დღეების მონოტონური მდინარება ამაოების შეგრძნებას ბადებს: "მთავრდება კიდევ ერთი დღე - გავარდა საანგარიშოზე კიდევ ერთი კოჭი... თითქოს ჩემი მოვალეობა ამ "კოჭების" თვლა იყოს: თენდება - ღამდება, თენდება - ღამდება... ცხელი, ცარიელი, უფერული დღეები... გულგრილი მოანგარიშესავით ვითვლი, ვითვლი... გარდაცვლილი დღეების "ტომეულების" უწესრიგო გარემოცვაში ვზივარ და არც ვიცი, ვინმეს დასჭირდება თუ არა ისინი, ჩამოიღებენ თუ არა აბლაბუდიანი "თაროებიდან..." (ვანო ჩხიკვაძე).

ცხადია, ადამიანის, მით უფრო - შემოქმედის, ცხოვრება მხოლოდ "ცარიელი და უფერული" დღეებისგან არ შედგება, თუნდაც მხოლოდ იმიტომ, რომ ის ყველაფერი, რაც ჩვენთვის ძვირფასი და წმინდაა, ამ დღეების კუთვნილებაა.

"დამთავრდა სექტემბერი. მალე ჩემი დაბადების დღეც მოვა - ორმოცდამეთორმეტე!

აუუუ! - ერთ დროს თავზარდამცემად წარმოუდგენელი ციფრი მეგონა...

ორმოცდათორმეტი!

არა, ძმაო, აქ რაღაც გაუგებრობაა, აბა, ერთი ჩემს გულში ჩაიხედეთ!

ეჰ, გულში ვინ ჩაიხედავს!

ჩვენს "გულში" ხომ ყველანი ძალიან, ძალიან ახალგაზრდები ვართ!" - ეს სიტყვები მწერალმა ვანო ჩხიკვაძემ 8 წლის წინ დაწერა. ახლახან მას 60 წელი შეუსრულდა.

- ბატონო ვანო, "კარიბჭის" სახელით გილოცავთ 60 წლის იუბილეს. ღმერთმა დიდხანს გაცოცხლოთ და კვლავაც ნაყოფიერად გეღვაწოთ! გთხოვთ გვიამბოთ, როგორ დაიწყო თქვენი შემოქმედებითი გზა.

- პირველი ლექსი კი არ დავწერე - გამოვთქვი, რადგან მაშინ სკოლაში ჯერ კიდევ არ დავდიოდი. ლექსი ჩემს თანატოლ თბილისელ გოგონას ეძღვნებოდა, რომელიც ზაფხულობით სოფელში, პაპა-ბებოსთან სტუმრად ჩამოჰყავდათ ხოლმე. საბაბი ლექსის შეთხზვისა ეჭვიანობა გახლდათ - გოგონა ჩემს მეზობელ ბიჭსაც მოსწონდა.

ლექსი არა მარტო ამოვთქვი, არამედ საბავშვო ხუთკლავიშიან გარმონზეც დავამღერე და მალე მთელმა სოფელმა გაიგო ამბავი ჩემი მიჯნურობისა.

ეს პირველი მცდელობა გახლდათ, ხოლო ნამდვილი შემოქმედებითი გზა მწერლისთვის მოგვიანებით იწყება, როცა უკვე მკითხველის სამსჯავროზე გამოაქვს თავისი "ნაღვაწი".

სკოლას ვამთავრებდი, გორის სალიტერატურო კრებულის "ლიახვის" დამაარსებელმა და რედაქტორმა, ბატონმა ოთარ ჩხეიძემ, კრებულში ჩემი შვიდი ლექსი რომ შეიტანა.

შემდეგ იყო უნივერსიტეტი, ცნობილი უნივერსიტეტის წრე, პირველი პუბლიკაცია "ცისკარში", ალმანახ "პირველ სხივში", მერე - "ლიტერატურული საქართველო", "მნათობი", პირველი წიგნი...

ჩემი თაობისთვის ლიტერატურა იყო ყველაზე დიდი მასწავლებელი, საიმედო გზამკვლევი. ჯერ კიდევ სრულიად ახალგაზრდებმა გარკვევით ვიცოდით, რა გვინდოდა, რისკენ მივილტვოდით, უნივერსიტეტში თუ მის გარეთ, ლიტერატურულ წრეებსა თუ მკითხველთა საზოგადოებაში უკვე იცოდნენ ჩვენი გვარ-სახელები... ეს ყველაფერი, ალბათ, გარკვეულ ნიჭიერებასთან ერთად წიგნმაც მოგვცა, იმ წიგნმა, რომელსაც, ილიასი არ იყოს, ქალაქის ამბები სოფელში მიაქვს და სოფლისა - ქალაქში...

- რას ნიშნავს რწმენა, შთაგონება შემოქმედი ადამიანისთვის? რა ძალა აიძულებს პოეტს, მწერალს, ფილოსოფიურად განაზოგადოს ფიქრი, განცდა, შემდეგ კი მხატვრული სახეებით შეამკოს?

- ვიდრე სხვას "შთააგონებ", ჯერ შენ უნდა იყო "შთაგონებული". რწმენისა და შთაგონების გარეშე არათუ შემოქმედი, ჩვეულებრივი, ნებისმიერი ადამიანიც უმწეო, ფრთებდაჭრილი ფრინველივითაა. მართლაც რა არის, რა ჰქვია იმ ძალას, ზამთრის ცივ ღამეში ჩამთბარი ლოგინიდან რომ წამოგაგდებს და კალამს მოგამარჯვებინებს, "ღმერთთან სალაპარაკოდ" რომ წაგაქეზებს და შენი სულის უხილავ მოძრაობას სტრიქონებად ჩამოგაქნევინებს? შუამავალი მუზა - შთაგონების მფარველი ქალღმერთია... ოღონდ, რა მანძილზე მიგაახლებს უფალს, ეს უკვე შემოქმედის ნიჭიერებაზეა დამოკიდებული.

- ჰოლდერლინი წერდა; "პოეზია ღვთისმსახურებაა". თქვენთვის რა არის პოეზია, მხატვრული სიტყვა?

- ილიაც დაახლოებით იმავეს წერს: "პოეზია მადლია, ნიჭია, რომელიც ეძლევა მხოლოდ კაცთა, ღვთივ რჩეულთა". ღვთისმსახურებაც სხვას ვის შეუძლია, თუ არა ასეთ გამორჩეულ ადამიანს. "ღმერთი რომ ერს, ქვეყანას მოწყალების თვალით გადმოხედავს, მოუვლენს ხოლმე კაცს პოეზიის მადლით ცხებულსა", - ამასაც ილია ბრძანებს.

ჩემთვის პოეზია, მხატვრული სიტყვა ყველაფერთან ერთად ის მაცოცხლებელი ჟანგბადის ბალიშია, რომელიც გაძლებინებს ჩვენს არცთუ დალხინებულ წუთისოფელში.

- მწერალს შეუძლია, თავისი მუხტი გადასდოს მკითხველს, შეძრას მისი სული, დააფიქროს, ააფორიაქოს. რამდენად დიდი პასუხისმგებლობა აკისრია მწერალს, მწერლობაც ხომ ერთგვარი ქადაგებაა?

- ნამდვილად, მწერლობაც ქადაგებაა. ამიტომ მწერალსაც თავისი მრევლი ჰყავს, თავისი მკითხველი, როგორც ახლა უყვართ თქმა - თავისი ფანი. ვისაც კითხულობენ, ყურს უგდებენ, მიჰყვებიან, მას, ცხადია, დიდი პასუხისმგებლობაც აკისრია და მოვალეა, არა მარტო შემოქმედებით, თუნდაც თავისი ცხოვრების წესითაც აქცევდეს ყურადღებას.

მწერლისა და, საერთოდ, ნამდვილი ხელოვანის მუხტი, როგორც მაღალი ძაბვის სადენი, ისე აფორიაქებს და აღელვებს ქვეყნიერების თვალმიუწვდენელ კუთხე-კუნჭულებში ადამიანთა გულებს. ერთადერთი, შემოქმედის გენიით შექმნილი არ ემორჩილება ამა ქვეყნის ძლიერთა განწყობას, ემბარგოს, სავიზო რეჟიმს... მართლაცდა, მით უმეტეს დღეს, მოდი და შეაჩერე, არ გაუშვა საზღვარზე ჰამლეტ გონაშვილის ან ლუჩანო პავაროტის ხმა, აკრძალე ყველა დროის "სულელი ბრძენის", ესპანელი იდალგოს და მისი სწორუპოვარი მსახურის მოგზაურობა ქვეყნიდან ქვეყანაში, ანდა, ქართველი ხალხი თუ არ მოგწონს, გამოაძევე "ჩაკრულო" კოსმოსიდან...

თუმცა, მწერლის, ხელოვანის "ფიზიკური შეჩერების" ერთი გზა მაინც არსებობდა და არსებობს - ტყვია, სახრჩობელა, საწამლავი... მაგრამ, საბოლოოდ, ტირანია მაინც თავისივე დანთებულ სიძულვილის ცეცხლში იბუგება, ტიციანის სისხლის წვეთებზე კი ახალ-ახალი, ხასხასა მიხაკები ამოდის...

- კარგია, რომ მაინც ოპტიმისტი ბრძანდებით...

- მე მჯერა უკუნში დანთებული იმედის სანთლისა, რომლის ციალიც უფლამდე აღწევს...

- ცხოვრების ამაოებაზე ფიქრი ყოველ მოკვდავს განმსჭვალავს, მით უმეტეს - პოეტს. "რა ამაოდ ირევა წუთისოფლის მორევი", - ფიქრობდა გალაკტიონი. მოკლული ოცნებებით გულდაწყლულებული, წუთისოფლის ამაოებაზე ღრმად ჩაფიქრებული ნიკოლოზ ბარათაშვილი კი მტკვრის პირას ეძიებდა ნუგეშს. არის წუთები, როცა ცხოვრების ამაოებაზე ფიქრი განსაკუთრებით მძაფრდება. იქნებ სწორედ ამ დროს მიგვანიშნებს უფალი ჩვენთვის უხილავი სამყაროს არსებობაზე? წმინდა მამების აზრითაც, ადამიანის ყველა წუხილი სასუფევლის მონატრებაა, სამყაროსი, სადაც "არა არს ჭირი, მწუხარება, არცა ურვა, არცა სულთქმა"...

- ადამიანი შეუგუებელს უნდა შეეგუოს, მოსვლის სიხარულს, ადრე თუ გვიან, წასვლის მწუხარება შეცვლის.

"ამაოება ამაოებათა, - თქვა ეკლესიასტემ, - ამაოება ამაოებათა, ყოველივე ამაოა..."

ასაკით დამჯდარ, დაბრძენებულ ადამიანს, თვალდახელშუა გამქრალ წლებს რომ გადახედავს, ამაოების ფრთების შრიალი დაასევდიანებს ხოლმე. მაინც რა არის ჩვენი ყოფა, წუთისოფელი?

ბარათაშვილს დაბრძენების ასაკი ადრე დაუდგა და ეს სევდაც ძალიან ახალგაზრდას ეწვია... ამაოებაზე ფიქრის დროს უფალი არა მარტო მიგვანიშნებს უკეთესი სამყაროს არსებობაზე, არამედ ერთგვარ შვებასაც გვგვრის, რომ ყველაფერი საწუთროთი არ მთავრდება და სადღაც გველოდება დიდი ქვეყანა, რომელშიც უკვე სახლობენ ჩვენი სათაყვანო წინაპრები, წასული ახლობლები და ის მეგობრები, რომლებმაც იჩქარეს, ნაადრევად გაექცნენ ამაოებას. გასულ მძიმე წლებში დაწერილი ჩემი ერთი ლექსი ასე მთავრდება:

"მოვკვდები, ბოლოს მომიღებს
ტყვია ან იშემია,
არ მეშინია სიკვდილის,
სიცოცხლის მეშინია".

პარადოქსია, მაგრამ, როგორც ვხედავთ, ამქვეყნიური ამაოების შემოტევა ასეთ სტრიქონებსაც გათქმევინებს.

- ცხოვრებას ხშირად ყვავილს ადარებენ: "ვითარცა ყვავილი ველისა, ეგრე აყვავდეს... განთიად აყვავდეს და წარხდეს, მწუხრი დაჭნეს, განხმეს და დაცვივეს... ეგრეცა დღენი ჩუენნი მოაკლდის და რისხვითა შენითა მოვაკლდით ჩვენ..." (ფს. 100). ჩვენი სიყმაწვილე მალე განილევა. გალაკტიონი წერდა:

"მე აღარ ვდარდობ, რა მსურს, რას ველი,
ვით მზის ნათელი და ღამის ჩრდილი,
მეფობს სიკვდილი, ჭკნობის მსურველი,
მოკვდა სურნელი, დაჭკნა ყვავილი".

მაგრამ ქრისტიანის ხედვა არასოდეს მოეჯაჭვება მიწას და სიცოცხლის წარმავლობით გამოწვეულ ნაღველსაც მომავალი აღდგომის სიხარული ანელებს. თქვენ რა გიქარვებთ ამ სევდას? იქნებ შემოქმედება, რომელშიც ადამიანი "ძალდაუტანებელ სიხარულს" პოვებს?

- რა თქმა უნდა, შემოქმედება. თუ მეეზოვეს ქუჩის დაგვისას ნაპოვნმა საფულემ შეიძლება გაუქარვოს წარმავლობაზე სევდით მოძალებული ნაღველი, ჩემი მიძინებული სიხარულის, იმედის დეტონატორად ერთი კარგი სტრიქონი ან ფრაზაც კმარა ხოლმე. ადამიანი სულ გარბის, მოძრაობს, ცდილობს, თუ ფიზიკურად ვერა, ფიქრით, ოცნებით, წარმოსახვით მაინც გაექცეს მობეზრებულ გარემოს, ყელში ამოსულ ხედებს, ლანდშაფტს, ქუჩას... წავა, მაგრამ მალე ის უცხოც არ მოსწყინდება? როგორც კი შეეჩვევა, დარწმუნდება, რომ არაფერია მზისქვეშეთში ახალი, ისევ გასაქცევად აფორიაქდება... სინამდვილეში რას გაურბის? თუ ერთი და იმავეს ყურება სწყინდება და ამის გამო ეძიებს სულის მოსათქმელს, მაშინ რატომ არ ბეზრდება დაღამება და გათენება, მზის ამოსვლა და მთვარის ამობრძანება, უკიდეგანო ვარსკვლავიანი ცა და მინდვრებს მომდგარი სიმშვიდის მომდენი ზაფხულის საღამოები?

ადამიანი, ალბათ, თავის თავში ჩაბუდებულ ამაოებით მოგვრილ ნაღველს გაურბის და არა ცუდად გადაღებილ შენობის ფასადს ანდა მოშლილი ონკანიდან წვეთის ხმაურს.

ხომ გაუსაძლისია ეს ნაღველი, მაგრამ მაინც, მწერლისთვის ის იგივეა, რაც მცხობელისთვის საფანელი - თონე ხომ საფანელის გარეშე პურს არ დაიკრავს.

- თაგორი წერდა: "მძიმე კაეშნით ეამბორა ჩემს სულს სამყარო და მე პასუხად გალობა მთხოვა..." რის წყალობით ახერხებს შემოქმედი, ცხოვრებისგან მიყენებული ყოველგვარი ტკივილი, თუნდაც ქუჩის მტვერი და ხმაური გალობად გარდაქმნას?

- ხეს ლაპარაკი რომ შესძლებოდა, გვიპასუხებდა, ტოტებზე რატომ ეფურჩქნება ყვავილი? მე ბიოლოგიურ ახსნას არ ვგულისხმობ; ვფიქრობ იმ უხილავ ძალაზე, ბედისწერას რომ ვეძახით, რომლის ნება-სურვილითაც ხემ ყვავილი უნდა შობოს, პოეტმა კი, როგორც თქვენ ბრძანეთ, მტვერი გალობად გარდაქმნას.

ყველაფერი ბედისწერის წყალობაა: ნიჭიც, რწმენაც, ჯიუტი თავდაჯერებაც, მთელი სიცოცხლე ფურცელზე თავდახრილი სიტყვებს რომ ათვინიერებ, რათა შენს სათქმელს, შენი სულის ძახილს მოარგო.

თუ არა ბედისწერა, სხვა "ვინ მოკვდება სიმღერებში ტბის სევდიან გედად?" განა შეიძლება წარმოვიდგინოთ ანდა სახელი დავარქვათ გალაკტიონის სულის მოძრაობას, როცა ამ სტრიქონებს წერდა?

- ამაოებაზე ფიქრმა გურამ დონაჩაშვილის "სამოსელი პირველი" გამახსენა. გავარვარებული ცეცხლი ნთქავს უთვალავი ძვირფასი ქვით მოკაზმულ სამოსელს. ეს ქვები იმ ადამიანებთან დაკავშირებულ გრძნობებს განასახიერებს, ვისაც კი ოდესმე შეხვედრია დომენიკო ცხოვრების გზაზე. მრისხანე როკვით შეპოტინებული დროის ცეცხლი არაფერს ინდობს, ყველაფერს წვავს და ანადგურებს, ყველა გრძნობას ასამარებს, მაგრამ "მხოლოდ იმ ერთს, ერთადერთს, იმ ჯიუტად მოელვარე ქვას მაინც რამდენი უწრიალა და ვეღარ მოედო ვერასდიდებით ცეცხლი..." თქვენთვის რა არის სიყვარული და სძლევს თუ არა ის ამაოებას?

- დედამიწა თუ დღემდე უძლებს ჩვენი ცოდვების სიმძიმეს, მხოლოდ იმიტომ, რომ ჯერ კიდევ სიყვარულის ღერძის გარშემო ტრიალებს.

ამქვეყნიური გრძნობა თავის გასართველად ადამიანს ბევრ საცდურს სთავაზობს და ადვილად იპყრობს მის გულსა და გონებას, თუკი სიყვარულის მადლი აკლია. ბოლოს და ბოლოს, განა აქაც კარგი კაცის სახელი სიყვარულის შემწეობით არ უნდა დატოვო?

ამიტომ, მე მაინც მჯერა, რაც არ უნდა მოხდეს, სიძულვილით გადამწვარ ველზე მაინც ამოვა სიყვარულის უცხო ყვავილი...