ლოცვა, სინამდვილეში, ჩვენი ჰაერია, ჩვენი არსების უმთავრესი საზრდო და ღერძი , რომელიც სიცოცხლესავით უნდა გვჭირდებოდეს. მოციქულმა, რომელმაც მთელი სიღრმით შეიგრძნო მისი ძალა და საჭიროება, მცნებასავით დაგვიდო ორი სიტყვა: - მოუკლებლივ ილოცვიდეთო, რაც, ცოტა არ იყოს, აფრთხობს და აკვირვებს ღმერთს დაცილებულ, ლოცვას და სულიერ ცხოვრებას გაუცხოებულ, კომფორტის მაძიებელ ჩვენს დროებას, მაგრამ ლოცვის მოკლება ხომ, არც მეტი, არც ნაკლები, სულისათვის უსუნთქველობაა, დაკარგვა ღმერთის და, მასთან ერთად, ყველაფრის.

სწორედ ამაზე გვესაუბრება არქიმანდრიტი რაფაელ კარელინი, რომელმაც რამდენიმე წლის წინ გასცა პასუხი ჩვენს კითხვებს.

არქიმანდრიტი რაფაელი: - ყველაზე ვრცელი მცნება, რომელიც კაცის მთელ სულიერ ცხოვრებას მოიცავს და რომლის დაცვაც სულის მუდმივ მდგომარეობად უნდა იქცეს, მცნებაა ლოცვის შესახებ, რომელზეც მოკლედ ბრძანა მოციქულმა პავლემ: - მოუკლებლივ ილოცვიდეთო (1 თეს. 5,17).

სხვა მცნებანი ოდენ ცალკეულ მოქმედებებს მოიცავენ, რომლებიც გარკვეულ დროში უნდა აღსრულდნენ, ან გრძნობებს, რომელნიც არ შეიძლება, მუდმივი იყოს. ღვთისადმი სიყვარულსაც მოღვაწეებში პერიოდულად ცვლიდა გულის განგრილება, სულიერი ცეცხლი ხან მგზნებარედ ენთო მათ გულებში, ხანაც, ღვთის განგებით, მათი სულის სიღრმეებში იფარებოდა.

ადამიანის სული ბუნებით მარტივია, მაგრამ ცოდვით დაცემის შემდგომ მისი ძალების ერთობა დაირღვა და ხშირად ეწინააღმდეგებიან კიდეც ერთმანეთს, ლოცვისას კი ისინი კვლავინდებურად მთლიანდებიან, სული იღვიძებს და გულის თვალი უფლისაკენ მიიმართება.

ლოცვა - სულის ნათელია და როგორც კი იგი ქრება, ადამიანი წყვდიადში ექცევა, კარგავს მარადისობის შეგრძნებას და ვეღარც საკუთარ თავს ხედავს... ღმერთი მისთვის ცოცხალი კი აღარ არის, რომელსაც მთელი არსებით გრძნობდა, არამედ - განყენებული იდეა, რომელიც შორეული ვარსკვლავის ცივ კიაფს მიაგავს.

ლოცვა ჩვენთვის ერთგვარ გარეგნულ ხარკად იქცა, რომელსაც გარკვეულ დროს ვიხდით და მაშინაც ვცდილობთ, როგორმე მისი მოცულობა შევამციროთ, ან საერთოდ ავარიდოთ თავი, მაგრამ ეკლესიის დაწესებული ლოცვები აუცილებელია, რადგან იგია საშუალება უწყვეტი ლოცვის მოსაპოვებლად.

ძველ ქრისტიანთა ცხოვრებაში ლოცვა ერთგვარი ღერძი იყო, რომელზეც დანარჩენი სათნოებანი იკინძებოდა, დღემდე რომ განგვაცვიფრებენ თავიანთი სიდიადით. ლოცვა მათთვის ერთგვარი მიწისქვეშა წყარო იყო, განუწყვეტლივ მდინარე, რომელიც უხილავად კვებავდა მათ ქმედებებს, აზრებსა და გრძნობებს... იგი მათთვის ის ზეციური ცეცხლი გახლდათ, რომლის გამონაშუქი დროდადრო ჩვენამდეც აღწევს და გვანათებს, როდესაც წმინდანთა ცხოვრებას და მათ ნაწერს ვკითხულობთ... ამიტომ პატერიკებში თავმოყრილი ნათქვამები უბრალო და მოკლე, მაგრამ საოცრად ცოცხალი და ხატოვანია, ძველი კვართებით მოსილ ბერებს რომ მიაგვანან და საოცრად ზემოქმედებენ ადამიანის სულზე.

კაცობრიობა უფრო და უფრო შორდება ღმერთს. ოდესღაც ქვეყნიერების ქრისტიანულ და წარმართულ ნაწილებად დაყოფა შესაძლებელი იყო, ახლა კი ქრისტიანული სამყარო უზარმაზარ უდაბნოს წააჰგავს, სადაც მართლაც სასწაულით შემორჩა მცირეოდენი ოაზისები, ალაგ-ალაგ კი ქვებსა და ქვიშაში გაყვითლებული ბალახი იწვერება ხოლმე... ერთადერთი ძალა, რომელსაც ამ ყოვლისშთამნთქმელი უდაბნოს მცოცავი ქვიშის შეჩერება ძალუძს, ლოცვაა.

მსოფლიოს აღარ შესწევს ძალა, გაიგოს ლოცვა. იგი ან უგულებელყოფს მას (ხშირ შემთხვევაში, აუცილებელი ამსოფლიური საქმეების მომიზეზებით), ან ისე უყურებს, როგორც მედიტაციას - საშუალებას გარკვეული ფსიქოლოგიური განწყობის შესაქმნელად, ანუ ლოცვას ავტოჰიპნოზსა და თვითშთაგონებას უთანაბრებს, რაც მართლაც და საშინელებაა.

მსოფლიომ, რომელმაც დაკარგა ლოცვა, დაკარგა ღმერთიც...

სულიერ ცხოვრებაში ყველაზე სახიფათო - კომპრომისია, რომელიც ადამიანს თანდათან ორსახოვან და ორნებიან ფარისევლად აქცევს. სწორედ ამ სოფლის სულთან კომპრომისის მიზეზით მძიმდება ჩვენი სული და ინავლება ლოცვა... ამ სოფლის სული ადამიანს ასეულობით ძაფით აბოჭავს დედამიწას.

- როგორ ვისწავლოთ ლოცვა?

- უპირველესად, იგი ჩვენი ცხოვრების უმთავრეს საქმედ უნდა მიგვაჩნდეს, სხვა დანარჩენი კი - მეორეხარისხოვნად. მთელი ცხოვრება ლოცვას უნდა ეხმარებოდეს, ხოლო ის, რაც ამაში ხელს გვიშლის, განვდევნოთ. ეს გარეგნულ საქმიანობაზე უარის თქმას როდი გულისხმობს. ძველი ქრისტიანები კეთილსინდისიერად ასრულებდნენ თავიანთ საქმესა თუ სამუშაოს და ამას არა ხალხის, სწორედაც, რომ ღმერთის მსახურებად მიიჩნევდნენ.

ჩვენ ხელს სულ სხვა რამ გვიშლის ხოლმე - არასწორი დამოკიდებულება ამა სოფლის, ხალხისა და საკუთარი თავისადმი. ანგელოსები კაცთა სამსახურად იგზავნებიან, მაგრამ ამით ისინი ლოცვას არ კარგავენ. ლოცვა - ამსოფლიური საქმეებისა და მოვლენებისადმი ვნებიანი, გულის დამატყვევებელი დამოკიდებულებით იშრიტება. ადამიანმა ის უნდა მოიძულოს, რაც ლოცისას აბრკოლებს.

სული სამი ძალისაგან - გონების, გრძნობისა და ნებისაგან შედგება. ლოცვისას გონებისათვის დამაბრკოლებელია მისივე ამპარტავნება, რომელიც ძალაუფლების სიყვარულსა და საკუთარ ძალებში თავდაჯერებას წარმოშობს. როცა კაცი საკუთარ ძალებში დარწმუნებულია, მას არაფრის თხოვნა აღარ ძალუძს. მისი ლოცვა დაზეპირებულ მონოლოგად იქცევა ხოლმე და ღმერთი აღარ სჭირდება.

საკუთარ თავს დაყრდნობილი გონება ღმერთს განეშორება და ამპარტავნებისა და ძალაუფლების სიყვარულის წყალობით ძალთა გარეგნული ცოდნით შევსებას ცდილობს და ამით საკუთარი სიდიადის იარაღისა და ბრწყინვალების მოპოვება ეიმედება. თავს იჩენს გონების ცნობისმოყვარეობა, ადამიანი თავს არასაჭირო ცოდნით იტვირთავს და ამას ინტელექტუალურ სიმდიდრედ მიიჩნევს. სწორედ ეს ცოდნა კვებავს მის ამპარტავნებას, მზვაობრობა კი სულ ახალ და ახალ ცოდნას მოითხოვს. ამგვარი კაცი იმ ძუნწს გვაგონებს, ქუჩიდან რომ განურჩევლად ყველაფერს შინ ეზიდება. გონება, რომელიც არასაჭირო ცოდნითაა გადატვირთული, კაცის სულს დაბლა ექაჩება. იგი იმ ფრინველს ჰგავს, ფრთებზე ტყვიის ზოდები რომ აქვს გამობმული, აფრენა აღარ ძალუძს და უმწეოდღა ხოხავს მიწაზე.

როგორც წესი, მაღალ სულიერ მდგომარეობას ლოცვისას უბრალო გულისა და გონების მქონენი აღწევენ, ან ისინი, ვინაც მოპოვებული ამსოფლიური ცოდნა მიწად და ნაცრად მიიჩნია.

ადამიანმა უნდა უარყოს არასაჭირო ცოდნა, რომ სულში ის სივრცე გაითავისუფლოს, სადაც მადლმა უნდა იმოქმედოს.

ამაო ცოდნა - წერისგან ნაცვეთი ის დაფაა, რომელზეც უკვე შეუძლებელია რაიმეს დაწერა ან გამოსახვა.

სიძულვილი ამაო ცოდნისა და ამპარტავნებისადმი ადამიანის წინაშე რწმენის საიდუმლოებებსა და სულიერ სიბრძნეს ხსნის.

არცოდნა გარეგნულისა და წარმავალისა - იმისა, რაც მარადისობაში არ გადაიზრდება, სულიერი სამყაროსაკენ მიმავალი გზისა და ჭეშმარიტების შემეცნების დასაბამი ხდება, ხოლო არცოდნა იმისა, რაც ცხონებისათვის საჭირო არ არის, ის ნიადაგია, რომელზეც სულიერი სიბრძნის ყვავილები ხარობენ. მარყუჟს თავსდაღწეული ფრინველი თავისუფლად ფრენს ზეცისაკენ, ხოლო გონება, რომელიც მრავლისმცოდნეობისაგან ბავშვურ უბრალოებას დაუბრუნდა, იმ შინაგან სენაკში აღწევს, სადაც ღმერთს ესაუბრება.

რა უნდა ვქნათ საიმისოდ, რომ იმ ინფორმაციის დინება შევამციროთ, გამუდმებით რომ გვამძიმებს? თავდაპირველად, უარი უნდა ვთქვათ აშკარად საზიანოსა და ცოდვიანზე, შემდეგ - არასაჭირო ინფორმაციაზე, შემდეგ კი საჭირო ინფორმაციაც მინიმუმამდე და ყველაზე აუცილებლამდე დავიყვანოთ. ამით ადამიანის შრომის ხარისხი არ გაუარესდება, რამდენადაც მექანიკური მეხსიერების სანაცვლოდ ჩვენში იღვიძებს შემოქმედებითი მეხსიერება და მცირედის მეშვეობით ბევრის შეძენის უნარს ვივითარებთ.

ლოცვის მომდევნო მტერი - ტკბობაა, მაცდუნებელი ადამიანის გრძნობებისა. იგი ემოციური პროვოკაციაა, ყველაზე მეტად რომ ნებდება ადამიანის სული. ტკბობა - ეს ბედნიერების სუროგატია, დემონური ნაყალბევი, რომელიც იმაზეა გათვლილი, რომ დაკარგულ, ჭეშმარიტ სულიერ სიხარულს ჩაენაცვლოს. ეს უკანასკნელი შინაგანი სიცარიელით და დაღმასვლით სრულდება, სიკვდილის აჩრდილს რომ მიაგავს. ეს გარემოება ყველაზე სარწმუნო და ცხადი ნიშანია იმისა, რომ ტკბობა სულს ღმერთისაგან - სიცოცხლის წყაროსაგან - აცალკევებს.

თანამედროვე კულტურა, გამონაკლისების გარდა, კულტია ტკბობისა, რომელიც ხან აშკარად საძაგელი სახით წარმოჩინდება, ხანაც სათნოებით ინიღბება და გარეგნულად უფრო მიმზიდველი ხდება.

ვნებიანი გული ვერ იქნება ზეცის ნაწილი, იგი მიწის ბელტადღა თუ ივარგებს. ტკბობით დაბინძურებულ და დაუძლურებულ გულს არა მხოლოდ ლოცვა აღარ ძალუძს, არამედ ეწინააღმდეგება და სძულს კიდეც, როგორც ძაღლს სძულს ის, ვინც პირიდან მოწამლული ხორცის ნაჭრის წართმევას ცდილობს. ასეთი კაცი ან სრულიად გაურბის ლოცვას, ან მხოლოდ გაზეპირებულ სიტყვებს წარმოთქვამს, როგორც გარკვეულ ასოთა თანხმობას, არ ესმის, ვის მიმართავს ან რას ითხოვს, ანუ იგი ლოცვიდან გარეგნულ ფორმასღა ტოვებს.

ლოცვა რომ ვისწავლოთ, უნდა შევიძულოთ ტკბობა, როგორც პირადი მტერი და განვაგდოთ ის, რაც ჩვენში ვნებას იწვევს.

სოფელი განსაკუთრებული გააფთრებით იცავს თავის უფლებას ვნებასა და ტკბობაზე, რადგან ამაში ხედავს ადამიანის ცხოვრების უმთავრეს მიზანს. სწორედ ამიტომაც თითქმის მთელი ხელოვნება იქითაა მიმართული, რომ ტკბობის გახრწნილი გვამი აბრეშუმის სამოსითა და ოქროთი მორთოს.

ლოცვა - ადამიანის შინაგანი მდგომარეობის სარკეა და სამსჯავრო ადამიანის სულისა, ნიშანი იმისა, რამდენად უერთგულა მან მამაზეციერს.

მესამე ძალა, როგორც მოგახსენეთ, ნებაა და სწორედ მასზე კიდია ადამიანის უნარი, კონცენტრირება მოახდინოს საჭიროზე და გული და გონება არასაჭიროსაგან დაიცვას. ზოგჯერ ნებად სულის გამბედაობას იხსენიებენ, რომელსაც იგივე აუძლურებს, რაც გონებასა და გულს: - მრავლისმცოდნეობა, გადაჭარბებული მზრუნველობა და ფუსფუსი, უმთავრესის დავიწყება და ტკბობის სატყუარები.

ნების თვისებები - სიმტკიცე და მოთმინებაა. ლოცვაში სულის სამი ნაწილი კვლავ მთლიანდება. თეთრი ფერი განსაკუთრებით ანათებს შავ ფონზე. მოციქულმა პეტრემ ასე უთხრა მაცხოვარს: - აი, ჩვენ მივატოვეთ ყველაფერი (ანუ ამქვეყნიური ადათები, კანონები, წარმოდგენები, ადამიანური ზრახვები, სურვილები და ცოდნა, - ის, რასაც წუთისოფელი თავის შვილებს აძლევს) და შენ გამოგყევითო (მთ. 19,27).

ქრისტეს გაყოლა ნიშნავს, გაჰყვე გზას ლოცვისას, რომელიც ჩვენივე გულებზე გადის. ამიტომ, ჭეშმარიტი ლოცვის უნარი აქვთ მხოლოდ იმათ, ვისაც ძალუძს, მოციქულთა მსგავსად აღმოთქვას: - აი, ჩვენ მივატოვეთ ყველაფერი და შენ გამოგყევითო.

ლოცვა - სიკვდილია და აღდგომა. იმას, ვინაც არ კვდება სოფლისათვის, არ ძალუძს მარადისობისათვის აღდგომა, ხოლო იმას, ვინც საკუთარ თავს არ უარყოფს, ვერც პოვებს ვერასდროს.

როდესაც კაცი რამდენიმე საქმეს წამოიწყებს, ერთს ვერ ასრულებს და უკვე მეორეზე იწყებს ფიქრს, ხასიათის ის თვისება უყალიბდება, რომელსაც ქრონიკული დაუდევრობა და უნებისყოფობა ჰქვია. ასეთთ არ ძალუძთ ლოცვაზე ყურადღების გამახვილება, რადგან ამ დროს ურიცხვ საქმეებზე ფიქრით ერთობიან... მათი ლოცვა გაზუთხულ სიტყვათა მექანიკურ განმეორებად გადაიქცევა, აზრები კი ვერცხლისწყალივით ყოველი მიმართულებით განებნევათ.

ახლა კი ლოცვის გარეგნულ მხარეს შევეხოთ. ადამიანი სულის, სამშვინველისა და სხეულისაგან შედგება, ამ უკანასკნელის მდგომარეობა და მდებარეობა ლოცვისათვის მეტად მნიშვნელოვანია. როდესაც კაცი ადუნებს სხეულს, მისი აზროვნება უსიცოცხლო ხდება და თითქოს თვლემს. თუ ადამიანი ლოცვისას დაუდევრად, ფეხი ფეხზე გადადებული ზის ან წევს, მასში ლოცვისადმი მოწიწება ქრება და მოურიდებლად ესაუბრება ღმერთს.

არსებობს ორგვარი თვითგამოხატვა: სიტყვიერი და ჟესტის ან მოძრაობისმიერი. მეტანია და მუხლის მოყრა - უსიტყვო ენაა, სადაც სიტყვას მოძრაობა ცვლის. ეს სახეა დამწერლობისა, რომელიც ქაღალდზე მელნით კი არ გამოისახება, თვით ადამიანის სხეულში ირეკლება და ხორციელდება.

სულიერ ცხოვრებაში უდიდესი მნიშვნელობა აქვს ყოველი სიტყვის გაკონტროლებას, რადგან ყოველი ამაო სიტყვა - ადამიანის ძვირფასი სულიერი ენერგიის დანაკარგია, სწორედ ამიტომ უჩნდება ადამიანს ხანგრძლივი და უშინაარსო საუბრის შემდგომ დანაკარგისა და სიცარიელის შეგრძნება, თითქოს სული სიმძიმილით და ბურუსით აღივსოო და საკუთარივე თავისთვის საძაგელი შეიქმნება.

ამგვარი დანაკარგის შეგრძნება მოთამაშის გულში დასადგურებულ ჯავრსა და წყენას მიემსგავსება, როდესაც შინ ჯიბეცარიელი ბრუნდება.

ყოველი ცრუ სიტყვა - იარაა და ნაჭდევი ადამიანის სულის სახეზე, ყოველი ბილწი და გამხრწნელი სიტყვა კი - აყროლებული ჭრილობა, რამეთუ უფალმა ბრძანა, რომ ყოველი ამაო სიტყვისთვის საშინელ სამსჯავროზე ვაგებთ პასუხს და, მით უფრო, ცოდვილი სიტყვისთვის.

აქ ურთიერთკავშირია სულსა და სიტყვას შორის. გული წარმოშობს ზრახვას, რომლისგანაც წარმოიშვოა სიტყვა, წარმოთქმული სიტყვა კი ბუმერანგივით უბრუნდება კაცს. სული საკუთარივე სიტყვის სამიზნე შეიქმნება.

იგივე შეიძლება ითქვას ჟესტებისა და მოძრაობათა ენის შესახებაც, რომელთაც არა ოდენ ძლიერ ემოციათა გამოხატვა ძალუძთ, არამედ ადამიანის სულის უმცირესი მოძრაობებისაც. სიარულის მანერაში, მიხრა-მოხრაში, სხეულის ძრაობაში ჩანს მთელი გამა გრძნობებისა: - სიხარული და მწუხარება, ქედმაღალი უპატივცემულობა და ფარული მიკერძოება, სიყვარული თუ სიძულვილი...

განსაკუთრებული მიმიკური სიმძაფრით იჩენს ხოლმე თავს იმგვარი გრძნობები, როგორიცაა მრისხანება, შიში და ავხორცული ჟინი, ამიტომ კაცმა ისევე უნდა ადევნოს სხეულის მოძრაობებს თვალი, როგორც სიტყვებს, რადგან სხეულის პოზა სიტყვაზე არანაკლებ ავლენს გარყვნილებას.

თუ ადამიანი განრისხებისას გარეგნულ სიმშვიდეს შეინარჩუნებს, მუშტებს არ იღერებს, კბილების კრაჭუნსა და ბოლთის ცემას არ შეუდგება, მისი ვნება ვეღარ მიიღებს სხეულისაგან მხარდაჭერას და მოკლე დროში დამშვიდდება კიდეც. ამის საკუთარ თავზე შემოწმება ძალზე ადვილია.

თუ უწმინდური ზრახვებისას თავაშვებულობას და მეოცნებე მოდუნებულობას არ მივეცემით, ამგვარი ზრახვები სულ მალე გაივლის, ისევე, როგორც ღრუბელი გადაივლის ხოლმე ცის კაბადონზე. ზოგს ჰგონია, რომ გარეგნულ მხარეს სულიერ ცხოვრებაში მნიშვნელობა არ აქვს და მთავარი ისაა, რომ გული უფალს მიუძღვნას, მაგრამ ასეთთ არ ესმით, რომ სხეული სამოსი კი არა, ჩვენივე არსების ნაწილია, რომ სულსა და სხეულს შორის უმჭიდროესი კავშირია, რომ გულის განწმენდა არა მხოლოდ სურვილი და მტკიცე გადაწყვეტილება, შეუპოვარი შრომაცაა, რომელიც კუბოს კარამდე გრძელდება.

რაიმეს შესწავლისას ადვილიდან უფრო რთულზე გადავდივართ ხოლმე, საკუთარ თავზე კონტროლი არა მხოლოდ დამწყებთათვისაა აუცილებელი, ერთ-ერთი ქვაკუთხედიცაა სულიერი ცხოვრებისა.

ეკლესიამ ღვთისმსახურებაში ლოცვის ორგანულ ნაწილად ჩართო ენა რიტუალებისა. ასე რომ, არა ოდენ კაცის გონება, არამედ მთელი ადამიანი მონაწილეობს ღვთისმსახურებაში. საეკლესიო რიტუალი - განსაკუთრებული, სიმბოლური ენაა. ადამიანს რომც არ შეეძლოს აღსრულებული რიტუალის სიტყვიერ ენაზე გადმოთარგმანება, თუმც მონაწილეობდეს მასში, მაინც ჩაერთვება ეკლესიის მადლმოსილ ველში ისევე, როგორც ნათურა ირთვება ხოლმე ენერგეტიკულ ქსელში, იმის მიუხედავად, რომ არსებითად არც იცის, თუ რას წარმოადგენს ელექტრობა, უბრალოდ, მის ძალასა და მოქმედებას აფიქსირებს.

წმიდა მამანი კრძალავდნენ მოურიდებელ, უწესო, მოუსვენარ მოძრაობებს, რომელნიც კაცის სულს უწმინდური და უგუნური ზრახვებით აღავსებენ. თუ მათ სწავლას რამდენიმე სიტყვაში მოვაქცევთ, ადამიანი უბრალო და მდაბალი უნდა იყოს მაშინაც კი, როდესაც საკუთარ თავთან მარტო რჩება ან დასაძინებლად წვება, რადგან, სინამდვილეში, მარტო არასოდეს ვართ და ჩვენთან მფარველი ანგელოსია.

წმინდა მამანი გვირჩევენ, ლოცვისას წელში გავიმართოთ, ადგილზე არ ვცმუკავდეთ და სხეული არ მოვადუნოთ. გადაღლილობისას კი უმჯობესია, ჩამოვჯდეთ და რამდენიმე ხანს ამ მდგომარეობაში განვაგრძოთ ლოცვა.

რაც შეეხება მეტანიებსა და მუხლთყრას, მათი მეშვეობით ღვთისადმი თაყვანისცემას გამოვხატავთ... აქ მოძრაობა და ჟესტი თითქოს ავსებს, ამძაფრებს და აღრმავებს სიტყვას...

ლოცვისას სხეული არც უნდა მოვადუნოთ და არც ზომაზე მეტად დავჭიმოთ, რადგან პირველი თითქოსდა რულს ჰგვრის და აუძლურებს სხეულს, მეორე კი - ქანცავს.

ლოცვისას სხეული შემართული უნდა იყოს, როგორც იმ სამუშაოს დაწყების წინ, რომელიც სისწრაფესა და ძალისხმევას ითხოვს, როდესაც საკუთარ კუნთებს ამუშავებამდე შევიგრძნობთ.

ადამიანი - მთლიანი პიროვნებაა, ერთიანი ფსიქო-ფიზიკური მონადა, ამიტომ, ლოცვაში იგი მთელი სულიერ-ხორციელი არსებით უნდა ჩაერთოს.