღოლებმა და ქართველთა ბანაკისკენ დაიძრნენ ამოსაწყვეტად. ქართველებმა მუხლი მოიდრიკეს და ღვთისმშობელს შეწევნა სთხოვეს. ამ დროს ლერწმოვანიდან დამალული მკვლელი გამოვარდა, სისხლიანი მახვილი აღაპყრო და დაიძახა: მან ქუშტემ ჩაღატა - მე მოვკალი ჩაღატაო. იგი შეიპყრეს და თავის გამომჟღავნების მიზეზი ჰკითხეს. "ლერწმოვანში დიდებული ქალბატონი მოვიდა და მითხრა: - კაცი მოკალი და დაიმალე, შენი მიზეზით კი უამრავი ადამიანი დაიხოცება. წადი, თქვი, რომ შენ ხარ მკვლელიო და ლერწმოვანიდან გამომიყვანა. როცა მკვლელობა ვაღიარე, დედაკაცი იგი უჩინო იქმნაო. ასე იხსნა უფლის დედამ განწირული ქართველი ერი.
წმინდა გიორგი. პაპა ბაგრატ დევნოსაძის შვილი, გიორგი, ჰყვებოდა, რაც იხილა. ზემო ვარძიაში უხვად მოდის ხილი. II მსოფლიო ომის დროს აქ ხშირად ჩამოდიოდნენ მახლობელი სოფლებიდან დამშეული ბავშვები და ამ ხილით იკვებებოდნენ. ერთხელ უკან გაბრუნებულებმა ხიდიდან დაინახეს აჩქარებით მომავალი მხედარი, რომელმაც გააფრთხილა ბავშვები, სასწრაფოდ გაეცალეთ აქაურობას, წყალდიდობაა მოსალოდნელიო. შეშინებული ბავშვები გაიქცნენ და ხიდიდან დაინახეს, როგორ გაქრა მხედარი კლდესთან. სულ მალე მართლაც მოვარდა წყალი და იქაურობა დაფარა. ბავშვთაგან ერთი მოუნათლავი იყო. მხოლოდ მან ვერ იხილა მათი მხსნელი მხედარი, დანარჩენებმა ყველამ დიანახა.
წმინდა ნიკოლოზი. 1789 წელს სოფელ არტოზანში შუამთის არქიმანდრიტმა, მოძღვართ მოძღვარმა ნიკოლოზ მდივნიშვილმა, წმინდა ნიკოლოზის ეკლესიის აშენება მოინდომა. ჩადგეს დიდი ქვის საკირე, შიგნით კაცი შეგზავნეს ცეცხლის შესანთებად. უეცრად ჩამოიქცა საკირე და კაცი დაიტანა. ამოყარეს ქვა და კაცი უვნებელი იხილეს. ჰკითხეს, როგორ გადარჩიო. მან თქვა: როცა საკირე ჩამოიქცა, მოვიდა ჩემთან ერთი მოხუცი ბერი და ზედ გადამეფარაო.
მთავარანგელოზი მიქაელი. ქართლში ერთი ციხისთვის ალყა ჰქონდა შემორტყმული წმინდა მეფე დავით აღმაშენებელს. ერთხელ მეფე თავისი კარვის კართან იდგა, მხოლოდ პერანგით იყო მოსილი. უცებ ციხიდან ვიღაცამ ისარი გამოსტყორცნა და მოხვდა მთავარანგელოზის მცირე ზომის ოქროს ხატს, რომელიც მეფეს გულზე ეკიდა და ღვთის ძალით მშვიდობიანად გადარჩა. წმინდა მთავარანგელოზმა თავის თავზე მიიღო მტრის ისარი და ქართველთ ცხებული მეფე გადაურჩინა.
ეს ამბავი XIII საუკუნეში მოხდა. თეგუთარს, აბაღა ყაენის მამას, ესმა ოპიზის მონასტრის სიმდიდრე და მისი გაძარცვა მოინდომა. ათასი მხედრით ოპიზისკენ დაიძრა. მაგრამ "არა დაიდუმნა მსჯავრმან ზენამან", წმინდა იოანე ნათლისმცემლის გამო, ვისი სახელობისაცაა მონასტერი და იქ მოღვაწე მტრისგან მოწყვეტილ წმინდა მამათა ლოცვით დაიხსნა წმინდა სავანე. მტერი დადგა იმ მთის ძირას, რომლის თავშიც ოპიზის მონასტერია აშენებული. ამ მთის ძირში, რომელსაც ძეგლს ეძახდნენ, იდგა წმინდა გიორგის ეკლესია. ისეთი ნისლი ჩამოწვა, მტერი წინ ვერ მიიწევდა. მოვარდა წვიმა, სეტყვა, ხორშაკი, მდინარესავით წამოვიდა ნიაღვარი, წაიღო თათარნი ცხენიან-კაციანად. მხოლოდ ერთი ამბის მთხრობელი გადარჩა, რომელიც ეახლა თეგუთარს და უთხრა, - იქ ღვთის სახლია და მისვლას ერიდეო.
წმინდა ბარბარე. პატრიარქი ეფრემი (სიდამონიძე) ეპისკოპოსობის ჟამს წმინდა ბარბარეს ეკლესიაში წირავდა. მაშინ ტაძარში ცოტა თუ დაიარებოდა. ერთხელ, მზის ჩასვლის ჟამს, მღვდელმთავარი ტაძარში სკამზე იჯდა, იქ მის გარდა არავინ იყო. ამ დროს შემოვიდა ქალი პატარა გოგონათი. მივიდა წმინდა ბარბარეს ხატთან, ბავშვი ზედ მიახეთქა და უთხრა: - აჰა, მოგიყვანე, თუ შეგიძლია, მოარჩინე, თუ არადა მე მაგის ყურების თავი არა მაქვს, შენც ხომ ქალი ხარ, მოკალი და გაათავეო. მეუფე ეფრემი მივიდა ქალთან და ასე უდიერად მოქცევის მიზეზი ჰკითხა. ჩემს შვილს თვალები სტკივა და ვერავინ უშველა. ახლა კი აქ მოვიყვანე თუ ღმერთი მას მოარჩენს, მისი მსახური ვიქნებიო. გოგონას თვალები არც კი უჩანდა. მეუფე მოეფერა მას, დაამშვიდა, მერე წმინდა ბარბარეს პარაკლისი გადაიხადა, წყალი აკურთხა, მისით განბანა წმინდა ბარბარეს ხატი და ნაბანით ბავშვს თვალები მოსწმინდა, დარჩენილი წყალი კი დედამისს გაატანა და ურჩია, ყოველ დილით დაებანა ბავშვისთვის თვალები. ერთხელ მეუფე ეფრემს კაბის კალთა პატარა გოგონამ მოჰქაჩა. ეს სწორედ ის თვალმტკივანი გოგონა იყო, რომელიც წმინდა ბარბარეს ლოცვით სრულიად განკურნებულიყო. დედამისმა აღთქმა აასრულა, წმინდა ბარბარეს ეკლესიის მრევლი გახდა და სიცოცხლის ბოლომდე ემსახურებოდა ტაძარს.
