ღირს მამასთან შეხვედრებმა დამარწმუნა, რომ ქრისტიანობა არა მხოლოდ სიტყვით, არამედ, უპირველესად, მადლის ძალით იქადაგება, რომელიც აცხოველებს სიტყვას, ქმნის ნათელშემოსილს, ქრისტიანულ ჭეშმარიტებას - აშკარას, გავკადნიერდები და ვიტყვი, თითქოს ხელშესახებსაც კი. მადლი შეაღწევს გულის სიღრმეში და ადამიანს აძლევს შესაძლებლობას, შეხვდეს და განიცადოს მისთვის უცნობი სულიერი სამყარო. ის, რასაც ამ დროს ადამიანის გული გამოცდის, შეიძლება სიტყვა "სიხარულით" გამოიხატოს. ის არ ჰგავს ჩვეულებრივ ემოციურ განცდას, ესაა სიხარული სიცოცხლეში ყველაზე უმთავრესის შეძენისა, იმისა, ვინც აღმატებულია ყოველგვარ სიტყვაზე.

ქრისტიანობის ჭეშმარიტი მქადაგებელი მხოლოდ ისაა, ვინც მოიპოვა მადლი სულიწმინდისა. ის მაშინაც კი ქადაგებს ქრისტეს, როცა დუმს. მომავალ საუკუნეთა საიდუმლო მადლის მიერ განგვეცხადება. ის, ვინც იგი მოიპოვა, თვითონ ხდება უხილავი სინათლის წყარო. ეს საიდუმლო მის თვალებში აისახება, მის სიტყვას სულიერი ძალით აღავსებს. ასეთი ადამიანიდან მოჰბერავს ყოვლისგამჭოლი სითბო, რომლითაც გათბობა მოგინდება, როგორც ზამთრის ღამეში ყინვისგან გაფიჩხულ მგზავრს უნდება, ენატრება აგუზგუზებულ ცეცხლთან გალღობა.

ვინც მადლი მოიპოვა, თვითმხილველი და მოწმე ხდება ქრისტიანობის ჭეშმარიტებისა. მეტიც, შესაძლოა ისე, რომ თვითონაც ვერ ხვდება, ქრისტიანობას უცხადებს სამყაროს. განსაზღვრული სულიერი მდგომარეობის მქონე ადამიანში მადლი ისე საგრძნობლად მოქმედებს, რომ მისი იმედი მტკიცე რწმენაში გადადის, არ ეეჭვება, რომ მისი ლოცვა შესმენილი იქნება. ამავე დროს, იცის, რომ ამას თვითონ კი არ სჩადის, არამედ მისი მომხილველი მადლი და უფრო მეტად დამდაბლდება საღვთო ნიჭის დიდებულების წინაშე.

ჩვენ უნდა ვიცოდეთ ქრისტიანობის გონებაჭვრეტითი ჭეშმარიტებანი, ისევე როგორც იცის რუკა შორეულ გზაზე მიმავალმა, - უნდა ვიცოდეთ, რათა არ შევცდეთ და ცრუ ბილიკს არ დავადგეთ. მაგრამ ვინც მხოლოდ ღვთისმეტყველებას და სხვა მეცნიერებას შეისწავლის და თვლის, რომ ეს საკმარისია ცხონებისთვის, ჰგავს იმ კაცს, რომელიც რუკას საათობით გულდასმით შეისწავლის, მაგრამ მაინც ვერ ბედავს თავისი სახლის ზღურბლს გასცდეს.

გზა ქრისტიანისა - მადლის მოპოვებაა. სასულიერო სასწავლებელში საეკლესიო მეცნიერებათა შესწავლა და წმინდა მამათა ნაშრომების გაცნობა - ეს სულის სამოსელია, რომელიც ზოგისთვის აუცილებელია, მაგრამ ეს ჯერ კიდევ არ არის თვითონ კაცის ფერისცვალება - ის გამოისახება ცხოვრებისეული მოღვაწეობით. სახარებისეული მცნებების აღმასრულებელი სახარებას უკეთ იგებს, ვიდრე მეცნიერი ღვთისმეტყველი, ვინაიდან სულში ის მასზე მოფენილი მადლის ძალას გრძნობს. ესმის უფრო ღრმად, ვიდრე ამის გამოთქმა შეუძლია ადამიანურ სიტყვას. ის სახარებას გრძნობს ისე, როგორც თვით სულის სიცოცხლეს.

ბევრ ღვთისმეტყველს შევხვედრივარ, მაგრამ არც ერთ მათგანს ჩემს სულზე ღრმა შთაბეჭდილება არ მოუხდენია. ასეთ ხალხში ერთგვარ სირთულესა და გაურკვევლობას ვგრძნობდი. მათ შეეძლოთ დაგხმარებოდნენ ზოგიერთი კერძო გონებაჭვრეტითი საკითხის გადაწყვეტაში, მათ პასუხებში სიმტკიცე იგრძნობოდა, მაგრამ ეს არ იყო ჭეშმარიტებაში მშვიდი გულდაჯერება, იგი გახლდათ საკუთარი ინტელექტუალური უპირატესობით თავდაჯერება. მათ უჭირდათ სიტყვა "არ ვიცის" თქმა. ეს გახლდათ ერთგვარი გულგამოკლებული, გონების რელიგია. ზოგიერთ მათგანს ლოცვისა არ რცხვენოდა, მაგრამ მათ შორის არ შევხვედრივარ ისეთს, რომლის სულიერი ცხოვრების ცენტრი გული იქნებოდა. იგი დათრგუნული იყო ურთიერთსაწინააღმდეგო გონებრივი ინფორმაციით, რომელსაც თავიანთ უმთავრეს სიმდიდრედ თვლიდნენ. ბრმის მსგავსად, გაგონილის მოყოლა შეეძლოთ, მაგრამ ვერ გაჩვენებდნენ იმას, რაც არ უნახავთ. მწამს, რომ არც სასულიერო ლიტერატურის სიუხვეს, არც საღვთისმეტყველო სასწავლებლებს არ შეუძლია დამოუკიდებლად ახაროს ქრისტეზე და ქრისტიანობაზე სულიერ სიბნელეში მყოფ სოფელს. ჭეშმარიტი მქადაგებლები არიან ის მოღვაწეები, რომელთაც იესოს ლოცვითა და საკუთარი სულის ვნებათაგან განწმენდით მადლი მოიხვეჭეს. ღმერთზე რომ ისაუბრო, თავი უნდა დააღწიო ამ სოფლის ტყვეობას, შინაგან თავისუფლებას კი მხოლოდ მადლი აძლევს. ღმერთზე რომ ისაუბრო, უნდა ამაღლდე სოფელზე, მის ვნებებზე, წარმოდგენებზე. მეტიც - მის მოჩვენებით სიმართლეზე, უნდა სხვანაირი გახდე, სხვანაირად კი კაცს მხოლოდ მადლი გადააქცევს.

ჩემს სიცოცხლეში ყველაზე დიდ მოვლენად სქემიღუმენ საბასთან (ოსტაპენკო) შეხვედრა მიმაჩნია. პირველად მას წმინდა სამების ლავრის მონასტრის კორპუსში შევხვდი 1955 წელს, როცა ის მოსაცდელში სავანის ნაცვალს, არქიმანდრიტ პიმენს (შემდგომში სრულიად რუსეთის პატრიარქს) ელოდებოდა. მამა საბას წმინდა სერგის ლავრასთან განშორება უწევდა, ვინაიდან მღვდელმონაზვნად ხელდასხმის მერე საერო ხელისუფლებაც დევნიდა და ნაწილობრივ - თანამოძმეებიც. საქმე ისაა, რომ მამა საბას გარს მუდმივად ხალხი ერტყა. მონასტრის კარებთან მომლოცველთა გუნდები საათობით ელოდნენ მამა საბას კელიიდან გამოსვლას, რომ მისგან კურთხევა მიეღოთ ანდა მათთვის მნიშვნელოვან საკითხზე დაჰკითხვოდნენ. ვფიქრობ, ხალხს მისკენ იზიდავდა ძალა და ანდამატი მოუკლებელი ლოცვისა. მისი დიდი მლოცველობის ამბავი მთელმა რუსეთმა იცოდა. ეს იყო უმძიმესი და ერთადერთი ბრალდება ფარული სამსჯავროსი. ასეთი სასამართლოები წააგავდა 30-იანი წლების "სამეულებს". მამა საბას დევნა რამდენიმე წელიწადს გაგრძელდა. მას თან ახლდა სიცრუე, ცილისწამება, მუქარა, შევიწროება, ლანძღვა... ის კი შეუძვრელად იდგა. ბოლოს, ხელისუფლებამ მოითხოვა მისი დედაქალაქიდან შორს გაგზავნა - ფსკოვის მღვიმევის სავანეში განაწესეს.

წმინდა სერგის ლავრას მამა საბა სულიერი ცხოვრების დასაწყისში დაუკავშირდა. ერისკაცობაში, როგორც ინჟინერი, მის აღდგენაში მონაწილეობდა. აქვე სწავლობდა სემინარიაში, მაგრამ მისთვის მთავარი ტაძარი იყო. მსახურებისას ყველაფერი ავიწყდებოდა და ლექციაზეც კი აგვიანდებოდა. ზოგიერთი სტუდენტი ამის გამო ჩუმ-ჩუმად დასცინოდა კიდეც. ის კი ღიმილით პასუხობდა. როცა მოახლოვდებოდა გამოცდები, მაშინ ესენი პირველნი სთხოვდნენ მას ლოცვას. შემდგომში ბევრი მადლიერებით იგონებდა მამა საბას, სწორედ იმის გამო, რომ იგი თავისი მაგალითით ასწავლიდა მათ, თუ რა არის მთავარი ქრისტიანის ცხოვრებაში, განსაკუთრებით ღვთისმსახურისა - ესაა განუწყვეტელი ლოცვა.

ახლა კი მამა საბა უნდა განშორებოდა ლავრელ ბერებს, თავის სულიერ ძმებს, სულიერ შვილებს, რომლებთანაც სიყვარულის განუწყვეტელი ჯაჭვებით იყო დაკავშირებული. მათ სიცოცხლე ვეღარ წარმოედგინათ თავიანთი სულიერი მამის გარეშე.

იმ დღეს მამა საბამ განმაცვიფრა სრული სიმშვიდით, თითქოს ეს მას არ ეხებოდა. მან თავისი თავი და თავისი საგანძური - სულიერი შვილები - ღვთის ნებასა და ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის საფარველს მიანდო. ვიფიქრე, მღვიმევის მონასტრის ნაცვლად ყაზახეთის სტეპებში ანდა პოლარულ ტუნდრაში რომ გაეგზავნათ, ამასაც სულიერი სიმშვიდით მიიღებდა.

კურთხევის შემდეგ ვთხოვე, რამდენიმე წუთი დამითმეთ-მეთქი. ვკითხე ის, რაც ჩემთვის მთავარი იყო: როგორ მესწავლა იესოს ლოცვა. ყურადღებით შემომხედა. ვგონებ, ჩემი შეკითხვა მოეწონა და დაიწყო მოთხრობა "სათნოებათმოყვარეობიდან" იესოს ლოცვაზე წმინდა მამათა სწავლებებისა. გაოცებული ვიყავი იმით, რომ მას წმინდა მამათა ნაშრომები ზეპირად ახსოვდა. ადრე წამიკითხავს "სათნოებათმოყვარეობა", მაგრამ მის ბაგეთაგან წარმოთქმული სხვანაირად ჟღერდა. მამათა ნათქვამი თითქოს გაცოცხლებული და გამთბარი იყო მისი პირადი ლოცვითი ღვაწლით. მე იგი ისე მივიღე, თითქოს პირველად მომესმინა. თითქოს ადრე წიგნის გადაშლისას მხოლოდ ნოტებს ვხედავდი და ახლა საკვირველი ხმიანობა მესმოდა. "სათნოებათმოყვარეობის" ფურცლებმა ჩემს წინ შინაგანი ნათლით გაიბრწყინა. მომეჩვენა, რომ ძველი მამები მისი ბაგეებით საუბრობდნენ. იმ წუთში ჩემს გაყინულ გულში ვგრძნობდი უცნაურ ცხოველ სითბოს. მაშინ ვიგრძენი, რას ნიშნავს გულის სიცოცხლე და სიკვდილი. გავიგე, რატომ მიდიოდნენ ადამიანები მონასტრებსა და უდაბნოში და ოქროს მადნის მსგავს სულიერ საგანძურს პოულობდნენ იქ. ისიც მომეჩვენა, რომ მამა საბას მაშინ ჩემთვის რომ ეთქვა: "დაუტევე ყოველივე და შემომიდექ მე", - ალბათ ქვეყნის დასალიერამდე გავყვებოდი. მერე ვკითხე, - რომელ მამას აქვს ყველაზე ნათლად და სრულად გადმოცემული იესოს ლოცვაზე სწავლება, განსაკუთრებით ჩვენი დროის ადამიანებისთვის-მეთქი. რუს ბერს, დოროთეს უწერია "ხელნაწერ ყვავილნარში" (ეს წიგნი დოროთემ XVI-XVII საუკუნეებში შეადგინა). ეს ძალზე იშვიათი წიგნია და საეკლესიო სლავურ ენაზე არის დაწერილიო. ისე ყურადღებით და თანაგრძნობით მესაუბრებოდა, თითქოს მალე ლავრის დატოვება არ უწევდა და მონასტრის გალავანთან არც მისი სულიერი შვილები იდგნენ, რომლებიც მწარედ განიცდიდნენ სულიერ მამასთან მოსალოდნელ განშორებას. გეგონებოდა, რომ მას არაფერი ჰქონდა იესო ქრისტეს სახელის გარდა და ამ სახელში ყველაფერი იყო. მიწაზე მორონინე ბერი გლახაკია და იმავე დროს მეფეა თავის სამფლობელოში. მისი კვერთხი ლოცვაა, მისი გვირგვინი - ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის საფარველი, მისი ტახტი კი - ღვთის ნებისადმი მორჩილება.

მამა საბას სულიერი სიმშვიდე მეც გადმომედო. ვიგრძენი, რომ მას ვუყვარდი, ქრისტეს გულისთვის ვუყვარდი და, რაოდენ უცნაურიც არ უნდა იყოს, ეს სიყვარული დამიფარავდა და საშინელი არაფერი დამემართებოდა. ეს შეეხებოდა არა მარტო ჩემს სულს, არამედ ჩემს ცხოვრებას. თითქოს იმ დროიდან მისი ლოცვის უხილავი საფარველი მიცავს.

ეს ძნელია ასახსნელად: მე იმისგან გარანტირებული დაცვა კი არ მოვიპოვე, რასაც სოფელი უბედურებად თვლის, არამედ მტკიცე რწმენა იმისა, რომ რაც ადამიანების თავს ხდება, მხოლოდ სხვადასხვანაირი გარემოებები და სიტუაციებია, ცხოვრების ნაჭუჭია და არა თვითონ ცხოვრება და რომ არსებობს მხოლოდ ერთი ნამდვილი უბედურება - ესაა ღვთის დაკარგვა. აშკარად შევიგრძენი, რომ ღვთის მადლით ძნელი არაა ამსოფლიური მწუხარებების გაძლება, მთავარია ის, რითაც ადამიანის გული ცხოვრობს, ხოლო დანარჩენი ცხოვრების ერთგვარ გარსს შეადგენს. შესაძლოა, მცირე დოზით შევიგრძენი ის, რაც ცხადია წმინდანებისთვის: "ღმერთთან ერთად ყველგან კარგია ყოფნა". უღმერთოდ შინაგანი (გრძნობები) ქრება და გარეგნული ხდება ადამიანისთვის განუწყვეტელი ბრძოლის ველად.

მამა საბასთან შეხვედრისას რაიმე განსაკუთრებულ ემოციურ განცდებს არ ვგრძნობდი - პირიქით, ისინი დაცხრნენ, როგორც ქარი, რომელსაც უფალმა უთხრა: "დადუმენ და პირი დაიყავ" (მარკ. 4,39). მივუახლოვდი მამა საბას და ამავე დროს მომეჩვენა, რომ ის თვითონ მომიახლოვდა და მომიტანა ის, რაც მაკლდა - არაამქვეყნიური, ღრმა და ყოველგან შემღწევი სიმშვიდე, რომლითაც მისი სული იყო მოცული. ეს სიმშვიდე საკუთარ გულში შევიგრძენი. ღვთისმეტყველებთან საუბრები კი, პირიქით, გონებას მირყევდა, თითქოს ტალღებზე მოთამაშე ნავში ვიჯექი. აქ კი ყველაფერი უბრალო იყო, ნათელი და გასაგები. დაცხრა შინაგანი წინააღმდეგობები, უკან დაიხიეს ბნელმა ძალებმა, გულს რომ მიღრღნიდნენ. ძალზე კარგად გავხდი, თითქოს მძიმე სიზმრის მერე მზიან დილას გამეღვიძაო. ეს იყო ისეთი მდგომარეობა, როცა სავსებით გწამს ღვთის არსებობა, გრძნობ მის სიახლოვეს და მის ჩვენდამი კათილგანგებულებას. ისევე როგორც დარწმუნებული ვართ, რომ არსებობს ცა და დედამიწა. ამ მდგომარეობაში შეუძლებელია რწმენაზე მსჯელობა. შეუძლებელია და უგუნურებაა ამტკიცო, რომ არსებობ ამ ქვეყანაზე. მადლს შეიძლება დავარქვათ "სიცხადე ღვთისა".

მოღვაწეებთან შეხვედრისას განსაკუთრებული ცეცხლი მოედება გულს. ეს ცეცხლი კი არ წვავს, არამედ აღაფრთოვანებს კაცს და უცხადებს, რომ არსებობს საიდუმლო "გულის გულში", სადაც განისვენებს უფალი.

რაოდენ უცნაურია: მამა საბას ნათქვამი სხვისგან რომ მომესმინა, ალბათ გონებიდან გამიქრებოდა, მაგრამ ის გულის სიღრმეში მახვილივით შემეჭრა და იქ სამუდამოდ დარჩა.

მამა საბასთან შეხვედრა ჩემთვის იმის მოწმობა გახდა, რომ არსებობს რაღაც დიდებული და სიტყვით გამოუთქმელი, ღმერთში ჭეშმარიტი ცხოვრება, ურომლისოდაც ჩვეულებრივი წუთისოფელი მხოლოდ ნელი სიკვდილი გახდება.

ვეამბორე ხელზე მამა საბას, გრძნობამ მიკარნახა, რომ ჩემი ცხოვრება განუყოფლად დაკავშირებული იქნებოდა მასთან.

გაგრძელება იქნება