წმინდა ამბროსი და არიანელები

არიანელებს მფარველობდა დედოფალი იუსტინა, ვალენტინიანე I-ის მეორე ცოლი, მაგრამ, საბედნიეროდ, მისი გავლენა მაინცდამაინც ძლიერი არ ყოფილა.

ერთხელ ორმა არიანელმა კაცმა, იმპერატორ გრაციანეს მესაწოლეებმა, მოინდომეს, საჯაროდ გაპაექრებოდნენ წმინდა ამბროსის სარწმუნოების საკითხებზე; სიტყვიერი პაექრობის საგანი უფალ იესო ქრისტეს ხორციელ-ქმნა უნდა ყოფილიყო. დათქმულ დროს წმინდა ამბროსი, მორწმუნე ერთან ერთად, ეკლესიაში ელოდებოდა მათ. იგი მზად იყო გაპაექრებოდა მწვალებლებს და სავსებით დარწმუნებული იყო თავის გამარჯვებაში, რადგან სულიწმიდის მადლით იყო აღვსებული. მაგრამ ხსენებული არიანელები, თავიანთი ამპარტავნობის გამო და იმისთვისაც, რომ შეურაცხყოფა მიეყენებინათ მართლმადიდებელი მღვდელმთავრისათვის, არ გამოცხადნენ პაექრობაზე, - ქალაქგარეთ სასეირნოდ გაემართნენ ცხენებზე ამხედრებულნი. როცა ერთ-ერთ შემაღლებულ ადგილას ავიდნენ, ცხენები რატომღაც დაუფრთხათ, ორთავე გადმოცვივდნენ და სასიკვდილოდ დაიმტვრნენ.

წმინდა მღვდელმთავარი დიდხანს ელოდა მათ, ბოლოს, რაკი დაინახა, რომ არავინ მოდის, ამბიონზე ავიდა და საყოველთაოდ ცნობილი ქადაგებით მიმართა მორწმუნე ერს უფალ იესო ქრისტეს განხორციელების შესახებ.

ქრისტიანობის ქომაგი და წმინდა ამბროსის პატივისმცემელი იმპერატორი გრაციანე

იმ დროს, როდესაც აღმოსავლეთში არიანელთაგან მართლმადიდებელთა დევნა იყო გაჩაღებული, დასავლეთის ეკლესია კეთილდღეობით ცხოვრობდა. ვალენტინიანე ზრუნავდა ქრისტიანობაზე, თუმცა არც წარმართებს ავიწროებდა – მათ თავისუფლად შეეძლოთ თავიანთი რიტუალების ჩატარება, მხოლოდ შელოცვები ეკრძალებოდათ. ვალენტინიანეს შემდეგ ტახტზე ავიდნენ მისი ვაჟები: გრაციანე და ჯერაც უმწიფარი ყრმა – ვალენტინიანე II. გრაციანემ აღმოსავლეთი თეოდოსის ჩააბარა, თვითონ მილანში დასახლდა და დასავლეთის პროვინციებს მართავდა. ის ქრისტიანულად იყო აღზრდილი, ხელმძღვანელობდა მილანის დიდი ეპისკოპოსის ამბროსის რჩევებით და კეთილსინდისიერად ცდილობდა, ყველა თავისი ქმედება ქრისტეს რჯულთან შეეთანხმებინა. გრაციანეს, მამასავით უყვარდა ეპისკოპოსი, რომელიც ამავე გრძნობით პასუხობდა ჭაბუკ იმპერატორს, ახარებდა მისი სათნოებანი და ღვთისმოშიშება. მისთვის რამდენიმე წიგნიც დაწერა, მათ შორის: "სარწმუნოების შესახებ" და "საიდუმლოთა შესახებ".

ქრისტიანობისადმი გრაციანეს გულმოდგინებამ მალე დაუკარგა მოსვენება წარმართებს. მათი ფრთა საკმაოდ იყო დასუსტებული და თუკი სადმე მაინც შერჩენოდა რაღაც ძალა, ეს იყო რომში, სადაც კერპთაყვანისმცემლობა მოქალაქეებს იმპერიის უწინდელ სიდიადეს ახსენებდა. ქრისტიან იმპერატორებს ეშინოდათ ისედაც უკმაყოფილო რომის გაღიზიანება და უკიდურესი სიფრთხილით ეხებოდნენ იქ არსებულ საუკუნოვან ტრადიციებს. ამიტომ ქრისტიანობის გაძლიერების დროსაც რომის წარმართული გარემო გარეგნულად საკმაოდ მყარი იყო – ისეთი შთაბეჭდილება იქმნებოდა, თითქოს კერპთაყვანისმცელობა იყო გაბატონებული რელიგია. სენატის შენობაში იდგა კერპები და მათი საკურთხევლები, რომელთა წინაშეც სენატორებს, როდესაც ისინი წოდებას იღებდნენ, უნდა შეესრულებინათ წარმართული რიტუალები. ისტორიკოსთა ცნობით, იმდროინდელ რომში დაახლოებით 330 წარმართული ტაძარი იდგა, სადაც ქურუმები მსხვერპლშეწირვებს აღასრულებდნენ.

გრაციანე, რაც დრო გადიოდა, მით უფრო ემტერებოდა წარმართობას; იღებდა ისეთ ზომებს, რაც მისმა წინამორბედებმა ვერ გაბედეს: მან ჩამოართვა ბომონებს კუთვნილი მიწები, გააუქმა უპირატესობები, რითაც სარგებლობდნენ ვესტალები (წარმართთა ქალღმერთის – ვესტას – მსახურნი), რომელთა მიმართ რომაელ წარმართებს დიდი პატივისცემა გააჩნდათ. ბოლოს კი ყველაზე სასტიკი დარტყმა მიაყენა რომაელებს – მისი ბრძანებით, სენატიდან გამოიტანეს გამარჯვების ქალღმერთის ქანდაკება, რომელიც იმპერიის ძველი დიდებისა და ძლიერების სიმბოლოს წარმოადგენდა. აღშფოთებულმა მოქალაქეებმა გადაწყვიტეს, იმპერატორთან გაეგზავნათ წარმომადგენლები დიდებული ორატორის – სიმაქეს თაოსნობით და ეთხოვათ განკარგულების გაუქმება. გრაციანემ თხოვნა არ შეისმინა იმ მიზეზით, რომ შუაკაცები სენატის უმრავლესობას არ შეადგენდნენ. ღრმად შეურაცხყოფილმა წარმართებმა კიდევ ერთ მცდელობას მიმართეს: იმპერატორთან გაგზავნეს ქურუმები, რომლებმაც მას რიტუალური სამოსი მიართვეს. გრაციანემ საჩუქარი არ მიიღო და განაცხადა, რომ წარმართული მორთულობის ტარება უკადრისია ქრისტიანისთვის.

ასეთმა უდრეკმა რწმენამ ჭაბუკს დააკარგვინა იმპერატორის ტახტიც და სიცოცხლეც. როდესაც წარმართებმა გრაციანეს გადაბირების ყოველგვარი იმედი დაკარგეს, მიემხრნენ მხედართმთავარ მაგნუს მაქსიმუსს, რომელმაც გალიაში ამბოხი მოაწყო და თავი იმპერატორად გამოაცხადა. გრაციანე, რომელიც მასთან საბრძოლველად გაემართა, მუხანათურად მოკლეს ლიონში, 383 წელს.

ტახტი დარჩა ძმას, ვალენტინიანე II-ს, რომელსაც დედამისი – იუსტინა მეურვეობდა. მაქსიმუსი, რომელიც გალიამ და ესპანეთმა აღიარა, უკვე აპირებდა იტალიისკენ გალაშქრებას, რათა იქაც დაემკვიდრებინა თავისი ძალაუფლება. შეშინებულმა დედოფალმა ამბროსის ყმაწვილი ვალენტინიანეს დასაცავად მაქსიმუსთან წასვლა სთხოვა. ამბროსიმ იტვირთა მძიმე დავალება, წავიდა ტრირში და ამბოხებულს წარუდგა როგორც უშიშარი და მამაცი მსახური ქრისტესი; არ დაფარა აღშფოთება გრაციანეს მკვლელობის გამო და მის მკვლელთან – ამჯერად მასპინძელთან – საეკლესიო ურთიერთობაზე უარი განაცხადა. მიუხედავად ყველაფრისა, მან მაინც მიაღწია მიზანს – მაქსიმუსმა გადაიფიქრა იტალიაზე თავდასხმა.

* * *
მილანში დაბრუნებულ ამბროსის წარმართების ახალ მზაკვრულ ჩანაფიქრთა მოგერიება მოუხდა. ისინი იმედოვნებდნენ, რომ ყმაწვილი ვალენტინიანე ძმაზე დამთმობი აღმოჩნდებოდა და ამიტომ გაუგზავნეს თხოვნა, გაეუქმებინა გრაციანეს მიერ გამოცემული მტრული ბრძანებები. რომის მაშინდელი პრეფექტის – სიმაქეს მიერ შედგენილი ეს თხოვნა, მართალია, ოსტატურად იყო დაწერილი, მაგრამ მასში აშკარად ჩანდა წარმართობის სისუსტე. როდესაც დევნული ქრისტიანები იმპერატორებს გადასცემდნენ აპოლოგიებს თავიანთი სწავლების დასაცავად, მათში იგრძნობოდა მტკიცე რწმენა ღვთისა. ქრისტიანებს არ აწუხებდათ საკუთარი სარგებელი; მზად იყვნენ, სიცოცხლე გაეღოთ რწმენისთვის და მხოლოდ ჭეშმარიტების გავრცელებაზე ზრუნავდნენ.

ახლა წარმართებს მოუხდათ აპოლოგიების მირთმევა. რომის სახელით მოსაუბრე სიმაქე მხოლოდ ევედრებოდა იმპერატორს, გაეთვალისწინებინა უდიდესი ქალაქის მხცოვანება, არ დაერღვია მისი ძველი ტრადიციები, შეენარჩუნებინა კერპთმსახურება, რისი წყალობითაც თითქოს რომი გაბატონდა მსოფლიოზე. სიმაქე გაურბოდა თავად წარმართობაზე, როგორც ჭეშმარიტებაზე, საუბარს.

ამბროსიმ დაწერა მხილება და მტკიცედ დაიცვა გრაციანეს განკარგულებანი: "ქრისტიანი სენატორები სხდომებს არ უნდა მართავდნენ წარმართული საკურთხევლის წინ. ვერავის ხელეწიფება ორი ბატონის მსახურად ყოფნა... იმპერატორი არავის შეურაცხყოფს, თუ ღმერთს ყველაფერზე მაღლა დააყენებს". ვალენტინიანემ თხოვნაზე უარი უთხრა წარმართებს და გრაციანეს ბრძანებები ძალაში დატოვა.

გაგრძელება იხილეთ შემდეგ გვერდზე

<

1234567

>