წმინდა მაქსიმეს სტუმრები მესამბრიაში

656 წლის ზაფხულში მაქსიმეს ეწვივნენ იმპერატორის გზავნილები: თეოდოსი - ბითვინიის კესარიის ეპისკოპოსი თეოდოსი და ორი რწმუნებული. მათ სცადეს მისი გადაბირება, რაც დიდად ხელსაყრელი იქნებოდა მონოთელიტური სწავლების გასავრცელებლად. მიმართეს შეგონებებს, დაყვავებასა თუ მუქარას, მაგრამ ყველაფერი ამაო გამოდგა - მაქსიმე ვერ გატეხეს. აი, როგორი საუბრები წარიმართა მათ შორის:

- როგორ ხარ, მამაო? - ჰკითხა წმინდა მაქსიმეს ეპისკოპოსმა თეოდოსიმ.

- როგორც განაწესა უფალმა, თავისი წინასწარმცნობელი განგებით, - უპასუხა წმინდა მაქსიმემ. - ეს როგორ გავიგოთ, განა ღმერთმა წინასწარ უწყის ყოველივე? - იკითხა თეოდოსიმ. - წმინდა პავლე მოციქული ამბობს, - თქვა წმინდა მაქსიმემ, - "რომელი იგი წინასწარ იცნა, წინაისწარაცა განაჩინა" (რომ. 8,29) უფალმა განჭვრიტა ჩვენი აზრები, სიტყვა და საქმე, წინასწარ განსაზღვრა ის, რაც აუცილებლად შეგვემთხვევა, მაგრამ არსებობს ისეთი საკითხები, რაც ჩვენ ნებაზეა დამოკიდებული.

- რა არის ჩვენი ხელმწიფების ქვეშ და რა - არა? - იკითხა ეპისკოპოსმა თეოდოსიმ, - მის შესახებ ყოველივე უწყი ჩემო ბატონო და ახლა, ჩემს გამოსაცდელად კითხულობ, მაგრამ გიპასუხებ: ჩვენი ხელმწიფების ქვეშაა ყოველი ჩვენი კეთილი და ბოროტი საქმე. ის, რაც ჩვენს ნებაზეა დამოკიდებული, ხოლო ყოველი ჭირი და განსაცდელი, ყოველგვარი წინააღმდეგობა და სასჯელი, რაც კი შეგვემთხვევა, ჩვენი ხელმწიფების გარეშე ხდება. არც ჩვენზე მოწეულ სნეულებაზე, არც ჯანმრთელ მდგომარეობაზე გვაქვს ძალაუფლება, თუმცაღა, მიზეზი სნეულებისა და ჯანმრთელობისა, ჩვენზეა დამოკიდებული, რამდენადაც საზრდელის მიღებისადმი უწესობა და უკრძალველობა, ჩვენი სნეულების მიზეზია, ხოლო კრძალვით და წესიერად ხმევა - სიმართლის საფუძველი. ასე რომ, ჩვენზე მოწეული სენი, ჩვენი ნების გარეშე გვეწვევა, არც სიმართლეა ჩვენზე დამოკიდებული და არც სხვა ამქვეყნიური საქმენი: სიმდიდრე და სიგლახაკე, დიდება და შეურაცხყოფა. ასევე, სხვა მრავალი საქმენი. როგორც ვთქვი, სიმართლე და სნეულება ჩვენს ნებასა და ხელმწიფებაზე არ არის დამოკიდებული. თუმცაღა მათი მიზეზნი ჩვენ ვართ. ასევე, ცათა სასუფეველში დამკვიდრების საფუძველი არის ქრისტეს მცნებების დამარხვა, ხოლო მათი დარღვევა ხდება მიზეზი ჩვენი ჯოჯოხეთის ცეცხლში მოხვედრისა.

ეპისკოპოსმა თეოდოსიმ ეს რომ მოისმინა, ჰკითხა:

- გადასახლების შენი ტანჯვის მიზეზიც ის ხომ არაა, რომ რაიმე დანაშაული მიგიძღვის უფლის წინაშე?

- შევთხოვ უფალს - უპასუხა წმინდა მამამ, - რომ ამ გადასახლების ყოფნის დროს გადატანილი ტანჯვით შემინდოს, ჩემ მიერ ჩადენილი ყოველი ცოდვა.

- განა ჭირი და მწუხარება, ადამიანის მხნეობის და სათნოების გამოსაცდელად არ არის დაშვებული? - იკითხა თეოდოსიმ.

- ჭირი და მწუხარება გამოსაცდელად ეძლევათ, მხოლოდ წმინდა და მართალ ადამიანებს, რათა ამ განსაცდელით გამოჩნდეს მათი კეთილი და ამაღლებული აზროვნება და ადამიანებმა ცნონ მათში დაფარული სათნოება. ისევე, როგორც ეს მოხდა ნეტარი იობის და იოსების შემთხვევაში. განსაცდელში წარმოჩინდება, ერთი მხრივ, ამ ადამიანთა სიმხნე და მოთმინება, და მეორე მხრივ, სიწმინდე და ღვთისმოშიშება. ასევე, ყოველ წმინდა ადამიანს, ვისაც კი ამსოფლად, რაიმე ჭირი და ურვა შეემთხვევა, იმის გამო ხდება, რომ ასეთი განსაცდელით და ხორციელი უძლურებით დათრგუნოს ამპარტავნობა და სძლიოს ეშმაკს. ცოდვილ ადამიანებზე კი ვიტყვი, რომ განსაცდელი მათზე მოიწევა ცოდვათა შესანდობად, რათა მადლობით შეხვდნენ ყოველივეს. ხოლო, განწირულთა და ღვთისმოწინააღმდეგეთა შესახებ ვიტყვი, რომ განსაცდელი მათ იმიტომ შეემთხვევათ, რომ სხვებმა იხილონ მათი უძლურება და ეკრძალებოდნენ მათ. საერთოდ კი მრავალგვარი განსაცდელია ამქვეყნად.

- ჭეშმარიტად კეთილად თქვი, - უთხრა თეოდოსიმ, დიდი სურვილი მაქვს, ხშირად გესაუბრო ასეთ საკითხებზე, მაგრამ ვინაიდან მე და პატივცემული მთავრები სულ სხვა საქმისთვის მოვედით ასეთ შორ გზაზე, გთხოვთ ჩვენი სიტყვა შეიწყნარო და სიხარული მოუვლინო მთელ ქვეყანას.

- რას გულისხმობთ, ბატონო ჩემო? - იკითხა წმინდა მაქსიმემ, - ვინ ვარ მე ასეთი, რომ თუ თქვენი სიტყვები შევიწყნარე, ჩემი გადაწყვეტილება მთელ მსოფლიოს გაახარებს?

- უფალმა უწყის ის ჭეშმარიტება, რაც ჩვენი დიდებული პატრიარქის და ღვთისმსახურის მეფისაგან გავიგონეთ მე და დიდებულმა მთავრებმა.

- მითხარით, ბატონო ჩემო, - უთხრა ნეტარმა მაქსიმემ, - ასეთი რა გაიგონეთ და რისი თქმა გსურთ ჩემთან?

მაშინ კი თეოდოსიმ მიუგო:

- იმპერატორსა და პატრიარქს უპირველესად ის აინტერესებთ, თუ რა მიზეზით არ ხართ კონსტანტინოპოლის ეკლესიის წევრი? ურწმუნონი არ ვართ, მამაო, მართალია ცოდვილი ვარ, მაგრამ ვარ ეპისკოპოსი. ჩემთან ერთად მოსულნი კი დიდებულნი და თავისი მეფის ერთგულნი არიან, ამიტომ ნუ იფიქრებთ, რომ სიცრუით მოვედით შენ გამოსაცდელად.

- ცხადად ვუპასუხებ თქვენს კითხვებს, - მიუგო წმინდა მაქსიმემ, - სხვამაც მკითხა ამის შესახებ, მაგრამ თქვენ ყოველივე კარგად უწყით, რისთვისაც მიკვირს, რატომ მეკითხებით. უწყით, რამდენი უცხო და ახალი წესი შემოვიდა მართლმადიდებლურ ეკლესიაში. ეს ყოველივე დაიწყო ალექსანდრიის ეპისკოპოსმა კვიროზმა, რომლის ცხრა თავად ჩამოყალიბებული სწავლება შეიწყნარა თავად კონსტანტინოპოლის ეკლესიამ. ასევე, წმინდა მამათა მიერ დამტკიცებულ სწავლებაში, ცვლილებები შეიტანეს ბიზანტიის ეკლესიის ცნობილმა პირებმა: სერგიმ, პიროსმა და პავლემ. აი, ეს არის იმის მიზეზი, რის გამოც თანაზიარი არ ვხდები კონსტანტინოპოლის ეკლესიისა. დაე, განადგურდეს ამ ეკლესიაში დამკვიდრებული ყოველი ცრუ სწავლება. დაე, აღმოიფხვრას ამ პირთა მიერ დამტკიცებული ყოველი ეკალი და ღვარძლი, და თქვენც, ერეტიკული სწავლებისგან განწმენდილთ, სახარებისეული გზით გევლოთ. როცა ვიხილავთ კონსტანტინოპოლის ეკლესიას ისეთივეს, როგორიც ადრე იყო, ადამიანთა მხრიდან ყოველგვარი შეგონების გარეშე გავხდები მისი სულიერი შვილი. მაგრამ, ვიდრე მას ერეტიკოსი ეპისკოპოსები ეყოლება და მწვალებლობაში იქნება, ვერანაირი სიტყვები და ვერავითარი ძალა ვერ მაიძულებს გავხდე მისი თანაზიარი.

- რას ხედავთ ისეთს ჩვენს ეკლესიაში, რის გამოც არ გსურთ მასთან ერთობაში ყოფნა? - იკითხა თეოდოსიმ.

წმინდა მაქსიმემ უპასუხა:

- თქვენ ამბობთ, რომ ერთი ქმედება ჰქონდა მაცხოვრის ღვთაებრივ და კაცობრივ ბუნებას, მაგრამ თუ ვენდობით წმინდა მამებს, რომლებიც ამტკიცებენ, რომ ვისაც აქვს ერთი ქმედება, მას ბუნებაც ერთი აქვს, მაშინ თქვენ წმინდა სამებასაც კი არ აღიარებთ, არამედ ოთხებას, თითქოს განკაცება თანაარსია სიტყვისა და იგი არ არის ადამიანური ბუნების ტოლფარდი, იმ ბუნებისა, რომელიც გვაქვს ჩვენ და ჰქონდა ყოვლადწმინდა ქალწულ ღვთისმშობელს. ადამიანურ ბუნებასთან იგივეობისაგან დაცილებით თითქოსდა შეიქმნა ახალი არსება, რომელიც თანაარსია სიტყვისა იმავე ხარისხით, ასე რომ, უკვე სამება კი არ არის, არამედ ოთხებაა, იგივენაირად, როცა თქვენ უარყოფთ ქმედებებს და აცხადებთ, რომ ქრისტეს ღვთაებრივ და კაცობრივ ბუნებას ერთი ნება აქვს, თქვენ აკნინებთ მის თავისუფალ თვითქმედებას სიკეთის ქმნისას. რადგან, თუ ერთ ან მეორე ბუნებას არ გააჩნია საკუთარი, პირადად მისთვის კუთვნილი ქმედება, მაშინ თუ მოისურვებს, რომ ვინმეს სიკეთე გაუკეთოს, ვერ შეძლებს ამას, რადგან მას წართმეული აქვს სიკეთის კეთების შესაძლებლობა. თუ არა აქვს ქმედების უნარი, თუ არა აქვს ბუნებისთვის დამახასიათებელი ქმედების შესაძლებლობა, ვერაფრით შეძლებს გააკეთოს, აწარმოოს.

მეორე მხრივ, თქვენ ცნობთ ქრისტეს განკაცებას, მაგრამ ორ ბუნებაში ერთ ნებას აღიარებთ, ამით აცხადებთ, რომ მისი ხორციელი ბუნება, თავისი ნებით იყოს შემოქმედი ყოველი დროისა და არსებისა, მამასთან, ძესთან და სულიწმიდასთან ერთად, მაშინ, როცა მისი ხორციელი ბუნება თვითონაა შექმნილი. ან, უკეთ რომ ვთქვათ, სხეულს თავისი ნებით არა აქვს საწყისი, რადგან ღვთის ნებას საწყისი არა აქვს, ისევე როგორც ღმერთს არა აქვს საწყისი, ხოლო ბუნებით სხეული შექმნილია დროში. ასეთი აღმსარებლობა არა მხოლოდ უაზრობაა, არამედ უღმერთობაცაა, რადგან თქვენ მხოლოდ ქრისტეს ერთ ნებაზე კი არ საუბრობთ, არამედ მას ღვთაებრივს უწოდებთ, ხოლო ღვთაებრივ ნებას არ შეიძლება ჰქონდეს არც დასაწყისი და არც დასასრული, როგორც არა აქვს დასაწყისი და დასასრული თვით ღმერთს. თქვენ ართმევთ, აგრეთვე უფალ იესო ქრისტეს ყველა გამოვლინებას და თვისებას, რომლითაც შეიმეცნება მისი ღვთაებრიობა და ადამიანურობა, როცა "ექთესისითა" და "ტიპოსით" მოითხოვთ, არ ვილაპარაკოთ არც ერთ და არც ორ ნებაზე, არც მის ქმედებებზე. ეს ნება არ არის ერთი, რადგან თქვენ თვითონ ყოფთ მას, როცა უქვემდებარებთ კაცობრივ ნებას ღვთაებრივს, მაგრამ ამავე დროს იგი ორიც არ არის, რადგან აერთიანებთ მას ერთ ნებაში.

როცა წმინდა მაქსიმე ამ და სხვა საკითხებზე საუბრობდა, თეოდოსიმ და იქ მყოფმა მთავრებმა შეიცნეს თავისი ცდომილების მიზეზი. ეპისკოპოსმა თეოდოსიმ დასძინა:

- აღიარე მეფის მიერ დაწერილი "ტიპოსი", არა როგორც სარწმუნოებრივი დოგმატი, არამედ, როგორც სადავო საკითხთა მოგვარების საშუალება. ეს არ არის კანონი, არამედ სარწმუნოებრივ საკითხთა განმარტების საშუალებაა.

- თუკი "ტიპოსი" არ არის კანონის მნიშვნელობით დაწერილი, მაგრამ, ამავე დროს აღიარებს უფლის ნებას და ქმედებას, მაშ, რისთვის მომისაჯეთ გადასახლება და წარმართთა შორის ცხოვრება? რატომ გააძევეთ ჩემი სულიერი ძმები ერთი - პერვერიაში, მეორე, - მესემბრიაში დამნაშავეების მსგავსად? - იკითხა ნეტარმა მაქსიმემ.

გაგრძელება იხილეთ შემდეგ გვერდზე»