რომის კათოლიკური სწავლება, თავისი მასშტაბით დღემდე უდიდეს ქრისტიანულ მოძღვრებადაა მიჩნეული. გასული საუკუნის 90–იან წლებში კათოლიკური ეკლესიის წევრად 900 მილიონამდე ადამიანი ითვლებოდა, რაც მსოფლიოს მოსახლეობის დაახლოვებით 18% შეადგენს, ეს კი იმას ნიშნავს, რომ თითქმის ყველა მეხუთე დედამიწის მცხოვრები რომის ეკლესიის წევრია. ტერიტორიული თვალსაზრისით კათოლიკობა უპირატესად დასავლეთ, სამხრეთ–აღმოსავლეთ და ცენტრალურ ევროპაშია გავრცელებული. ასევე საკმაოდ დიდი მრევლი ჰყავს რომს ამერიკის შეერთებულ შტატებში. იგი დღემდე აქაც ფაქტიურ ქრისტიანულ უმრავლესობას წარმოადგენს და ჯერ კიდევ მნიშვნელოვან ეკლესიურ ინარჩუნებს ნიშნებს. კათოლიკურ აღსარებას აღიარებს აფრიკელების მესამედი და ლათინური ამერიკის მოსახლეობის უმრავლესობა, თუმცა უკანასკნელ წლებში განვითარებადი ქვეყნების მოსახლეობაში სულ უფრო პოპულარული სხვადასხვა ქარიზმატული პროტესტანტული მიმდინარეობები ხდება.

1. რომაულ-კათოლიკური სწავლება, რომლის მიხედვითაც სულიწმინდა არა მხოლოდ მამისაგან, არამედ "ძისაგანაც" გამოვალს (ფილიოქუე).

2. ლათინთა სწავლება რომის ეპისკოპოსის (პაპის), ეკლესიის უმაღლეს ხელისუფლებაზე, ყველა სხვა ეპისკოპოსზე აღმატებულებასა და უპირატესობაზე; სწავლება პაპის "სამოძღვრო უცდომლების შესახებ".

3. გადახრები ღმერთსა და ადამიანს შორის ურთიერთობის გაგებაში, რომაულ-კათოლიკური სწავლებაში პირველი ცოდვის, ხსნისა და საუკუნო ცხოვრების საკითხებში.

4. რომაულ-კათოლიკური ეკლესიის მარიამული დოგმატები: დოგმატი ქალწული მარიამის უბიწოდ ჩასახვის შესახებ, დოგმატი ქალწულ მარიამის ხორციელად ზეცად ამაღლების შესახებ.

5. საიდუმლოთა შესრულების პროცესში (ოპუს ოპერატუმ) მადლის თავისთავად და არა მიდგომილის სარწმუნოების შესაბამისად მოქმედების შესახებ, რაც რომის კათოლიკურ ეკლესიაში ღვთისმსახურების პროცესზეა ასახული.

6. წმინდა წერილისა და წმინდა გადმოცემის შესახებ სწავლებაში შეტანილი თავისებურებების შესახებ.

იმისათვის რათა კათოლიკობის არსში გავერკვეთ, აუცილებელია მივუახლოვდეთ მის შინაგან საწყისებს და გავეცნოთ მისი რელიგიურობის ძირითად მასაზრდოებელ წყაროებს. მართლმადიდებლობას დასავლეთის კათოლიკური თვითშეგნების ძირითად თავისებურებად მისი რაციონალური საწყისები, რწმენისა და ეკლესიური ყოფის ადამიანურად ახსნისაკენ ლტოლვა მიაჩნია. როგორც პროფესორმა ა. კატანსკიმ განსაზღვრა - ეს არის ქრისტიანობის გაობიექტურების, მისი არსის ისეთ შინაარსამდე დაყვანის მცდელობა, რომლის შემდეგაც ადამიანისათვის ყველაფერი გასაგები იქნება, ანუ ზეციური მიწიერად მისაწვდომი და შეხებადი გახდება.

ეს ლტოლვა, ბუნებრივად გამომდინარეობს ღვთაებრივთან შედარებით სუსტი ადამიანური ცნობიერებიდან, რომელსაც უხილავი ღმერთის ენერგიების მხოლოდ ადვილად აღქმადი ხილული გამოვლინებების შეცნობა შეუძლია და რომელიც ასეთი მიღწევით დაკმაყოფილებას ცდილობს. ასეთ გამარტივებულ ხედვაში, რელიგიური და ღვთაებრივი თანდათან მთლიანად გამოიდევნება და შესაბამისად მის ადგილს ადამიანური იკავებს. ეს ჩანაცვლება უწინარესად კათოლიკურ ეკლესიოლოგიაში მოხდა, ანუ იქ სადაც ძლიერია წარმოდგენა, რომ ხილვად მიწიერ სამყაროში სწორედ ეკლესიაა, ხსნისათვის განკუთვნილი ორგანიზაცია. ჯერ კიდევ XVI საუკუნეში, კარდინალ ბელარმინოს მიერ ეს აზრი ასე იქნა ჩამოყალიბებული: "ჭეშმარიტი ეკლესია ერთი აღსარებით, ერთი ქრისტიანული რწმენითა და ერთი საიდუმლოთი გაერთიანებული ხალხთა კავშირია, რომელიც დედამიწაზე კანონიერი წინამძღოლებისა და იესო ქრისტეს ერთი ნაცვალის ხელმძღვანელობით მოქმედებს". ეკლესიის ასეთი მიწიერი და ხელმისაწვდომი სახე, უპირატესად გადარჩენის ხილული გზით დაინტერესებულ და შესაბამისი რელიგიური თვითშეგნების მქონე დასავლეთის მოსახლეობის ყურადღების ცენტრში მოექცა. კათოლიკური აღმსარებლობის ქრისტიანისათვის ერთი მხრივ, ხსნა თითქოს თვალნათლივ ხორციელდება და ამით მას გადარჩენის რწმენა უძლიერდება, ხოლო მეორე მხრივ, ლათინურ კათოლიკურ აღმსარებლობაში, გადარჩენის ამგვარი გზა ასუსტებს ეკლესიურობის ფუძემდებლურ თავისებურებას, მისი საიდუმლოებების უხილავ და ამავე დროს უმნიშვნელოვანეს ქმედით ნაწილს. თუმცა ისიც უნდა ითქვას, რომ ეს შეუსაბამობა მთლიანობაში ვერ ამოწურავს და საბოლოოდ ვერ აქრობს რომის ეკლესიურობის შინაარსს.

ზოგიერთი მართლმადიდებელი მკვლევარი მიიჩნევს, რომ კათოლიკურ ეკლესიურობაში მიწიერების უპირატესობა წმინდა სამების მესამე პირისადმი ნაკლულოვანი დამოკიდებულებით არის გამოწვეული, რაც დასავლეთში ფილიოქუე–ს ზეგავლენამ გამოიწვია. საუკუნეების მანძილზე ამ თავისებურების მოქმედების შედეგად ეკლესიის სულიერების დოგმატური ნაწილი იკვეცებოდა, რის ხარჯზეც სულ უფრო ძლიერდებოდა და იზრდებოდა მისი გარეგნული მატერიალური მხარე.

რომის კათოლიკურ ეკლესიასა და მსოფლიო კათოლიკე ეკლესიას შორის ყველაზე უფრო თვალსაჩინო განსხვავებას ის წარმოადგენს, რომ რომი, ეკლესიის უმაღლეს ხელისუფალად რომის ეპისკოპოსს - პაპს მიიჩნევს. რომაული ღვთისმეტყველები ფიქრობენ, რომ პაპი ისეთივე ხილული წინამძღოლია, როგორიც თავისი მიწიერი მსახურების დროს თავად იესო ქრისტე იყო და თუ რომის პაპი ხილულად მიუძღვის ეკლესიას, მაცხოვარი ახლაც არის მისი უხილავი წინამძღოლი. ისინი ფიქრობენ, რომ იმისათვის, რათა თავის დროზე, ახალქმნილი ეკლესია მაცხოვრის ამაღლების შემდეგ ხილული წინამძღოლის გარეშე არ დარჩენილიყო, ქვეყანაზე მან თავის ნაცვლად ვიკარიუსი - წმინდა მოციქული პეტრე დაადგინა და მორწმუნეებზე სრული ძალაუფლება მას გადასცა. როგორც 1917 წელს გამოცემულ "კანონიკური უფლებების კრებულშია" ნათქვამი: "რომის მღვდელმთავარმა როგორც წმინდა პეტრეს მემკვიდრემ პრიმატის მდგომარეობა დაიკავა, სწორედ ის არის წმინდა პეტრეს ნაცვალი და არა მხოლოდ პატივითაა პირველი, არამედ მას მთლიან ეკლესიაზე უმაღლესი და სრული იურისდიქციული ძალაუფლება გააჩნია, როგორც რწმენის, ისე ზნეობის, დისციპლინისა და მთელს მსოფლიოში გავრცელებული ეკლესიის მართვის საკითხებში". თავისი დადგენილებით რომის ეპისკოპოსს ერთპიროვნულად შეუძლია, ეკლესიის საგარეო, საშინაო და დოგმატური საკითხების გადაწყვეტა. ისინი მიიჩნევენ, რომ მხოლოდ პაპს ესმის სრულად წმინდა წერილი და მისი განმარტების უფლებაც მხოლოდ მასა აქვს, ამასთან მისი თანხმობის გარეშე არცერთ საეკლესიო კრების გადაწყვეტილებას არანაირი ძალა არ გააჩნია. მიუხედავად ამისა, ისტორიულ წარსულში პაპი ეკლესიის მიერ არაერთხელ ყოფილა გასამართლებული. ოფიციალურად მიჩნეულია, რომ ეკლესიას არა აქვს პაპის სამართალში მიცემის უფლება, თავად პაპს კი ეკლესიის ნებისმიერი წევრის გასამართლება შეუძლია.

რომის ეპისკოპოსებს ეკლესიისადმი ასეთი დამოკიდებულების საფუძველს ის აძლევს, რომ ისინი საკუთარ თავს წმინდა პეტრეს მემკვიდრეებად მიიჩნევენ. მათი თეორიის მიხედვით მოციქული პეტრე თავის თანამოძმე წმინდა მოციქულებზე და მთელს ეკლესიაზე უმაღლესი ძალაუფლებით სარგებლობდა. ასეთ დასკვნამდე ისინი სახარების ცალკეული ფრაგმენტების თავისებური განმარტების გზით მიდიან, უწინარეს ყოვლისა: მათ. 16 - სადაც ლაპარაკია, რომ უფალი თავის ეკლესიას ქვაზე–პეტრეზე ააგებს; ასევე იყენებენ საიდუმლო სერობის შემდეგ პეტრესადმი უფლის გამორჩეულ მიმართვას, სადაც უფალი მას ავალებს, რომ საჭიროების შემთხვევაში მეგობრები ანუგეშოს (ლუკ. 22) და ბოლოს, მიაჩნიათ, რომ პეტრესადმი მაცხოვრის ცნობილი სამჯერადი მიმართვაც ამ აზრის დადასტურებაა (იოან. 21).

საერთოდ უნდა ითქვას, რომ ძველ ეკლესიაში რომის ეპისკოპოსი დიდი პატივით სარგებლობდა, პაპის ეს ავტორიტეტი ისტორიული მოვლენების შედეგად ჩამოყალიბდა, მაგრამ შემდეგ, კათოლიკობის მიერ, ეს დამოკიდებულება დოგმატურ ღირსებად იქნა წარმოდგენილი, რის შემდეგაც "ძმური და იერარქიული პირველობა... ბატონობად უნდა გადაქცეულიყო...". როგორც დასავლეთის 1848 წლის მრგვლივმოსავლელი ეპისტოლე (ცირკულარი) გვამცნობს დასავლეთის ეკლესიებისგან რომის პაპმა უსიტყვო და სწრაფი თანხმობა ვერ მიიღო და ამ ეროვნული ეკლესიების წინააღმდეგობა საკმაოდ დიდხანს გრძელდებოდა. უკანასკნელი ოფიციალური მცდელობა XV საუკუნის დასაწყისში კონსტანცის კრების მსვლელობის დროს იყო, სადაც გამოცხადდა: "მსოფლიო კრებას უშუალოდ იესო ქრისტესგან მინიჭებული აქვს ძალაუფლება, რომელსაც რომის პაპიც უნდა ემორჩილებოდეს".

კათოლიკური ეკლესიურობის მიწიერებისაკენ ლტოლვა რომის პაპის უმაღლესი ძალაუფლების შესახებ სწავლებაშიც აისახა. რელიგიური თვითშეგნების ამგვარმა თავისებურებებმა კი კათოლიკური ქრისტიანული მოძღვრების საფუძვლებზე პირდაპირი ზეგავლენა მოახდინა, ეს თავისთავად კათოლიკურ აზროვნებაში ღვთაებისადმი დამოკიდებულებაში გამოვლინდა და იესო ქრისტეს კათოლიკურ ხატზე აისახა. თუ კათოლიკურ ეკლესიოლოგიაში ხილული ეკლესიური მმართველობის ასეთი ჭვრეტა, უფრო მნიშვნელოვანი აღმოჩნდა, ვიდრე უხილავ ღვთაებრივ პირველწყაროზე სასოებით დაკვირვება. რომის პაპის - პირველობა, ანუ რომის ეპისკოპოსის მსოფლიო ეკლესიის ერთპიროვნულ ხელისუფლად აღიარება, ღვთის ხატის კიდევ ერთხელ გაადამიანების მცდელობა უნდა ყოფილიყო. ცხადია, არა ისეთის, როგორიც კაცობრიობის გამოსახსნელად განკაცებული უფალი იყო, არამედ ისეთის, როგორიც რომის პაპის "ვიცე–ღმერთად" განსახიერებას შესაძლებელს გახდიდა. როგორც ნ. არსენიევი ბრძანებს: ეს იქნებოდა "რომის პაპის პიროვნებაში ეკლესიური ჭეშმარიტებების უკიდურესი დაკონკრეტება". როგორც ვხედავთ, რომის პაპობის იდეა არ შემოისაზღვრება რომის კათოლიკური ეკლესიის პრაქტიკული და ყოფითი საკითხებით. ის უფრო ადამიანის თვითშეგნებას უკავშირდება და მასზე ზეგავლენით გამსჭვალული იდეოლოგიაა. ანუ, რომის ეკლესიის პირველი პირის საშუალებით, კათოლიკურმა ეკლესიურმა აზროვნებამ გამარტივებისა და გაადამიანურებისაკენ გადაინაცვლა. ამავე დროს, მატერიალური მიღწევებით მოხიბლული, დედამიწაზე წარმატების მაძიებელი ადამიანისათვის გაცილებით უფრო მოხერხებული აღმოჩნდა უხილავი და მიუწვდომელი სამპიროვანი ღვთაების მაგივრად მიწიერ პიროვნებასთან, დედამიწაზე "ცოცხალი ღმერთის ნაცვალთან" ურთიერთობა.

შესაძლოა უმაღლეს ფასეულობათა ასეთი ჩანაცვლება ადამიანს იმ უდიდესი ტვირთისაგან ათავისუფლებს, რასაც ჭეშმარიტი თავისუფლება ჰქვია. სწორედ ამის შესახებ წერდა თეოდორე დოსტოევსკი: "არა აქვს ადამიანს იმაზე უფრო მტანჯველი საზრუნავი, ვიდრე როგორმე, ვინმეს, სასწრაფოდ გადააბაროს თავისუფლების ის დიდი მადლი, რითაც ეს საცოდავი არსება დაიბადა". როგორც ჩანს, მუდმივი სულიერი არჩევანის წინაშე დგომამ და პასუხისმგებლობის შიშისგან გაუთავებელმა ლტოლვამ წარმოქმნა დასავლურ ქრისტიანობაში პაპის არსებობის იდეა და საჭიროება. ქრისტიანული დასავლეთისათვის პაპი არის პიროვნება, რომელიც ყველას სანაცვლო არჩევანს აკეთებს: "რომმა თავისი სიტყვა თქვა და ამით საქმე აღსრულებულია". კათოლიკობის ამ უძველეს ჭეშმარიტებაში განთავსდა მილიონობით ადამიანის სურვილი, დარწმუნებული ყოფილიყო, რომ არსებობს მავანი, რომელიც ღმერთთან უფრო ახლოსაა და უფლის ნება მან კარგათ უწყის, ამიტომ სწორედ პაპს ძალუძს ყველა კათოლიკე გაათავისუფლოს ღვთის ნების შეცნობის დიდი და საჭოჭმანო ტვირთისაგან, რადგან სხვამ არავინ იცის ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში ადამიანისაგან რას მოითხოვს უფალი ან როდის და როგორ უნდა აღსრულდეს მისი მოთხოვნა.

მაგრამ საკუთარი თავისუფლების ტვირთისაგან განთავისუფლებასთან ერთად ჩნდება საერთო პასუხისმგებლობა და გაერთიანებული რელიგიური სურვილი, არსებობდეს ურყევი რწმენა იმ ადამიანისა, რომელსაც ეს დიდი პასუხისმგებლობა დაეკისრა. იმისათვის, რათა მინიჭებული ნდობა სწორად იქნეს აღსრულებული, საჭიროა პაპმა ზუსტად იცოდეს ღვთის ნება და ხილული ხელისუფალი იუხილველ უფალთან მუდმივად იყოს კავშირში. ასეთ რწმენასთან და ურთიერთობასთან დაკავშირებით თომა აქვინელი წერდა: "როგორც საიდუმლოს, ისე ძალაუფლების აღსრულების პროცესში, ქრისტე, ყოველთვის და ყველგან ნებისმიერი პაპის გვერდითაა".

ღმერთის ნაცვალთან ამ გარდაუვალ კავშირში დევს კათოლიკური სამყაროსა და თავად რომის ეკლესიის მღვდელმთავრის მსახურების ის ნახევრად მისტიკური ბუნება, რომელსაც გარკვეული თვალსაზრისით შეიძლება "იესო ქრისტეს პაპით ჩანაცვლება" ვუწოდოთ. კათოლიკებს სწამთ, რომ უფალი, ყოველთვის გარკვეულ საიდუმლო ერთობაშია პაპთან. როგორც ჩანს, იმისათვის რათა მილიონობით ადამიანს სწამდეს, რომ პაპმა იცის ღმერთის ნება და ხალხს ჰქონდეს მიზეზი საკუთარი სულიერი არჩევანი მას მიანდოს, ღმერთთან ასეთი მჭიდრო პიროვნული კავშირი რომის პაპისათვის აუცილებელია.

არ შეიძლება არ აღინიშნოს, რომ თავისი ხანგრძლივი ისტორიის მანძილზე, რომის ეკლესიის ორგანიზაციულმა ერთმმართველობამ ცხოვრებაში წამოჭრილ არაერთ მნიშვნელოვან წინააღმდეგობას გაუძლო. მაგრამ აქვე ჩნდება კითხვა – რამდენად შეესაბამება ეს მიწიერად სრულყოფილი ორგანიზაცია იმ ამოცანებს, რომლებიც უფალმა, ეკლესიის წინაშე, ყოველი ცალკეული ინდივიდის ცოდვის ტყვეობიდან გამოხსნის მიზნით დააყენა. რა ზეგავლენას ახდენს ერთმმართველობა იმ ადამიანების თვითშეგნებაზე, რომლებიც მისი გავლენის ქვეშ ექცევიან, რა სახეს ღებულობს მათი პიროვნული ურთიერთობა უფალთან.

ღმერთის პაპით ჩანაცვლება უკვე თავისთავად უფლის ერთერთი უმთავრესი მცნების დარღვევაა, დაწერილია: "არა ჰქმნე თავისა შენისა კერპნი". ამავე დროს, პაპის ღმერთთან რაღაც საიდუმლო, ყველასაგან გამორჩეული კავშირი საბოლოოდ ღმერთის რწმენაზე და ჭეშმარიტ ხატზე უარყოფით ზეგავლენას ახდენს. ჩნდება კითხვა, როგორ შესაბამისობაშია უფლისადმი ამგვარი დამოკიდებულება მაცხოვრის სიტყვებთან: "დედა ჩემი და ჩემი ძმები ისინი არიან, რომელნიც ისმენენ ღმრთის სიტყვას და ასრულებენ მას" (ლუკ. 8:21), ანუ ყოველ ინდივიდს უნდა ესმოდეს ღვთის სიტყვა და ყოველი კონკრეტულ ადამიანი, თავისი პიროვნული ნებით უნდა ასრულებდეს მას. ერთი მხრივ, პაპის ბუნებრივი მიწიერი არასრულყოფილება, ისტორიულად დამტკიცებული მისი ადამიანური შეცდომები და მეორე მხრივ, კათოლიკური რწმენისათვის დამახასიათებელი პაპის უფალთან გამორჩეული სიახლოვე, თვით ღმერთის სრულყოფილების რწმენასაც კი უშლის ხელს. შეცდომილი პაპის ღმერთთან მჭიდრო და მუდმივი ურთიერთობა თავისთავად ან ეკლესიის სრულფასოვნების რწმენაში ბადებს ეჭვს, ან კიდევ, იწვევს გაუგებრობას: როგორ შეიძლება დაუშვას ღმერთმა, რომ უშუალოდ მის გვერდით მდგომი, მისი ნაცვალი შეცდეს და თავისი შეცდომები მორწმუნეებსაც თავს მოახვიოს. ღვთაებრივად აღიარებულ პიროვნებათა მიერ დაშვებული დოგმატური ცდომილებანი ადამიანის ღმერთისადმი რწმენას, ყოველთვის ზიანს აყენებდა და თვით რწმენის ობიექტის დისკრედიტირებას ახდენდა. წმინდა მამები ყოველთვის ამის წინააღმდეგ იბრძოდნენ.

ამავე დროს, თუ დავუშვებთ, რომ ღმერთთან რომის პაპს მართლაც რაღაც გამორჩეული ურთიერთობა გააჩნია, აქვე უნდა გვესმოდეს, რომ გამორჩეული მადლის მიღება რაღაც სპეციალური საიდუმლოს მსვლელობაში უნდა მიმდინარეობდეს. ასეთი საიდუმლო რომის ეკლესიას არც არასოდეს ჰქონია და არც ამჯერად გააჩნია.

რომის კათოლიკური ეკლესიოლოგიის მიხედვით, მსოფლიო ეკლესია, ანუ მათი აზრით ის, რასაც თავად რომი უდგას სათავეში, პაპის ძალაუფლებაზეა დაფუძნებული. შესაბამისად, ეს ერთიანობა ერთი ხელმძღვანელის მეშვეობით ხორციელდება და ეს ხელმძღვანელი თავის მხრივ ეკლესიურობისა და მისი არსებობის მოწმობისათვის აუცილებელი პირობა ხდება. მართლმადიდებლობაში კი ერთიანობა მაცხოვრის სხეულში – ეკლესიაში მყოფობაა და ეკლესიისადმი ყოველი მორწმუნის საკრამენტული (წმინდა რიტუალური და მაკურთხეველი) ერთობაა. მართლმადიდებლობა რაიმე მიწიერ ძალაუფლებაზე არაა აგებული, ის "ეკლესიური ევქარისტიული, საიდუმლოთია გაერთიანებული".

უნდა აღინიშნოს, რომ მიუხედავად კათოლიკური ეკლესიის ასეთი თავისებურებებისა, მართლმადიდებლური ეკლესიის დადებითი ზეგავლენა მასში მაინც გამოჩნდა. ბოლო საუკუნეებში რომის კათოლიკურ ეკლესიოლოგიაში ზეციერზე მიწიერი უპირატესობა სულ უფრო შერბილებულ სახეს ღებულობს. შესაბამისად, თანდათან მასში საკრამენტულიც ძლიერდება და პაპის პირველობის იდეა, საეკლესიო საიდუმლოში გაერთიანების იდეით იფარება.

გასულ საუკუნეში ეს ცვლილებები აშკარად გამოვლინდა პაპი პი XII–ს 1943 წლის ენციკლიკა (რომის პაპის წერილობითი მიმართვა) "Mystici corporis"-ში. მომდევნო წლებში ამ წერილის შინაარსმა, ვატიკანის II კრების მომზადების პერიოდში, ახალი ძალა შეიძინა და კრების შემდგომ შემაჯამებელ დოკუმენტზე მნიშვნელოვანი ზეგავლენა მოახდინა. ეს ზეგავლენა "ეკლესიის" დოგმატურ კონსტიტუციაზეც ("LumenGentium") აშკარად გამოიკვეთა. ეკლესიოლოგიის საფუძვლების პირველ თავში, რომელსაც "ეკლესიის საიდუმლოებები" ეწოდება, მოციქული პეტრესა და მისი ნაცვალის შესახებ მსჯელობის შემდეგ, ყურადღებას იპყრობს საუბარი ეკლესიის, როგორც საიდუმლოთა ხატის შესახებ. დოკუმენტში ამ მსჯელობამ ტრადიციული სქოლასტიკური განმარტებების ადგილი დაიკავა.

ასევე მნიშვნელოვანია განსხვავება რომის კათოლიკურ და მართლმადიდებლურ სწავლებას შორის მსოფლიო და ადგილობრივი ეკლესიის საკითხებთან დაკავშირებით. ვლადიმერ ბოლოტოვის სიტყვებით რომ ვთქვათ, მსოფლიო ეკლესია არის "თანასწორუფლებიანი ერთეულების კონფედერაცია". სხვაგვარად – ის წარმოადგენს ადგილობრივ ეკლესიებს, რომლებსაც საერთო სწავლება და ეკლესიური მოწყობა აერთიანებს. ყოველი ცალკეული ეკლესია თავისი შინაგანი ცხოვრებით აბსოლუტურად დამოუკიდებელია და მას სხვა ადგილობრივ ეკლესიებზე არანაირი ძალაუფლება არ გააჩნია. კვლავ ბოლოტოვის სიტყვები, რომ მოვიშველიოთ, "პატრიარქატი რასაც წარმოადგენს საკუთარ თავზე მხოლოდ იმას ლაპარაკობს, ხოლო პაპობა კი იმას, რასაც უნდა წარმოადგენდეს". როგორც 1895 წლის მრგვლივმოსავლელი გვამცნობს: "შვიდი მსოფლიო კრების ეპოქაში, აღმოსავლეთისა და დასავლეთის ყოველი ავტოკეფალური ეკლესია სრულიად დამოუკიდებელი და თვითმმართველი ერთეული იყო. რომის ეპისკოპოსს მათ საქმეებში არანაირად ჩარევის უფლება არ გააჩნდა და თავადაც საერთო დადგენილებებს ემორჩილებოდა"

ამავე დროს, არ შეიძლება ითქვას, რომ XX საუკუნეში გახორციელებული გლობალური ცვლილებები არ აისახა კათოლიკურ ეკლესიის, მისი ხილული მმართველისადმი დამოკიდებულებაზე. პაპის უწინდელმა ნახევრად მისტიკურმა ხატმა გარკვეული სახეცვლილება განიცადა. ეს ტენდენცია ვატიკანის მეორე კრების მასალებშიც აისახა. ცვლილებები კვლავაც გრძელდება, თუმცა მათი ხასიათი საკმაოდ წინააღმდეგობრივია. ერთი მხრივ, პაპის ნახევრად ღმერთობა რომის კათოლიკურ ეკლესიაში უკვე აბსურდულ სახეს იძენს, ხოლო მეორე მხრივ, პაპის ამგვარ ხატთან კათოლიკურ თვითშეგნებაში ძალიან ბევრი რამაა დაკავშირებული, ამიტომ მასზე უარის თქმამ მთელს რომის კათოლიკობაში შეიძლება მეტად სერიოზული რყევები გამოიწვიოს. რომის პაპს უკვე იმდენი რამ აკისრია, რომ პაპის ტრადიციული ფუნქციების გარეშე რომის ეკლესიის წარმოდგენა პრაქტიკულად შეუძლებელი ხდება. და რადგან ნებისმიერმა მნიშვნელოვანმა ცვლილებამ, შეიძლება მთელს სისტემაში უკონტროლო ჯაჭვური რეაქცია გამოიწვიოს, კათოლიკური აზრი იძულებულია შეეგუოს პაპის ინსტიტუტთან დაკავშირებულ ყველა წინააღმდეგობას.

ნიშანდობლივია, რომ რამდენიმე წლის წინ, მაშინდელი კარდინალის ი. რატცინგერის რედაქციით გამოსულ "კათოლიკური ეკლესიის კატეხიზმოში", პაპს ტრადიციულად მნიშვნელოვანი ადგილი აღარ უკავია. მის პიროვნებას მხოლოდ მცირე ზომის თავი ეძღვნება და თავად სათაური - "ეპისკოპოსების კოლეგია და მათი თავი - პაპი", უკვე აქცენტის ცვლილებაზე მიუთითებს. მიუხედავად იმისა, რომ ბოლო დროს აშკარაა მცდელობა რომის ეპისკოპოსის ტრადიციული მნიშვნელობის შესუსტებისა, რეალურად მის ძალაუფლებას ჯერ არაფერი ემუქრება. "რომის ეპისკოპოსი და წმინდა პეტრეს მემკვიდრე პაპი, არის ეპისკოპოსების და მრავალი მორწმუნის ერთიანობის მუდმივი და ხილული თავი". "რომის მღვდელმთავარი, როგორც ქრისტეს ნაცვალი ეკლესიაში, არის მწყემსი სრული ეკლესიისა, მსოფლიო ეკლესიაზე მას აქვს უმაღლესი ძალაუფლება, მას აქვს სრული უფლება ნებისმიერ დროს აღასრულებდეს ამ ძალაუფლებას და ის აღასრულებს ამ ძალაუფლებას" "ეპისკოპოსების კოლეგიას აქვს უფლება რომის მღვდელმთავართან ერთობაში აღასრულოს თავისი მმართველობითი ძალაუფლება".