ბიზანტიურ სვინაქსარში: არის ხსენება ღირსისა რომილე ვიდინელისა, ათონელისა, და მისთანა: ნესტორისა, მარტინესა, დანიელისა, სისოსი, ზოსიმესი და გრიგოლისა (XIII-XIV)

წმინდა რომილე დაიბადა ვიდინეში, ბერძენისა და ბულგარელის ოჯახში. მშობლებმა რუსკოს (ასე ერქვა ერისკაცობაში) კარგი განათლება მისცეს. ყმაწვილი თავისი ცოდნით ანცვიფრებდა ყველას. როცა დრო დაუდგა, მშობლებმა მისი დაქორწინება გადაწყვიტეს, მაგრამ რუსკო ქალაქ ტირნოვოში გაიქცა და თავი ოდიგიტრიას მონასტერს შეაფარა, სადაც აღიკვეცა კიდეც რომანის სახელით. თავისი უსაზღვრო მორჩილებით, ღვთის წინაშე კრძალვით, ბრძნული თავმდაბლობითა და კაცთადმი, განსაკუთრებით სნეულებისადმი სიყვარულით, გაიცნო ის ტირნოვოს ბერ-მონაზვნობამ, და მას "კალო რომანი" დაარქვეს, რაც ქართულად "კეთილ რომანს" ნიშნავს.

მან ერთხელაც შეიტყო, რომ უდიდესი მოსაგრე, წმინდა გრიგოლ სინელი რომის იმპერიისა და ბულგარეთის სამეფოს საზღვარზე მდებარე პარორიის სავანეში დასახლდა, მან ყველა დაუტევა და მონაზონ ილარიონთან ერთად იქ წავიდა. წმინდა გრიგოლმა მიიღო მოწაფეობის მსურველნი და მათ სამორჩილო საქმეები ჩააბარა.

თურქების შემოსევებმა, ავაზაკების თავდასხმებმა და ღირსი გრიგოლის გარდაცვალებამ ის აიძულა ბულგარეთის სიღრმეში დასახლებულიყო. მაგრამ დაყუდებისა და პარორიის ტიპიკონის წყურვილმა, უკან სავანეში დააბრუნა. თუმცა თურქების შემოსევების შემდეგ ღირსი მამა ათონზე გადასახლდა და იქ შეიმოსა დიდი სქემა რომილეს სახელით. იქ, მელანიად წოდებულ ადგილას.

მის გარშემო დიდი საძმო შეიკრიბა. 1371 წელს მდინარე მარიცესთან თურქებთან ომში ქრისტიანების საშინელი მარცხის მერე, წმინდა რომილე იძულებული გახდა ათონი დაეტოვებინა და დრაჩას ახლოს ავლონში დასახლდა. შემდეგ კი საცხოვრებლად რავენიცას ამაღლების მონასტერში გადავიდა, სადაც მალევე აღესრულა 1375 წლის 16 იანვარს.
...................

ხატის წყარო