შემდეგ, როცა გაიხსენეს რომში პაპი მარტინეს მოწვეული ადგილობრივი კრება მონოთელიტების გასასამართლებლად, ეპისკოპოსმა თეოდოსიმ თქვა:

- თუკი მხოლოდ მეფის მიერ მოწვეული კრებების განჩინებას ვაღიარებთ, ეს არამართმადიდებლური იქნება. გაიხსენეთ მეფეების მიერ მოწვეული კრებები, ჭეშმარიტი სწავლების წინააღმდეგ რომ ეწყობოდა, შემდეგ კი ღვთისმგმობი სწავლებების გავრცელებას უწყობდა ხელს, - თითქოს ძე ღვთისა ერთი არსი არ არის მამისა. ასეთი კრებები იყო: პირველი ტირის, მეორე, ანატოლიის, მესამე - სელევკიის, მეოთხე - კონსტანტინოპოლის ერდოქსი არიანელის დროს, მეხუთე - ნიკეის, მეექვსე - სირმიის, და მრავალი წლის შემდეგ, მეშვიდე - ეფოსის, დიოსკორეს ხელმძღვანელობით. ყველა ეს კრება იმართებოდა მეფეთა სურვილით, რაც შემდეგ დაიგმო და ანათემას გადაეცა. ვინაიდან მათზე აიგო მწვალებლური სწავლება. საინტერესოა რატომ არ გმობთ კრებას, რომელზედაც გასამართლებულ იქნა და ანათემას გადაეცა პავლე სამოსატელი? განა ამ კრებას არ ხელმძღვანელობდა თავად რომის პაპი დიონისე ალექსანდრიელი, გრიგოლ საკვირველმოქმედი და მეფის გარეშე გაიმართა, თუმცაღა კრების განჩინებანი მტკიცე და შეურყეველია. მართმადიდებლური ეკლესია ჭეშმარიტ და წმინდა კრებას უწოდებს ისეთ კრებებს, რომლებზეც აიგო ჭეშმარიტი და დოგმატური სწავლებანი. ამის შესახებ თავადაც მოგეხსენებათ და სხვასაც ასწავლით, რომ კანონის თანახმად ყველა ქრისტიანულ ქვეყანაში ჩვენი სარწმუნოების დასაცავად და გარკვეული ცრუ სწავლებების აღმოსაფხვრელად, ადგილობრივი კრებები, წელიწადში ორჯერ მაინც უნდა გაიმართოს. ერთი მხრივ კი, საეკლესიო კრებები, მეფის ბრძანების შესახებ არაფერს გადმოგვცემს.

- უფალმა უწყის, - დასძინა თეოდოსიმ, - რომ როცა ეს "ტიპოსი" დაიწერა, მაშინ ვთქვი და ახლაც ვამბობ, რომ შეცდომაა და მრავალ ადამიანს შეიყვანს ცდომილებაში. მისი დაწერის მიზეზი იყოს ის, რომ დაეცხრო მორწმუნეთა შორის არსებული დაპირისპირება და ეკლესიაში სიმშვიდე დაემკვიდრებინა.

- რომელმა მორწმუნემ მიანდო თავის თავს ასეთი რამის განგება, - მიუგო წმინდა მაქსიმემ, - რომ დაედუმებინა მოციქულთა, წინასწარმეტყველთა და მოძღვართა მიერ ხმამაღლა ნაქადაგარი? მღვდელმთავარო, გულისხმა ჰყავ, თუ რამხელა ბოროტებას ემსახურება ეს საქმე, რადგანაც "ღმერთმა განაწესა ეკლესიათა შინა პირველად მოციქულნი, მეორედ, წინასწარმეტყველნი, და მესამედ - მოძღვარნი" (1 კორ. 12,28), და სახარებაში თქვა ყოველი მორწმუნის განსამტკიცებლად: "რომელმან შეგიწყნაროს თქვენ, მე შემიწყნარებს და რომელმან თქვენ შეურაცხგვყვნეს მე შეურაცმხყოს" (მათ. 10,16), ამ სიტყვებით გვასწავლის, რომ რომელიც არ შეიწყნარებს მოციქულთა, წინასწარმეტყველთა და მოძღვართა, არამედ მათ სიტყვებს შეურაცხყოფს, თავად უფალი იესო ქრისტეს შეურაცხყოფს. და კვლავ გულისხმაყავთ, რადგან ღმერთმა აღადგინა რჩეულნი თვისნი: მოციქულნი, წინასწარმეტყველნი და მოძღვარნი, დამამტკიცებლად და მასწავლელად მორწმუნეთა, ხოლო ეშმაკმა აღადგინა ცრუ წინასწარმეტყველნი, ცრუ მოციქულნი და ცრუ მოძღვარნი, ღვთისმსახურების და ძველი და ახალი სჯულის წინააღმდეგობისათვის.

ასე რომ, რომელმაც ჭეშმარიტი მოციქულნი, წინასწარმეტყველნი და მოძღვარნი შეიწყნაროს, თავად ღმერთს შეიწყნარებს. ხოლო, რომელმაც ცრუ წინასწარმეტყველნი და ცრუ მოძღვარნი შეიწყნაროს, ეშმაკს შეიწყნარებს. და რომლებმაც დევნონ მართალი ადამიანები უსჯულოთა და არაწმინდათა მსგავსად, ჭეშმარიტებით გეტყვით, ამით თავად წმინდანებს დევნიან.

განა შესაძლებელია, რომ ეს ყოველივე ჩემი გულის ფიცარზე ეწეროს, მე კი მშვიდად შევიდე ისეთ ეკლესიაში, სადაც უფლის შეურაცხმყოფელი სიტყვები იქადაგება ან გავხდე ამის თანაზიარი? დაე, ნუ დაუშვებს ამას უფალი, რომელიც ჩვენთვის მსგავსად ჩვენდა იქმნა, გარდა ცოდვისა, რადგან კეთილ საქმეთა სრულყოფილებას კი არ ეძიებს უფალი, არმედ სათნოებათა ნაკლოვანებას წყალობით შეგვინდობს და თუ, კეთილ საქმეში მცირედით მაინც წარჩინებული ვიქნებით, როგორც ამას იტყვის: "სახლსა მამისასა მრავალ სავანე არიან" (ინ. 14,2) და მოციქულის სიტყვები: "როგორც ვარსკვლავი ვარსკვლავს ჰმატებს დიდებითა, ეგრეთ იყოს აღდგომაჲ კვდართაჲ" (1 კორ. 15, 41). ეს სიტყვები დიდ ღვაწლში მყოფ მორწმუნეებისათვის არის ნათქვამი და თუ ასეთი ღვაწლიდან, ოდნავ მაინც გადაიხარა, საკუთარ სულს წარწყმედს. ასე რომ, ახლა რაც გინდათ ის დამიშავეთ, მე მწვალებლობის შემწყნარებელი არ ვარ.

ხანგრძლივი და შეუპოვარი საუბრის შემდეგ, ნეტარ მაქსიმეს ბაგე ღვთაებრივი სიბრძნით და მჭევრმეტყველებით აღივსო. მოწინააღმდეგეები სულიწმიდის მოქმედებით ხმას ვერ იღებდნენ და დიდხანს თავჩაქინდრულნი ისხდნენ. შემდეგ, დუმილი თავადვე დაარღვიეს, ფეხზე წამოდგნენ და თაყვანისცეს წმინდა მამას. წმინდა მაქსიმემაც ასევე უპასუხა. საერთო ლოცვა რომ დაასრულეს, ისევ დასხდნენ და მოემზადნენ წმინდა მაქსიმეს სწავლების ყურადღებით მოსასმენად. თავდაპირველად დუმილი ეპისკოპოსმა თეოდოსიმ დაარღვია და წმინდა მამას ჰკითხა:

- ჩვენ ყველანი ამის თავდებნი ვიქნებით, რომ თუკი შენ გახდები კონსტანტინოპოლის ეკლესიის წევრი, მეფე ამ "ტიპოსს" აუცილებლად გააუქმებს.
- ის, რაც სერგიმ და პავლემ კრებაზე დაამტკიცეს, ერთი ნების და ერთი ქმედების შესახებ, ამასთან დაკავშირებით როგორ მოგვარდება? - იკითხა წმინდა მაქსიმემ.

- ეს უკვე ჩამოიხსნა კედლიდან, - უპასუხა თეოდოსიმ.

- ეკლესიის კედლიდან კი ჩამოიხსნა, - უპასუხა ნეტარმა მამამ, - მაგრამ, ყველას გულის კედელზე უწერია და ეკლესიაშიც იხსენიება. ამიტომ, ის, რაც რომის ეკლესიამ სჯულის მიხედვით დაამტკიცა, დაე აღასრულოს კონსტანტინოპოლის ეკლესიამ და მათ შორის აღმართული კედელი დაინგრევა და ყველა შეუორგულებლად გავხდებით მისი წევრი.

- ღმერთმა უწყის, რომ შენში ვერაფერ ცუდს ვერ ვხედავ. - უპასუხა თეოდოსიმ, - მაგრამ, თუ შესაძლებელია, დაგვპირდი, რომ ჩვენი ეკლესიის წევრი გახდები.

- თუკი მეფე და პატრიარქი ქრისტეს სიმდაბლეს მოიხვეჭენ, რომის პაპს ლმობიერ წერილს მისწერენ და მასთან გაერთიანდებიან, მაშინ ურთიერთშორის მართალი სარწმუნოება დამკვიდრდება და მეც შემოგიერთდებით, - იყო პასუხი.

- დაე, აღსრულდეს ასე, - მიუგო თეოდოსიმ, - აღმითქვი, რომ თუკი მე წარმავლენენ, შენც წამოხვალ.

- უკეთესია, ჩემი ძმა წავიყვანოთ, რომელიც მესამბრიაშია, რადგან მან რომაელთა ენა უკეთ იცის და ყველას ძალიან უყვარს, იქ ხომ მრავალი იმოღვაწა მართლმადიდებლობისთვის.

- მასთან მრავალჯერ მიკამათია. ამიტომ კარგი არ იქნება, თუ ერთად წავალთ, - მიუგო თეოდოსიმ.

- თუკი მეფე და პატრიარქი თანახმა იქნებიან ამ საქმის აღსასრულებლად და ჩემს გამოყოლას მოისურვებენ, არ დავზარდები, - უპასუხა ნეტარმა მაქსიმემ.

ამ სიტყვების შემდეგ სტუმრები სიხარულით წამოდგნენ, ლმობიერებით ილოცეს, მუხლმოდრეკით ემთხვივნენ წმინდა სახარებას და პატიოსან ჯვარს უფლისა ღვთისა და მაცხოვრისა ჩვენისა იესო ქრისტესი და ხატს ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლისა. ეს იმისთვის მოხდა, რომ ეპისკოპოს თეოდოსის და მასთან ერთად მყოფ ორ მთავარს, ასეთი ქმედებით დაემტკიცებინა თავისი სიტყვები უფლის წინაშე. ამის შემდეგ კვლავ დასხდნენ და დიდხანს ისაუბრეს და აღივსნენ დიდი სიხარულით. ხოლო წასვლა რომ დააპირეს, თეოდოსი მთავარმა ასეთი სიტყვებით მიმართა წმინდა მაქსიმეს:

- ჩვენ ყველაფერს კეთილად განვიზრახავთ, მაგრამ მეეჭვება, რომ მეფემ რომის პაპს მისწეროს თხოვნის წერილი და იტვირთოს თავისი ბრალეულობის აღიარების სიმძიმე.

- თუკი ქრისტეს სიმდაბლეს შეიმოსავს და ინებეს, საკუთარი სულისა და ერის ცხონებას, რატომ არ უნდა აღსრულდეს ეს საღმრთო საქმე, თავად მაცხოვარმაც ხომ ინება კაცთა ცხონება, თავი დაიმდაბლა და ამით ჩვენი ცოდვებისგან გამოგვიხსნა. ადამიანი, რომელიც მაცხოვრის მსგავსად თავს არ დაიმდაბლებს და არ ძალუძს ნებით სულის ცხონება, სანაცვლოდ კი მხოლოდ ღვთისგან მოელის ამას, როგორ შეუძლია თავისი ანდა სხვების სულების ცხონება?

- შევთხოვ უფალს, - წარმოთქვა თეოდოსიმ, - რომ თუ მშვიდობით მიმიყვანს მეფესთან, შენ მიერ ნათქვამი სიტყვები გადავცე, მათი ირწმუნოს და შესაბამისად კეთილად იმოქმედოს.

ამ სიტყვებით დაემშვიდობნენ ერთმანეთს. ეპისკოპოსმა თეოდოსიმ, წასვლის წინ წმინდა მაქსიმეს გადასცა მეფისგან გამოგზავნილი თანხა, რამდენიმე შესამოსელი და სხვა ნივთები. ხოლო, როცა სატახტო ქალაქში ჩავიდნენ, პატრიარქს ყველაფერი აუწყეს ნეტარ მაქსიმესთან თქმული, რამაც მეფე ძლიერ განარისხა. ეპისკოპოსი თეოდოსი და ორივე მთავარი მეფის მრისხანების გამო შეშინდნენ და კვლავ დაუბრუნდნენ ძველ ერესს.

გაგრძელება იხილეთ შემდეგ გვერდზე»